اخلاقی

تعريف عرف و دين

يكى از مفاهيم مهم در فقه شيعه، مسأله عرف است كه در قانونگذارى اسلامى از نقش و جايگاه مهمى برخوردار است.

تعريف عرف:
عرف عبارت است از قول، فعل يا ترك فعلى كه در همه زمان‏ها و مكان‏ها يا در زمان و مكانى خاص در ميان مردم رواج يافته و به آن عمل مى‏شود. علامه طباطبايى در تعريف عرف مى‏نويسد: العرف هو ما يعرفه عقلاء المجتمع من السنن والسيرة الجميله الجاريه بينهم بخلاف ما ينكره العقل الاجتماعى من الاعمال النادره الشّاذه كلمه عرف به معناى آن سنن و سيره‏هاى جميل جارى در جامعه است كه عقلاى جامعه آنها را مى‏شناسند، به خلاف آن اعمال نادر و غيرمرسومى كه عقل اجتماعى انكارش مى‏كند (كه اين گونه اعمال «عرف» نبوده بلكه منكر است).

اقسام عرف:
عرف را بر چند قسم تقسيم كرده‏اند:
الف) عرف عام؛ روشن است كه بيشتر مردم آن را پذيرفته‏اند. به بيان ديگر عرف متداول ميان گروهى از مردم كه جهت جامع صنفى و يا گروهى ندارند مانند عرف افراد يك مملكت يا يك مذهب.

ب ) عرف خاص: تلاش است كه افراد يك گروه خاص از يك طبقه و يا صنف و يا يك محل معين به آن اعتقاد دارند مانند عرف قاضيان، تجار و صاحبان صنعت.

ج ) عرف لفظى: عرفى است كه مدلول يك لغت يا عبارت است و گاه غير از معناى لغوى آن است. به طور مثال كلمه دابّه (در عربى) به معناى جنبده است ولى در ميان طوايف خاصى به معناى چهارپايان است.

د ) عرف عملى: روشن است كه اكثر مردم از آن پيروى مى‏كنند. به بيان ديگر، قاعده‏اى است كه در مدت طولانى و به طور مستمر در عمل رعايت مى‏شود. مثل سكوت يك دختر در عقد نكاح كه دلالت بر قبول عقد نكاح است.

ه ) عرف صحيح: روشى است كه مردم آن را پذيرفته‏اند ولى با نصوص شرعى مغايرتى ندارد.

و ) عرف فاسد: روشى است كه ميان مردم رواج دارد اما شارع آن را نمى‏پذيرد مانند معاملات ربوى.

ز ) عرف متشرعه: امورى است كه در ميان پيروان يكى از اديان الهى (مثلاً پيروان اسلام) رايج است و افراد در به كارگيرى آن از دين خاص تبعيت مى‏كنند مانند الفاظ صلوة، صوم و زكاة.

نقش عرف در استنباط احكام:

جايگاه عرف در استنباط احكام شرعى در سه جهت است:

الف) عرف لفظى در فهم ظهورات نقش اساسى دارد: فهم متون دينى مربوط به فهم ظهورات آن متون است. در واقع فهم مراد شارع، از راه ظهورات كلام او به دست مى‏آيد. متون فقهى شامل معانى و مفاهيم عرفى بسيارى است كه فهم آنها مبتنى بر تفاهمات عرفى است. ظهورى كه اهل عرف و محاوره از كلام و سخن مى‏پذيرند اصالت دارد. آنچه در مقام محاوره مهم است ارتكازات اهل محاوره است.
ب ) تنقيح موضوع يا تشخيص مصداق برخى از مفاهيم، بر عهده عرف است. به استثناى عبادات (كه تعيين حد و مرز آن بر عهده شرع و شارع مقدس است) بسيارى از ابواب فقه را موضوعاتى تشكيل مى‏دهد كه ماهيت عرفى دارند. مانند بيع، اجاره، نكاح، هبه، صلح و... تشخيص برخى موضوع‏هاى شرعى بر عهده عرف است. در اين موارد اگر عرف تغيير كند حكم نيز به تبع آن تغيير پيدا مى‏كند. به بيان ديگر اگر صورت‏ها و شكل‏هاى عمل بر اثر عرف تغيير پيدا كند حكم هم تغيير پيدا خواهد كرد. براى مثال بازى با شطرنج قبلاً حرام بوده ولى امروز بنا به فتواى امام خمينى بى‏اشكال است چرا كه قبلاً به عنوان آلت قمار مورد استفاده قرار مى‏گرفته است اما امروزه كه از آن به عنوان يك ورزش فكرى - نه قمار بازى - استفاده مى‏شود حلال است.
همچنين، غنا و موسيقى از جمله مسايلى است كه در حرمت آن ترديد نيست، اما اين كه چه چيزى غنا است بر عهده عرف مى‏باشد. چنان كه شهيد ثانى مى‏گويد:الاولى الرجوع فيه الى العرف، فما يسمّى فيه غناء يحرم لعدم ورود الشرع ما يضبطه فيكون مرجع الى العرف بهتر است كه در تشخيص موضوع غنا به عرف رجوع شود پس هر آنچه كه در عرف غنا ناميده مى‏شود حرام است براى اين كه در دين چيزى براى تشخيص غنا وارد نشده است (چرا كه فقط حكم آن را بيان كرده كه حرام است). بنابراين تشخيص غنا و موسيقى به عرف واگذار شده است.
ج ) كشف حكم شرعى در مواردى كه نصى وارد نشده بر عهده عرف است: به اين معنا كه اگر در زمان معصوم(ع) چيزى رواج داشته و تقرير معصوم مؤيد آن بوده است مورد پذيرش مى‏باشد، مانند عقد فضولى. با توجه به مباحث ياد شده پيرامون عرف، به اين نتيجه مى‏رسيم كه در واقع «عرف» نشانه پويايى و رمز بالندگى فقه است و موجب مى‏شود تا اسلام با مقتضيات معقول زمان سازگار باشد. اين كه اسلام به عرفيات و سيره عقلا توجه كرده، زمينه حضور خود را در همه عرصه‏ها و در همه زمان‏ها و مكان‏ها فراهم آورده است.

(لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 1/100104720)

:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:

پس از یک ماه بندگی و در استانه عید بندگی این پیشنهاد از سوی یکی از کار بران شعر دوست وذوق مند مطرح شد که کلبه شعر ایجاد گردد
تا اهل ذوق و هنر شعری استعداد های هنری وذوقی خودر ا در این کبله به نمایش گذاشته و زمینه شکوفای استعداد های نهفته علاقه مندانه فراهم گردد .
ومهم تر از همه از این طریق در نشر معارف وحیانی ( آموزه های قران وعترت ) با رویکر زیبا شناسی در قالب شعر زیبای های معنوی عرضه گردد .
به پاس این آرزوی و در پاسخ به در خواست آن گرامی این تاپیک از هم اکنون پذیرای کلمات موزون واشعار زیبای شما شاعران ذوقمند است .
البته سعی کنید حتی الامکان از دست رنج خود تان در این کلبه انفاق نماید .

به گزارش بنیاد علمی فرهنگی هاد ، با توجه به ضرورت خودسازی و تشنگی روز افزون جوانان نسبت به معنویت و اخلاق، و وجود بدل‌های دروغین آن در قالب عرفان‌های کاذب و نوظهور و خلأ پاسخگویی صحیح و مستمر به این نیاز، مؤسسه دارالهدی که رسالت اصلی آن ترویج و تبیین مکتب اخلاقی اهل‌بیت(ع) هست، اقدام به انتشار دو ماهنامه تربیتی اخلاقی خُلُق کرده است که تا کنون 44 شماره آن به چاپ رسیده است.

عناوین مقالات چهل و چهارمین نشریه تربیتی اخلاقی خُلُق شامل مواردی نظیر نعمت میلاد پیامبر اکرم(ص)، رحمت گسترده، اکسیر اخلاص، عرفان های نوظهور و ابزارهای دروغین، مروری کوتاه بر سیره معنوی، آرا و اندیشه‌های آیت الله محمد حسن الهی طباطبایی، تبیین موضوع ریا در آثار امام خمینی(ره) و یادی از آیت الله مهدوی کنی است. در مقاله‌ای با عنوان «ابزارهای دروغین» نگارنده در مقدمه می‌نویسد: "امروزه محققان، در زمینه‌های گوناگون، هر روز مرزهای جدیدی از دانش را طی می‌کنند و دامنه‌ی اندوخته های بشر را گسترده‌تر می‌نمایند. یکی از ابعاد زندگی انسان که با وجود کوشش‌های فراوان، هنوز با انبوهی از ناشناخته‌ها و ابهامات، مواجه است، عرصه متافیزیک است. علت این امر، از سویی مادی بودن انسان و جهان و از سوی دیگر غیر مادی بودن ماوراء است. برخی علوم جدید مانند شاخه‌های روان‌شناسی و عصب‌شناسی، برای آشکار کردن جنبه‌هایی از این مرزهای کشف نشده می‌کوشند و با این حال تاکنون توفیق چندانی نیافته‌اند..." و در ادامه اشاره کرده است که "اکنون باید به موضوعاتی پرداخت که ادعا می‌شود موضوعات علوم روان‌شناسی هستند تا نشان داده شود که این موضوعات، آن‌گونه نیستند که شیادانِ مدعی، از آن سوء استفاده می‌کنند. این موضوعات از یک سو علمی نیستند و از سوی دیگر با آن‌چه در عرفان و معنویت حقیقی که نزد اولیای الهی است، مغایرت دارند." و همچنین به موضوعات علوم فراروان‌شناسی، هیپنوتیزم، روشن‌بینی، تله‌پاتی، احضار روح و انرژی درمانی پرداخته است. بر اساس این گزارش، نشریه خُلُق، هر دو ماه یک بار، در حوزه اخلاق و تربیت و سیره اهل‌ بیت(ع) از سوی مؤسسه فرهنگی دارالهدی تحت اشراف آیت‌الله ناصری منتشر می‌شود، علاقه‌مندان می‌توانند برای خرید یا اشتراک نشریه به قیمت 5000 تومان با شماره تلفن 02537737429 و 09127474060 تماس بگیرند.

شرح صد و ده نکته اخلاقی از کلمات امام خمینی(سلام الله علیه)

نکته 1: (تنبه ازغفلت)

ازخواب بیدار شو از غفلت تنبه پیدا کن،و دامن همت به کمر زن و تا وقت است فرصت را غنیمت بشمار وتا عمرباقی است و قوای تو در تحت تصرف توست و جوانی برقرار است واخلاق فاسده برتو غالب نشده وملکات رذیله برتو چیره نگردیده چاره ای کن ودوایی برای رفع اخلاق فاسده وقبیحه پیدا کن، راهی برای اطفاء نائره شهوت وغضب پیدانما.(1)
شرح: برطبق آنچه علمای اخلاق پیرامون شناخت نفس و ویژگی های آن گفته اند،نفس آدمی دارای قوا و نیروهای بسیاری است که از آن میان چهار قوه به عنوان رییس قوای دیگر می باشند؛به عبارت دیگرنفس منشأاعمال بسیاری است که عامل اصلی این اعمال چهار چیز است: اول:شهوت. دوم:غضب. سوم:وهم وخیال و چهارم:عقل. کار این قوا آن است که انسان را به سوی آنچه اقتضای آن را دارند سوق دهند. در این میان انسان اگرتلاش کند و سعی در تعدیل قوا نماید، عقل تمام نیرو و تلاش خود رابه کار خواهد گرفت تا این سه قوه را درحد میانه و اعتدال نگه دارد.پس عقل آنچه رامطابق خواسته اسلام و خداوند است انجام می دهد و وظیفه اصلیش جلب منافع و دفع مضرات در حد نیاز و کنترل خیال است.این قوا دائم با یک دیگر در حال نزاع و درگیری اند به این ترتیب که هر گاه انسان میل به شهوات نماید، قوه شهوت غالب شده، هرگاه غضب آلود گردد، قوه غضب غالب شده و به همین ترتیب قوای یکی بر دیگری غالب می شوند، در این حال است که می گوییم: نفس لوّامه،امّاره یامطمئنه.پس اینکه خداوند در قرآن این اصطلاحات را برای نفس به کار برده است نه به دلیل تعدد نفس انسان، بلکه به لحاظ تعدد قوای آن و حفظ وحدت و ظهور کثرت در عین وحدت است.آنچه انسان را در تعدیل قوا یاری می نماید، همت عالی و عزم جزم همراه با اطمینان است. بنابراین بهترین اوقات برای اطفاء نائره شهوت و غضب هنگام جوانی است که نیرو و عزم و اراده درانسان قوی تر است.
یکی ازمهمترین نکاتی که توجه بدان بسیار ضروری است این است که نتیجه غالب گشتن قوای سه گانه شهوت وغضب و وهم و دچار افراط شدن انسان در توجه به آنها، اثری جز غفلت از یاد خدا نخواهد داشت.مهمترین و بهترین نتیجه ارسال انبیاء و اولیاء و کتب الهی بیرون آوردن بشر از خواب غفلت بوده است. غفلت به تصریح آیات و روایات عامل سقوط انسان در ورطه هلاکت ونابودی و یکی از غلیظ ترین حجابهایی است که انسان را از رسیدن به مقصود و مطلوب باز می دارد؛ زیرا تا غفلت باشد،بیداری نیست و وقتی بیداری نباشد هیچ سلوک و حرکتی به سوی معبود صورت نخواهدگرفت. ما در نکات بعد در این رابطه بیشتر توضیح خواهیم داد.(2)