جمع بندی سوال در رابطه با تعویذ قرآنی و اثراتی که درباره آن مطرح می شود

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: جناب استاد 

سلام علیکم و رحمة الله آیا جداول فوق علوم غریبه است؟   بله این جداولی که در تصویر آمده است مربوط به علوم غریبه است. آیا همراه داشتن یک کاغذ می تواند باعث خوشبختی یا بدبختی شود ؟ بسیاری افراد ضمن اینکه مبارک ترین شی موجود در زمین یعنی قرآن در ماشین همراه دارند تصادف می کنند و می میرند. آیا همراه داشتن یک کاغذ یا انگشتر باعث تغییر مقدرات خداوند می شود ؛ مثلا یک عده می گویند که شرف الشمس سبب افزایش روزی می شود ، و مثلا روزی من الان کم است و خداوند کریم به من روزی کم داده است ولی وقتی یک انگشتر دست کنم می شود علامت می تیکمان و خدا  روزی مرا زیاد می کند ؟ آیا حکمت و علم خدا اینجا زیر سوال نمی رود؟ آیا خدا را از یک انسان حکیم پایین تر نیاورده ایم ؟   ابتدا باید عرض کنم بحث دعا و تعویذاتی که از ناحیه ائمه اطهار علیهم السلام به ما رسیده با این بحثهای علوم غریبه که تشخیص صحت و سقمش بسیار مشکل است فرق می کند. در مورد تعویذات و خواص انگشتر ها مطالبی از اهل بیت علیهم السلام به ما رسیده است که برای ما معتبر است. لذا با وجود این گونه روایات نه نیازی به جداول علوم غریبه داریم و نه طالع بینی های ادیان و فرهنگهای دیگر، زیرا ما با اعتماد و اعتقادی که به حضرات معصومین علیهم السلام داریم نیازی به دنبال کردن چنین مباحثی نداریم. البته این بدین معنا نیست که تعویذات و یا انگشترهای مختلف نقش تام و تمامی در خوشبختی یا بدبختی ما و یا حفظ شدن یا نشدن ما دارند ، بلکه مقصود اینست که در تکوین نظام عالم برای این مواردی که در شرع مقدس بیان شده آثاری نهفته است که ما از چند و چون آن اطلاع دقیق نداریم. لذا موثر دانستن اینها به معنی تاثیر تام داشتنشان نیست.

خداوند متعال در آیه: وَ نُنزَّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِین...؛[1] قرآن را شفا معرفی نموده است. مفسران می‌­‌گویند: خداوند متعال در معانی قرآن، برای امراض روحی[2] و در الفاظ آن برای امراض و دردهای جسمی شفا قرار داده است.[3] از امام باقر(ع) سؤال شد، آیا می­‌توان آیاتی از قرآن را برای شفا و دفع بیماری بر بازو یا گردن بیمار آویزان نماییم؟ امام فرمود، اشکالی ندارد، این کار را انجام دهید، برای بیمار خوب است.[4] همچنی از امام صادق(ع) سؤال شد، اگر کسی بیماری و درد داشته باشد می­توان جهت شفای او آیاتی از قرآن را نوشت و بر او آویزان نمود یا آن را بشوییم و به او بخورانیم؟ امام(ع) فرمود: بله اشکال ندارد.[5] البته استفاده از آیات قرآن منحصر در شفای بیمار نیست، بلکه در روایات وارده از معصوم(ع)، موارد متعددی ذکر شده است که می‌­توان از آیات قرآن و دعاهای خاصی جهت رسیدن به هدف­‌های معین استفاده کرد؛ مانند ادا و پرداخت قرض، جلب روزی، دفع غم و اندوه، دفع فقر، دفع سحر، دفع اثر چشم زخم، دفع تب، و... که از آنها به حرز و تعویذ،[6] تعبیر شده است. در این‌جا برای نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم: 1. دعا برای دفع ترس: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ وَ أَنَّهُ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی کَنَفِکَ وَ فِی جِوَارِکَ وَ اجْعَلْنِی فِی أَمَانِکَ وَ فِی مَنْعِک».[7] 2. دعا برای دفع فقر: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَى الْحَیِّ الَّذِی لَا یَمُوتُ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً».[8] 3. دعا برای جلب روزی:  «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ الْحَلَالِ الطَّیِّبِ رِزْقاً وَاسِعاً حَلَالًا طَیِّباً بَلَاغاً لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ صَبّاً صَبّاً هَنِیئاً مَرِیئاً مِنْ غَیْرِ کَدٍّ وَ لَا مَنٍّ مِنْ أَحَدِ خَلْقِکَ إِلَّا سَعَةً مِنْ فَضْلِکَ الْوَاسِعِ فَإِنَّکَ قُلْتَ‏ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ‏  فَمِنْ فَضْلِکَ أَسْأَلُ وَ مِنْ عَطِیَّتِکَ أَسْأَلُ وَ مِنْ یَدِکَ الْمَلْأَى أَسْأَلُ».[9] 4. دعا برای دفع وسوسه و حدیث نفس: «اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ وَ ابْنُ أَمَتِکَ نَاصِیَتِی بِیَدِکَ عَدْلٌ فِیَّ حُکْمُکَ مَاضٍ فِیَّ قَضَاؤُکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ أَنْزَلْتَهُ فِی کِتَابِکَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ نُورَ بَصَرِی وَ رَبِیعَ قَلْبِی وَ جَلَاءَ حُزْنِی وَ ذَهَابَ هَمِّی اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً».[10] 5. دعا برای دفع چشم زخم: امام صادق(ع) می­فرماید: برای از بین بردن اثر چشم زخم، سوره «حمد» را بخوانید و سپس دعای زیر را بنویسید: «بِسْمِ اللَّهِ أُعِیذُ فُلَانَ‏ بْنَ‏ فُلَانَةَ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ وَ ذَرَأَ وَ بَرَأَ وَ مِنْ عَیْنٍ نَاظِرَةٍ وَ أُذُنٍ سَامِعَةٍ وَ لِسَانٍ نَاطِقٍ‏ إِنَّ رَبِّی عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ‏ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ وَ عَمَلِ الشَّیْطَانِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ قالَ یا بَنِیَّ لا تَدْخُلُوا مِنْ بابٍ واحِدٍ وَ ادْخُلُوا مِنْ أَبْوابٍ مُتَفَرِّقَةٍ».[11]   [1]. و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل مى‏کنیم؛ اسرا، 82. [2]. مانند عقاید فاسده و اخلاق زشت. [3]. سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، ص 295، دار التعارف للمطبوعات، بیروت، چاپ اول، 1419 ق؛ فیض کاشانى، ملا محسن، الأصفى فى تفسیرالقرآن، محقق، درایتی، محمدحسین، نعمتی، محمدرضا، ج 1، ص 693، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، چاپ اول، 1418 ق.  [4]. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، محقق، مصحح، مؤسسة آل البیت(ع)، ج 6، ص 237، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409 ق. [5]. همان. [6]. حرز به­معناى پناهگاه و جاى محکم و استوار و دعائى که بر کاغذ نویسند و براى دفع چشم زخم یا دفع بلا همراه خود نگهدارند آمده، و تعویذ هم معانى شبیه حرز دارد و به­معناى پناه دادن نیز آمده و مقصود در این­جا چنان که از دعاهائى که مى‏آید معلوم گردد دعاهائى است که با خواندن یا نوشتن و همراه کردن آن‌ها انسان از دردها و یا جانوران موذى و درندگان و ترس و دیگر چیزها در امان می ماند ؛ کلینى، محمد بن یعقوب- مصطفوى، سید جواد، أصول الکافی(ترجمه مصطفوى)‏، ج 4، ص 357، کتاب فروشى علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول، 1369 ش. [7] . کلینى، محمد، الکافی، محقق، مصحح، غفارى على اکبر - آخوندى، محمد، ج 2، ص 568 - 569، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق. [8]. ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات( الأشعثیات)، ص 220، مکتبة النینوى الحدیثة، تهران، چاپ اول، بی تا. [9]. الکافی، ج ‏2، ص 550 – 551. [10]. الکافی، ج ‏2، ص 561. [11]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، محقق، مصحح، جمعى از محققان،‏ ج 92، ص 131، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.

در مورد نگین انگشتر هم به مطالب ذیل توجه فرمایید: از امام رضا علیه السّلام نقل شده است که امام صادق علیه السّلام فرمود: کسى که انگشترى به دست خود کند که نگین آن عقیق باشد، (به برکت آن) تنگدست‏ نخواهد شد، و حاجت هایش برآورده نمى‏شود مگر به بهترین صورت.   در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السّلام روایت شده است: عقیق ایمنى است در سفر.   امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از امیر مؤمنان على علیه السّلام نقل کرده است که فرمود: انگشترى عقیق به دست کنید که خدا شما را برکت دهد، و از بلا در امان باشید.   و در حدیث دیگرى امام محمّد باقر علیه السّلام فرموده است: کسى که انگشترى عقیق در دست کند،- تا زمانى که آن را در دست داشته باشد- همواره نیکى مى‏بیند، و پیوسته نگهبانى از جانب خداوند او را محافظت مى‏کند.   از امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدرش از جدّ بزرگوارش علیهما السّلام نقل کرده است که فرمود: کسى که بر خاتم عقیق انگشترى خود این نقش را حک کند: «محمّد نبىّ اللَّه و علىّ ولىّ اللَّه» خداوند او را از مرگ بد در امان مى‏دارد و نمى‏میرد مگر بر فطرت.   از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمود: هیچ دستى که به درگاه خداوند دراز مى‏شود محبوبتر از دستى که بر آن انگشترى عقیق باشد، نیست.   امام رضا علیه السّلام از حضرت موسى بن جعفر، از پدران بزرگوارش علیهم السّلام از حسین بن على علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: هنگامى که خداوند، موسى بن عمران را آفرید و در طور سینا با او سخن گفت، بر زمین نظرى افکند و از نور روى خود، عقیق را آفرید، آنگاه فرمود: بحقّ خودم بر خود لازم کردم که کسى را که (انگشترى) عقیق دست کند، به آتش عذاب نکنم، به شرط آنکه على علیه السّلام را دوست داشته باشد. ثواب انگشتر فیروزه به دست کردن‏ عبد المؤمن انصارى مى‏گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود: دستى که در آن انگشترى فیروزه باشد، فقیر نمى‏شود. ثواب انگشتر جزع یمانى به دست کردن‏ محمد بن الحسین از پدرش، و آن حضرت از پدر بزرگوارش نقل کرده است که امیر مؤمنان على علیه السّلام فرمود: انگشتر جزع یمانى را در دست خود کنید که شرّ شیطان هاى نافرمان را از شما دور مى‏سازد. ثواب انگشتر زمرّد به دست کردن‏ احمد بن محمد بن نصر که برخى از کارهاى حضرت موسى بن جعفر علیه السّلام را انجام مى‏داد، نقل کرده است که روزى حضرت در حالى که از کتابى مى‏خواند به من فرمود- و من مى‏نوشتم-: انگشتر زمرّد در دست کردن مایه گشایش است که هیچ سختى و دشوارى را بدنبال ندارد. ثواب انگشتر یاقوت به دست کردن‏ حسین بن خالد از امام رضا علیه السّلام روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام فرمود: انگشتر یاقوت در دست کنید زیرا که تنگدستى را از بین مى‏برد. ثواب انگشتر بلور به دست کردن‏ علىّ بن محمد (ابن وهبه عبدسى، که عبدس یکى از دهستانهاى واسط است) از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که فرمود: بلور، نگین نیکویى است[1]، [2].   در پایان ذکر دو نکته ضروری است:   1. باید توجه داشت که پوشیدن زیور آلات طلا و از جمله انگشتر طلا برای مردان حرام می باشد.[3]   2. خاصیت ها و ویژگی هایی که برای انواع سنگ های معدنی بیان شده بمعنای حتمیت، لزوم و به تعبیر دقیقتر به نحو علیت تامه نیست بلکه به صورت شأنی و اقتضایی یعنی شایستگی در صورت وجود شرایط دیگر، است.     [1]  واب الأعمال و عقاب الأعمال‏، شیخ صدوق‏، مترجم انصاری، حسن زاده و بندرریگی. [2]  برای توضیح و آگاهی بیشتر به منابع معرفی شده ذیل مراجعه کنید: 1. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، شیخ صدوق‏، مترجم انصاری، حسن زاده و بندرریگی. 2. پاداش نیکى‏ها و کیفر گناهان‏، محمد على مجاهدى‏. 3. کاشف الاستار در ترجمه جامع الاخبار، شرف الدین خویدکى‏. 4. الخصال‏، شیخ صدوق. 5. آیین بندگى و نیایش، حسین غفارى ساروى. 6. علل الشرائع، شیخ صدوق‏. 7. ادب حضور، م- ر‏‏. 8. قصص الأنبیاء( قصص قرآن)، فاطمه مشایخ. 9. مکارم الأخلاق- ترجمه میر باقرى‏، سید ابراهیم میر باقرى‏. 10. نوادر راوندى، احمد صادقى اردستانى، مترجم صادقى اردستانى‏. ‏‏ 11. فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت‏، محمد باقر ساعدى‏. [3] نک: توضیح المسائل مراجع ، ج 1، ص 482.