جمع بندی عاق والدین

با سلام و عرض ادب در چه صورت عاق والدین انجام میشود؟ اگر یکی از والدین بگویند عاقت کردم یا با تشخیص خدا انجام میشود؟

بسم الله الرحمن الرحیم عرض سلام و احترام عاق والدین یعنی «به خشم آوردن و آزردن و شکستن خاطر پدر و مادر و البته که آزردن یکى از آنها نیز موجب عاق شدن می شود» (۱) قرآن می فرماید: «وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا»؛ و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى (۲) و امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لَو عَلِمَ اللّهُ شَيئا أدنى مِن «اُفٍّ» لَنَهى عَنهُ ، و هُو مِن أدنَى العُقوقِ»؛ اگر خداوند چیزى را (در آزردن پدر و مادر) کمتر از أف میدانست از آن نهى میکرد، و آن کمترین مراتب آزردن است. (۳) پس آزردن و ناراحت کردن والدین به طور کلی موجب عاق می شود. زمانی که یکی از والدین بگویند «عاقت کردم» قاعدتا به حدی آزار دیده و رنجیده شده که چنین حرفی را بیان نموده. پس موجب عاق شدن هست. مگر اینکه دلیلِ ناراحتی آنها مسئله ای باشد که به لحاظ شرعی نمی توانید از آن اطاعت کنید. مثلا کاری را خلاف شرع و عقل از شما خواسته باشند که در اینصورت ناراحتی شان معتبر نیست؛ هرچند در اینجا هم فرزند حق بی احترامی ندارد، ولی نباید اطاعت کند.   در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «يَجِبُ لِلوالِدَينِ علَى الوَلَدِ ثَلاثَةُ أشياءَ : شُكرُهُما على كُلِّ حالٍ ، و طاعَتُهُما فيما يَأمُرانِهِ و يَنهَيانِهِ عَنهُ في غَيرِ مَعصيَةِ اللّهِ ، و نَصيحَتُهُما في السِّرِّ و العَلانِيَةِ»؛ فرزند سه وظیفه در قبال پدر و مادر دارد؛ شکر گذاری آنها در همه حال، اطاعت آنها در آنچه امر و نهی می کنند در غیر معصیت الاهی و خیر خواهی آنها در آشکار و خفا. (۴)     پی نوشت ها: ۱. محدث قمی، شیخ عباس؛ نزهة النواظر فی ترجمة معدن الجواهر؛ نشر اسلامیه، تهران؛ ص ۱۲۸) ۲.سوره اسراء، ۲۳ ۳.کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافى؛ ترجمه مصطفوى؛ نشر کتاب فروشى علمیه اسلامیه‏؛ تهران؛ ج ۴؛ ص ۵۰ ۴. مجلسی، محمد تقی؛ بحار الانوار؛ موسسة الوفاء، بیروت؛ ج ۷۵؛ ص ۲۳۶      

جمع بندی: پرسش: در چه صورت فرزندان عاق می شوند؟ اگر یکی از والدین بگویند عاقت کردم؟ یا با تشخیص خداوند؟ پاسخ: عاق والدین یعنی «به خشم آوردن و آزردن و شکستن خاطر پدر و مادر و البته که آزردن یکى از آنها نیز موجب عاق شدن می شود» (۱) قرآن می فرماید: «وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا»؛ و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى (۲) و امام صادق (علیه السلام) فرمود: «لَو عَلِمَ اللّهُ شَيئا أدنى مِن «اُفٍّ» لَنَهى عَنهُ ، و هُو مِن أدنَى العُقوقِ»؛ اگر خداوند چیزى را (در آزردن پدر و مادر) کمتر از أف میدانست از آن نهى میکرد، و آن کمترین مراتب آزردن است. (۳) پس آزردن و ناراحت کردن والدین به طور کلی موجب عاق می شود. زمانی که یکی از والدین بگویند «عاقت کردم» قاعدتا به حدی آزار دیده و رنجیده شده که چنین حرفی را بیان نموده. پس موجب عاق شدن هست. مگر اینکه دلیلِ ناراحتی آنها مسئله ای باشد که به لحاظ شرعی نمی توانید از آن اطاعت کنید. مثلا کاری را خلاف شرع و عقل از شما خواسته باشند که در اینصورت ناراحتی شان معتبر نیست؛ هرچند در اینجا هم فرزند حق بی احترامی ندارد، ولی نباید اطاعت کند. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «يَجِبُ لِلوالِدَينِ علَى الوَلَدِ ثَلاثَةُ أشياءَ: شُكرُهُما على كُلِّ حالٍ؛ و طاعَتُهُما فيما يَأمُرانِهِ و يَنهَيانِهِ عَنهُ في غَيرِ مَعصيَةِ اللّهِ؛ و نَصيحَتُهُما في السِّرِّ و العَلانِيَةِ»؛ فرزند سه وظیفه در قبال پدر و مادر دارد؛ شکر گذاری آنها در همه حال، اطاعت آنها در آنچه امر و نهی می کنند در غیر معصیت الهی و خیر خواهی آنها در آشکار و خفا. (۴)     پی نوشت ها: ۱. محدث قمی، شیخ عباس؛ نزهة النواظر فی ترجمة معدن الجواهر؛ نشر اسلامیه، تهران؛ ص ۱۲۸ ۲. سوره اسراء، ۲۳ ۳. کلینی، محمد بن یعقوب؛ اصول کافى؛ ترجمه مصطفوى؛ نشر کتاب فروشى علمیه اسلامیه‏؛ تهران؛ ج ۴؛ ص ۵۰ ۴. مجلسی، محمد تقی؛ بحار الانوار؛ موسسة الوفاء، بیروت؛ ج ۷۵؛ ص ۲۳۶