جمع بندی معیار اهانت دقیقاً چیست؟ ممکن است سخنی در عین صادق بودن اهانت باشد؟

سلام

بزرگوار این سخنان شما مغایر با این حدیث است که توهین و تهمت و غیبت و همه نوع رذائل اخلاقی را مجاز شمرده است

رسول خدا (ص) فرمود :
هرگاه پس ازمن افرادی رادیدید که ایجادشبهه میکنندوبدعتگزارند (وظیفه شما اینست:)
1،ازآنها اظهارواعلان بیزاری کنید
2،بسیارآنهارا سب وفحش دهید
3،درباره آنهابدگویی کنید
4،پشت سرشان غیبت کنید
5،تامیتوانیدبه آنهاتهمت وبهتان واردکنید،
(به این دلایل:)
1،تاهیچ کس طمع نکنددراسلام فسادکند
2،مردم ازآنها دوری گزیده
3،بدعتهای آنان را یادنگیرند،
(اجروثواب این لعن وفحش:)
1،خداوندبه سبب این رفتاربرای شماحسنات ثبت میکند
2،مقام ودرجات رفیع به شما عنایت میفرماید.
اصول کافی/باب مجالسةاهل المعاصی،حدیث4/ج2/ص375

باسمه تعالی

با عرض سلام
بله اهانت عرفی معتبر است
تشخيص موهن بودن رفتار با عرف است ، نظر عرف در اين مورد با توجه به عامل زمان و مکان – طبقه اجتماعي و شخصيت مخاطب و نيز موقعيت خاصي که رفتار مورد نظر در آن ارتکاب يافته است مشخص مي­شود

باسمه تعالی
عرف می تواند مصادیق اهانت را مشخص کند اما این مسئله به این معنا نیست که جامعه و عرف بتواند معیار فضایل و رذایل باشد چنانچه ‌اميل‌ ‌دوركيم‌ (1858 ـ 1919)، جامعه‌شناس مشهور فرانسوي، به این مسئله معتقد بود و همه مفاهيم اخلاقي مانند «خوب و بد» و «بايد و نبايد» را برآمده از جامعه و خواست جمعي مي‌‌دانست و بنابراين، آنها را با توجه به خواست جمعي تعريف مي‌كرد و همچنين احكام اخلاقي را بر اساس خواست جامعه تحليل و توجيه مي‌ نمود

که نقدهایی به این مبنا وجود دارد:
1-نسبیت گرایی
« بر اساس اين ديدگاه، در حقيقت هر جامعه‌اي هر چيزي را كه بپسندد همان چيز خوب خواهد بود. هيچ جامعه‌اي حق ندارد اخلاقيات و آداب و رسوم جامعه ديگر را مورد نقادي و ارزش‌داوري قرار دهد. اگر جامعه‌اي كارهايي را انجام داد كه از نظر ما و جامعه ما بسيار ناپسند و زشت شمرده مي‌شوند، ما نه تنها حق نقد آنان و مخالفت با باورهايشان را نداريم، بلكه بايد آنان را مورد تحسين نيز قرار دهيم. 4-مستلزم نادرست شمردن کار پیامبران و مصلحان اجتماعی
بر اساس ديدگاه جامعه‌گرايي، اگر در يك جامعه‌‌اي فحشاء و منكرات رايج بود و فردي پيدا شد و مردم را به ترك آن كارها دعوت كرد، ما بايد كار آن فرد مصلح را تقبيح كنيم؛ زيرا خلاف حركت جامعه و هنجارهاي جامعه سخن گفته و حركت كرده است. به تعبير ديگر، بر اساس اين مكتب، همه مصلحان و پيامبران را بايد ناحق دانست، زيرا با هنجارهاي اجتماعي زمان خود مبارزه كرده و حرمت روح جمعي و وجدان جمعي را شكستند‌»[1]

پی‌نوشت:
1-نقد و بررسی مکاتب اخلاقی،مصباح یزدی،ص72.

یاسمه تعالی
با توجه به بحث تهمت

اگر منظورتان این حدیث «إذا رأیتم اهل الریب و البدع من بعدی فأظهروا البرائة منهم ... و باهتوهم کیلایطعموا فی الفساد فی الاسلام و یحذّرهم الناس»باشد

باید خدمت شما عرض کنم که کاربر محترم« علیکم بالدرایة لا بالروایة»

زیرا واژه «باهتوهم» از ماده «بهت» به معنی «مبهوت ساختن» است، یعنی به قدری با قوّت با آنان بحث کنید و دلیل محکم و قاطع ارائه کنید، که اهل بدعت را «متحیّر و مبهوت» ساخته و از پاسخ دادن ناتوان کنید. چه اینکه حضرت ابراهیم هم، چنان منطقی و مستحکم با کافر بت پرست احتجاج کرد که او را مبهوت نمود:
«فبهت الذی کفر[سوره بقره، آیه 258]».

منابع اصیل لغت عرب، همین معنا را برای این ریشه ذکر کرده اند:
مثلا جوهری در صحاح می گوید:
«بهته بهتًا أخذه بغتة و بهت الرجل إذا دهش و تحیّر»،
و فیّومی در مصباح می گوید: «بهت: دهش و تحیّر».
زمخشری در اساس البلاغه می گوید که بهت و باهت (ثلاثی مجرد و مزید) تفاوتی ندارد: «بهته بکذا و باهته به».

ابن فارس هم در معجم مقاییس اللغه آورده است که:
اصل این ماده به همان معنی «حیرت »، و «بهتان» به معنی دروغ است: «الباء و الهاء و التاء اصل واحد و هو کالدهش و الحیره، یقال: بهت الرجل یبهت بهتا و البیهته: الحیره، فأمّا البهتان فالکذب».
بهر حال از نظر لغت، دلیلی وجود ندارد که «باهتوهم» را به «تهمت زدن و افترابستن و نسبت دروغ دادن» معنی کنیم و نتیجه بگیریم که رسول خدا اجازه داده است تا برای کوبیدن و ضایع کردن افراد منحرف، هر دروغی به آنها ببندیم و هر نسبت خلافی به آنها بدهیم!

شهید ثانی(ره) در این رابطه می فرماید : در نقد و اعتراض آنها ، نباید ذره ای از حقیقت منحرف شده و مرتکب دروغ گردید:«یصح مواجهتهم بما یکون نسبته الیهم حقا لا بالکذب[1]».

سید صاحب ریاض هم پس از نقل همان روایت ، می گوید: جایز نیست که در برخورد با آنان دروغ گفته شود، زیرا دروغ حرام است. او حاضر نیست دروغ نسبت به مخالفان را حتی اگر بدعت گذار باشند، از حرمت کذب استثنا کند و آن را به عنوان وسیله ای برای خراب کردن افراد فاسد بپذیرد! «و لاتصحّ مواجهته بما یکون الیه کذبا لحرمته[2]».

صاحب جواهر هم در بحث قذف از کتاب الحدود خود، این روایت را نقل می کند ولی هشدار می دهد که بدگویی نسبت به اهل بدعت به معنای آن نیست که نسبت های ناروا به آنها داده شود و به آنچه که انجام نداده اند متّهم شوند: «نعم لیس کذلک ما لا یسوغ لقاؤه به من الرمی بما لایفعله[3]»

عــلامه شعرانی می گوید: «بعض عوام» بر اهل «بدعت» افترا می بندند و جملات «کفر»آمیز را به دروغ به آنها نسبت میدهند تا آنها را از چشم مردم ساقط کنند، ولی این کار غلط است و تهمت، حرام است:«ربما یختلف فی ذهن بعض العوامّ انّه یجوز البهتان والافتراء علی اهل البدع بأن ینسب الیهم کفر لم یتفوهّوا به لمزید تنفّر الناس عنهم و هو غلط.[4]»
شهید مطهری (ره)در این زمینه می فرماید : بعضی آدم های «بی سواد» این «باهتوهم» را اینطور معنی کرده اند که به آنها تهمت بزنید ودروغ ببندید، و بعد می گویند: اهل بدعت دشمن خدا هستند و من دروغ علیه او جعل می کنم، با هر کسی هم که دشمنی شخصی داشته باشد،می گوید: این ملعون اهل بدعت است، صغری و کبری تشکیل می دهد، بعد هم شروع می کند دروغ جعل کردن علیه او. آن وقت است که شما می بینید، دروغ اندر دروغ جعل می شود[5].

پی نوشت:
1مازندرانی، شرح اصول کافی، ج10، ص43
2- الطباطبایی، ریاض المسائل، ج16، ص42
3- النجفی، جواهر الکلام، ج41، ص413
4-شعرانی، تعلیقه بر شرح ملاصالح بر کافی، ج10، ص43
5- شهید مطهری، مجموعه آثار، ج26، ص417

پرسش:
ملاک توهین و اهانت، چیست؟ اگر گفتن حرفی که حقیقت است یا فرد حقیقت می‌پندارد، موجب توهین به دیگری شود، جائز است؟ آیا این اهانت نسبت به غیر مسلمانان، جایز است؟

پاسخ:
الف.اهانت،تحقیر،تخفیف و کلمه هایی از این قبیل به معنای سبک کردن و پایین آوردن مقام و منزلت دیگری و کوچک کردن شخصیت او است به کار بردن برخی الفاظ یا نمایش بعضی حرکات از عظمت شخصیت دیگری کاسته،سبب حقارت و خواری او می شود.
هتک حرمت، ضربه زدن به شخصیّت و لطمه زدن به آبروی هر انسانی، اهانت به وی محسوب می‌شود و حرام است. همچنین تحقیر کردن، کوچک شمردن، بی‌اعتنایی و نادیده گرفتن دیگران، با گفتار و نوشتار و هر وسیله‌ای که صورت پذیرد، از مصادیق و‌ نمونه‌های اهانت به شمار می رود و گناه آن بسیار بزرگ است. (1)
ب: اهانت از جهات گوناگون به اقسامی قابل تقسیم است که عبارتند از:
1-اهانت گفتاری(لفظی)
به کار بردن سخنی که خواری و سبکی دیگری را در پی داشته باشد اهانت لفظی نامیده می شود
حال چه نوع کلمات به کار رفته در سخن سبب خواری دیگری شود و چه لحن گفتن پیامدی در پی داشته باشد ،گاه هم نوع کلمات و هم نحوه گفتن اهانت آمیز است.

2- اهانت رفتاری
انجام دادن رفتاری که خواری و سبکی دیگری را در پی داشته باشد اهانت رفتاری نامیده می شود روی برگرداندن انسان از کسی که با او سخن می گوید گوش ندادن و توجه نکردن به سخن او در بسیاری از مواقع از مصادیق این قسم به شمار می رود.

3- اهانت نوشتاری
نوشتن چیزی که سبب خواری دیگری شود اهانت نوشتاری نامیده می شود کتاب ها و نامه هایی که در تحقیر کسی یا چیزی نوشته می شود از این قسم به شمار می رود.

اهانت شدگان دارای انواع و اصناف گوناگون هستند که اهانت به اعتبار آنها به اقسامی تقسیم می شود
الف:اهانت به انسان
سبک کردن و تحقیر کردن هم نوعان از شایع ترین اقسام اهانت است که خود به اقسام ذیل قابل تقسیم است:

1- اهانت به خود:گاه انسان خود را نزد دیگران خوار کرده و به تحقیر خود می پردازد این رفتار گاه با توجه وگاه از روی بی توجهی انجام می شود چه بسیار افرادی که بدون توجه به ناشایسته بودن سخن یا رفتار خویش سبب ذلت و حقارت خود می شوند.

2- اهانت به دیگری
اهانت به دیگری از دو حال خارج نیست یا یک فرد مورد اهانت قرار می گیرد یا گروهی از انسان ها تحقیر شده سبک می شوند پس این قسم را می توان به دو قسم اهانت به فرد و اهانت به جمع تقسیم کرد. (2)