شرایط دریافت کمک الهی

بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
خداوند در قرآن می‌فرماید: «من یتوکل علی الله فهو حسبه» این به این معنا نیست که هر کس به خدا توکل کرد، به پول و نان و ... می‌رسد بلکه «هو» که همان خود خداست برای او خواهد شد. از این جا به بعد می‌توان به طرز استدلالی پیش برویم ولی من ابتدا نمی‌خواهم فرمان را به سمت استدلال بچرخانم بلکه می‌خواهم شما را متوجه این فقره از آیه‌ی 3 سوره‌ی بقره کنم: «الذین یؤمنون بالغیب» این وصف متقین است.

این دسته از آدمها، حتی نیاز نیست که تجربه کنند. باز شما یک قدم جلوتر از این افراد هستید که به تجربه‌، این تأثیر و تأثرات معنوی را دریافته‌اید ولی هنر اصلیِ متقی آن است که ایمان به غیب او را وادار به عمل می‌کند نه استدلال و دلیل.
اتفاقا با استدلال می‌توانیم بگوییم که چرا متقی باید با چراغ «ایمان به غیب» مسیر پر پیچ و خم و پر فراز و نشیب زندگی را بپیماید چون عقل و منطق قاصر از پی بردن به تأثیر و تأثرات معنوی است. چطور عقل می‌تواند با یک سری محسوسات و بدیهیات و ... خبر از عوالم عِلوی بدهد؟!!
شاید شما بفرمایید؛ اینها را ملتفتم ولی برای اطمینان قلبی بیشتر و یا حتی اغراض علمی خواهان پشتوانه‌های استدلالی برای این قضایا هستم؛
در پاسخ عرض می‌کنم اتفاقا لطف کار در ندانستن است. برخی ندانستن‌ها ارزشمند تر از دانستن است چون اگر غیر از این بود، تأکید بر روی ایمان به غیب صورت نمی‌گرفت.

برگردم به آن قسمت ابتدایی، یعنی «من یتوکل علی الله فهو حسبه»؛ اگر همه چیز و همه کس از مدد خدا کارگردانی می‌شود که می‌شود، و اگر امور عالم توسط نظامی پویا و زنده در هر حال حرکت است که همین طور است، پس می‌توان به صورت کلی نتیجه بگیریم کسی که به این نقطه پرگار متصل شد، قابلیت اتصال به همه نقاط دایره‌ی وجود را خواهد داشت (از همان طریق نقطه پرگار دایره وجود).
با «یُعرَف الاشیاء باضدادها» (اشیاء با ضدشان شناخته می‌شوند) بهتر می‌توانیم این حالت را به تصویر بکشیم.
فرض کنید کسی متوکل بر خدا نباشد؛ چنین کسی در حقیقت از ذکر و یاد خدا روی‌گردان شده است و به نص آیه‌ی قرآن که می‌فرماید: «مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرين» (هر كس كه از ياد خداى رحمان روى گرداند، شيطانى بر او مى‏گماريم كه همواره همراهش باشد) چنین کسی از امدادهای رحمانی و خطورات ربانی دور خواهد گشت و در عوض گرفتار خطورات شیطانی و الهامات شیطانی خواهد شد.
نتیجه کار چنین کسی در آیه‌ی بعد از آیه توصیف شده است:
«وَ إِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبيلِ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ » (و آن شيطانها آنان را از راه خدا باز مى‏گردانند، ولى پندارند كه هدايت‏يافتگانند)
این افراد فکر می‌کنند کار درستی کرده‌اند که وام صوری را گرفته اند و بُرد با آنهاست اما در حقیقت مقدمات سقوط در «خسارت» را فراهم کرده‌اند.
حتی این دسته از افراد برای کارهای خود استخاره هم می‌کنند و اتفاقا استخاره هم خوب می‌آید اما غافل از این که در واقع شیطانی که قرین آنها شده آنها را به خوب بودن استخاره دلالت کرده است.

نمی‌دونم آیا این ضرب المثل: «کدخدا را ببین ده و بچاپ» می‌تواند پاسخ عقلی برای سؤال شما باشد یا خیر!! درسته که ظاهرش ضرب المثل هست اما از سنخ «دو دو تا چهار تاست».
کسی که شیطان قرینش شده با کسی که خدا قرینش شده در عمل و در بطن زندگی چه فرقی دارند؟ روشنه که شیطان کارش شیطنت هست و دلش هم به حال بندگان خدا نسوخته اگر هم ما رو به یک کار پر رونق و نون و آب دار هدایت می‌کنه، با ظاهر، باطن رو از دست ما گرفته. عقلای عالم هیچ وقت باطن رو به نفع ظاهر رها نمی‌کنند این حکم، یک حکم عقلایی است.
عقل معاش هیچ وقت به انسان اجازه نمی‌دهد که برای به دست آوردن یک اسکناس پانصد تومانی که در اثر تاریکی روی زمین مانده، یک تراول پنجاه هزار تومانی را آتش بزنیم تا از روشنایی‌اش، موفق به یافتن اسکناس پانصد تومانی شویم.

یک زمانی مقام معظم رهبری می‌فرمود امثال آیه‌های «من یتق الله یجعل له فرقانا» و «من یتق الله یجعل له مخرجا» و ... قاعده‌های زندگی موحدانه است (قریب به این مضامین) سعی کنید با این‌ها زندگی کنید.
بنده به نظرم می‌رسه که این‌ها پاسخ شماست.
ولی نکته‌ی جالبی که در آیه‌ی «من یتق الله» است اینه که قبل این فقره می‌فرماید: «من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر» بعد از این می‌فرماید: «و من یتق الله یجعل له مخرجا». ظاهرا این دو کار: «ایمان به خدا و آخرت» و «تقوا»، هم خانواده و قریب المخرج هستند.
حالا این قاعده‌ها خودشون می‌تونن یک تبیین‌های هستی شناسانه‌ای داشته‌باشند مثلا ممکن هست در فلسفه داشته باشه یا در علم عرفان اسلامی؛
شاید بتونیم در عرفان از طریق آموزه‌ی «وجه خاص و عام» این مسئله رو تبیین کنیم:
بیان وجه عام و خاص (در حد آشنایی سطحی):
عرفا عقیده دارند راه رسیدن به خداوند دو گونه است:
الف) وجه عام:
وجه عام عبارت است از راهی که انسان با پشت سر گذاشتن وسایط بین خود و خدا و پاره کردن حجابهای ظلمانی و نورانی و قیوداتی که انسان در مراتب استیداعیه در قوس نزول درش جمع شده، هر لحظه و هر دم، به خداوند نزدیک تر می‌شه و در آخر سلوک هم بعد از طی کردن لایه‌های متعدد و جور وا جور، در معراج صعود، به خداوند نزدیک می‌شه.
ب) وجه خاص:
اما وجه خاص اینه که انسان از طریق ارتباط باطنی (ارتباط سری و ذاتی و درونی) با خداوند، می‌تونه به او دست پیدا کنه؛
این وجه خاص از مهمترین آموزه‌ی عارفان یعنی «وحدت شخصیه وجود» زاییده شده.

چون طبق این آموزه، خدا در هر موجودی حاضر شده و به اون موجود نزدیکه؛ بر پایه‌ی همین مسئله هست که «نحن اقرب من حبل الورید» و «قرب وریدی» قابل فهم هست.

دست یافتن به خدا و رسیدن به خدا از طریق وجه عام با مجاهدت و خون دل و ریاضت‌ همراه است و جدای از این حرفها، خیلی طولانی و پر آفت هم هست اما

سلوک از طریق وجه خاص، چون با جذبه توأم هست (اگر باید شرایطش هم محقق بشه و الا با حرف زدن به دست نمی‌آد) نزدیک‌ترین راه به خدا ست.

وجه خاص یک میانبر است که شما با اون، سلسله اسباب و علل را کنار می‌زنی و مستقیم با خود خود «کدخدا» ملاقات می‌کنی. البته اینقدر باید درونت آروم باشه که مدام پارازیتها و نویز های درونی مانع این ارتباط نشن.
با وجه خاص، گویا (گویا) خدا روبرویت نشسته و مستقیم کار رو به دستش واگذار می‌کنی و یا گزارشی از کار خودت به او می‌دی.

مستند آموزه‌ی «وجه خاص» همان معنای «اسم عرفانی» یعنی: «ذات به اضافه صفت خاص» در میان عارفان است.
برای مطالعات بیشتر ر.ک: علی امینی نژاد، آشنایی با مجموعه‌ی عرفان اسلامی.

در ضمن بنده یک نقد به این قسمت از سخن شما (استفاده شما از این قسمت از کلام) دارم:

شما و بنده از کجا می‌فهمیم که سختی به اوج خودش رسیده؟!
این سؤال رو می‌تونیم با این عبارت بازسازی کنیم: اساسا آستانه‌ی تحمل «انسان» به چه میزان است؟
بنده فکر نمی‌کنم به این راحتی ها بتونیم تشخیص بدیم که مثلا این مقدار سختی، دیگه به آخرین حد خودش رسیده.
انسان موجود پر جنبه و پر ظرفیتیه.

شاهد این ادعا اون دسته بیمارانی اند که مثلا اگر دردشون به یک اندازه‌ای که می‌رسه مدعی می‌شن ما دیگه تحمل نداریم و مثلا عنوان می‌کنن اگر یک ذره بیشتر از این مقدار بشه، ما رفتنی هستیم و ... اما همون افراد ممکنه بمونن و اتفاقا درد و رنج و بیماری‌شون هم طول بکشه (هم به لحاظ مدت و هم به لحاظ کیفی) ولی باز مجبور به تحمل بشن.
پس ما می فهمیم آستانه تحمل درد انسان خیلی بالاست.

با نظرتون موافقم.

در این قسمت با شما موافق نیستم. چون علمی که نزد اهلبیت است با علوم زمینی قابل مقایسه نیست. اگر چه اگر بخواهند به فیزیک و شیمی احاطه داشته باشند نیز می‌توانند اما آیا لازم است یک امام معصوم، «نجار» خوبی هم باشد؟ بله اگر نیاز باشد بله ولی اگر ضرورتی نداشته باشد خیلی لازم نیست به این معنا ملتزم باشیم.
غیر از این که یک محدودیت‌هایی در علم کل بودن اهلبیت باید قائل شویم کما اینکه در برخی احادیث وارد است که در هر شب جمعه بر علوم ما اهلبیت افزوده می‌گردد و ... .

فعلا چیزی به ذهنم نمی‌رسه که در این خصوص کتابی باشد. اما شما می‌تونید از کتاب استاد یزدانپناه (مبانی و اصول عرفان نظری) هم استفاده کنید. در ص 56، یک مقدار کمی پیرامون «نزدیکی عرفان و فلسفه یا عقل و دل» بحث‌هایی دارند.

این نوع نگرشتون هم خیلی جالب و درخور تحسینه

ممکن است انسانی به واقع تحملش طاق شده باشد اما از بیشتر بودن ظرفیتش بی خبر باشد. مانند یک اتاقی که اگر یک کیلو گاز درون آن آزاد کنیم همه جا را فرا می‌گیرد اما همین اتاق، تحمل و ظرفیت ده کیلو گاز دیگر را هم دارد و اگر ده کیلو گاز را درون آن آزاد کنید باز جای خودش را باز می‌کند. آستانه‌ی تحمل «انسان» اینچنین است.

سلام علیکم
عارفان یک حرفی دارند پیرامون «کثرت و قلت وسائط»، که این قلت و کثرت وسائط، باعث تضاعف «وجوه امکانی» می‌شوند. به عنوان مثال، فرق «عقل اول» و مثلا «عالم لوح» در چیست؟ اشتراکشان که واضح است در امکانی بودنشان است. اما این دو یک فرق مهمی در همین امکانی بودن، با هم دارند و اون این که عقل اول فقط «یک» حالت امکانی دارد و آن این که فی حد نفسه خودش را ممکن می‌یابد این یعنی چی؟

یعنی این که عقل اول گرفتار «تضاعف امکانی» نیست؛ لازمه این حرف اینه که کسی که به عقل اول برسه (مثل رسول الله) تمام احکام امکانی رو از دست می‌ده؛ الا این که می‌بینه خودش ممکنه. اما عالم لوح اینطور نیست .
اونوقت از این منظر، جبرئیل می‌شه شاگردی از شاگردان پیغمبری _{صلی الله علیه و آله} ​که به عقل اول رسیده است (=متحد با عقل اول گشته است). چون جبرئیل در سلسله تراتیب، پایین‌تر از عقل اول قرار داره.
حالا نتیجه این تضاعف امکانی داشتن و نداشتن اینجا خودش و نشون می‌ده که در جایی که کثرت وسائط هست، فیض ذاتی و اصلی حق، بیشتر شکن می‌خوره و از صرافت فیض ذاتی کم می‌شه. اما اونجا که این تضاعف امکانی کمتر است و حتی به صفر می‌رسه، این فیض ذاتی شکن نمی‌خوره

در اینجا ما به راحتی می‌فهمیم که وجه خاص در این موارد قوی‌تر می شه یعنی چه. یعنی این واسطه‌ها کمتر اند یا اصلا نیستند و لذا مستقیم از حق می‌گیرد و مستقیم مرتبط با حق می‌گردد.

این تبیینی که به عرضتون رسید یک تبیین از همان اطوار استیداعیه است.

یک آبی که از سرچشمه جاری می‌شه‌، اگر بر سر راهش نعنا باشد بوی نعنا را به خود می گیره؛ اگر آنطرفتر، از لجن‌ عبور کند بوی لجن رو به خودش می‌گیره خلاصه این مراتب (=سلسله تراتیب و وسائط) باعث می‌شه این فیض حق، رنگ بخوره و از صرافتش بیفته.

اگر کسی بتونه با کار روحی، این رنگ و لعاب‌ها را پاک کنه و خودش و به اون صرافت اصلی برسونه، به راحتی به وجه خاصش رسیده.

وجه خاص، اینچنین نیست که الان در وجود من و شما محقق نباشه، نه، همین الان هست (وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريب) اما باید از طرف ما یک التفاتی به سمت این وجه خاص صورت بگیره که نمی‌گیره.

گاهی اوقات که انسان واقعا از همه اسباب و وسائط می‌بره، یک روزنه‌ای به سمت این وجه خاص باز می‌شه. شبیه همون مثلی که امام معصوم زدند (بر روی کشتی که نشسته‌اید و کشتی در حال غرق شدن است و شما هیچ راه نجاتی هم ندارید یک دفعه به سوی خدا روی می‌آورید و با تمام وجود او رو در خودتون احساس می‌کنید).

خلاصه اینکه در وجودی که هزاران «امکان» مجتمع شده، با وجودی که انگشت‌شماری «امکان» تجمع کرده‌اند، به لحاظ ارتباط گیری با فیض خاص متفاوت اند.

کسی که دست به کار سلوکی و روحی می‌زنه، در واقع داره این حجابها رو کنار می‌زنه.

ما به مقدار گنجایش خود علم حضوری نداریم. بله، آن مقداری که بالفعل پر شده است را می‌فهمیم اما آن مقدار که بالقوه است را دیگر با علم حضوری درک نمی‌کنیم. مقصودم از کلمه «واقع» همون ظرفیت فعلیت یافته است.

بحث گنجایشی که بنده مطرح کردم فراتر از مباحث فقهی بود. اصلا موضوع ما احکام فقهی نبود که ملاک اضطرار در فقه رو عنوان کنیم!