لازمه حیات و بقا و اقتضای زندگی بشر به انجام اموری و دوری گزیدن از امور دیگر است ، به عبارت روشنتر زندگی یعنی همان انجام دادنی ها و ترک کردنی هاست.
بطور مثال لازمه حیات بشر به خوردن برخی از مأکولات و آشامیدن برخی از مشروبات است.
یا لازمه دوام حیات بشر به انجام ازدواج است این هم یکی از واجبات زندگی بشر می باشد .
یا بیع و شراء ( خرید و فروش ) و تجارت از ضروریات زندگانی او محسوب می شود .
و یا اقتضای زندگی در جوامع بشری روابط خاصی را طلب می کند .
اما شرع مقدس فرمان میدهد که این خوردنی ها و این نوشیدنی ها و این بیع و شراء و این ازدواج ، این روابط , و تمام انجام دادنی و ترک کردنی ها و سایر اقتضائات حیات آدمی در چارچوب امر خداوند و هماهنگ با قوانین تکوین و تشریع باشد .
روی سخن ما در باره قسم دوم یعنی قانون تشریع می باشد ، که شارع مقدس یعنی خداوند تبارک وتعالی برای دو صنف از مخلوقات خود بنام جن و انس مقرر فرموده است .
مهمترین دستور خداوند
مهمترین اقسام قوانین تشریعیه ، احکام تکلیفیه ایست ، که بر عهده مکلفین می باشد که شامل : انجام واجبات ( انجام دادنی ها ) و ترک محرمات ( ترک کردنی ها ) .
به عبارت دیگر قانون خداوند متعال که خالق آسمان و زمین و تمام ممکنات است همان تقوا یا به بیان ساده تر ، اتیان واجب و اجتناب از حرام است که بواسطه ارسال رسل و انزال کتب بر بندگان ابلاغ شده است . که اینها مقدمه هدایت است . خداوند در ابتدای سوره بقره چنین می فرماید :
الم - ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین .
الم - آن کتاب با عظمت ( قرآن ) که هیچ شک و شبهه ای در آن نیست هدایت است برای متقین .
همانگونه که گفته شد مهمترین قوانین الهی یا همان شرعیات بر دو قسم واجب و حرام تقسیم میگردد . که بندگان ملزم به رعایت آنها هستند چه در مرحله فکر و اعتقاد و چه در مرحله عمل یعنی اخلاقیات و احکام عبادی .
مراعات این قوانین دارای اجر و مزد بوده و عدم رعایت آن انسان را هم در دنیا و هم در عوالم بعدی از عالم قبر تا عالم آخرت دچار کیفر و عقوبت و خسران می کند .
و خداوند تمام امتیازات مادی و معنوی را زیر چتر تقوا یا همین دو قانون والا و مهم و سعادت بخش قرار داده است . رستگاری دنیا و آخرت انسان ها به التزام باطنی و ظاهری اینها حاصل میشود .
سئوال :
آیا خداوند نمی توانست انسان ها را بهشتی کند بدون اینکه او را عبادت کنند و نماز و روزه بگیرند و از محرمات اجتناب کنند ؟
چرا قطعا خدواند قادر و تواناست ، ان الله علی کل شیئ قدیر .
اما حکیم نیز هست تمام دستورات الهی بر مبنای حکمت و مصلحت است . به عبارت دیگر احکام الهی تابع مصلحت و مفسده هستند ، هرجا که امر به وجوب فرموده قطعا در انجام آن برای بنده خیر و مصلحت و در ترک آن شر و مفسده قرار دارد و هر جا که از امری نهی فرموده است در اجتناب آن خیر و مصلحت و در انجام آن شر و مفسده ای هست ، چه بنده ای این مسئله را درک بکند و چه درک نکند ، این حقیقت تشریع احکام الهی می باشد. و در کل خیر این احکام به خود انسانها بر می گردد . ظهور این حقیقت هم عوالم بعد از مرگ است اگر چه بر صاحبان بصیرت و معرفت و تقوا این مسئله در این عالم هم عیان است .
سئوال :
پس انجام مستحبات و ترک مکروهات چه نقشی در سعادت انسان دارد ؟
این قسم از احکام هم قطعا برای سعادت انسان بوده و از موجبات ترقی و رشد انسان است ،
منتهی پرسش و پاسخ و مؤاخذه ای ندارد ، یعنی اگر مراعات بشود برای بنده ثواب و کمال و اگر مراعات نشود مؤاخذه و کیفری بر آن مترتب نیست . و در حقیقت یک نوع اضافه کاری و مزد اضافی و پلکانی برای ترقی بیشتر است . تمام نیرو و توان انسان باید صرف انجام واجب و ترک حرام بشود ، دستور واجب و حرام بسیار مهمتر و مقدمتر است از مستحب و مکروه .
لذا از روایات اسلامی استفاده میشود که انجام مستحب و ترک مکروه نباید مانع انجام واجب و ترک حرام شود ، و اگر اقبالی برای مراعات آنها نباشد انسان ترک کند و فقط از واجب و حرام خدا مراقبت کند .
اللهم ارزقنا توفیق الطاعة و بعد المعصیة
