جمع بندی زندگی مستقل از خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم
عرض سلام و احترام

فرموده اید که به سبب «اذیت های پدر» تصمیم به زندگی مستقل گرفته اید. اجازه بدهید قبل از اینکه وارد بحث اصلی و سوال شما شویم، کمی در این مورد صحبت کنیم.

گاهی اوقات در تعاملات روزانه حس می کنیم دیگران قصد آزار و عذاب دادن ما را دارند. این کاملا قابل درک است و کسی نمی تواند به شما بگوید که نباید از رفتار آزار دهنده ناراحت شوید. اما نکته ای که گاهی نسبت به آن غفلت می شود، اینست که این حس، صرفا «برداشت» ماست و ممکن است «واقعیت» متفاوت باشد.

توجه بفرمایید که در برخورد با وقایع، افراد می توانند برداشت های کاملا متفاوت و گاهی حتی متضاد داشته باشند. رویداد یکی ست، اما هر کسی بسته به شرایط و پیش زمینه های ذهنی که دارد (مدل ذهنی)، به نوعی برداشت کرده و سپس واکنش نشان می دهد.

شما کاملا حق دارید که از اذیت کردن ناراحت و آزرده شوید؛ اما شاید با کمی بررسی و تغییر مدل ذهنی تان، برداشتتان از رفتار پدر متفاوت شود.

«اذیت کردن» در لغت نامه به «آزار دادن، رنج دادن، عذاب دادن» و امثال اینها معنی شده. بعید به نظر می رسد که یک پدر، عالماً و عامداً دختر جوانش را عذاب بدهد. هیچ پدر و مادر نمی توانند اینگونه عمل کنند. این فطرت والدین و یک واقعیت انکارناپذیر و ثابت شده است. (البته استثنائاتی هم وجود دارد و گاهی والدین دچار بیماری هایی هستند که بسیار نادر است و به بحث ما مربوط نمی شود)

پس قبل از هر نوع برداشت از رفتارهای پدرتان که آنها را اذیت کننده می بینید، گاردتان را باز کرده و تلاش کنید کمی از زاویه دیگری به ماجرا نگاه کنید. تمام پیش زمینه های ذهنی را کنار بگذارید و سعی کنید از دید یک نفر سوم و از بالا همه چیز را نگاه کنید. همه رفتارها و تمام زحمات پدرتان را با هم در نظر بگیرید. تمام رفتارها و برخوردهای خودتان را هم بازنگری کنید. آیا باز هم رفتارهای ایشان را مصداق اذیت و آزار می بینید؟ کمی (حتی یک درصد) به این فکر کنید که شاید ایشان فقط نظراتش با شما متفاوت است و دید یکسانی نسبت به وقایع ندارید. همین!

اگر زمینه ذهنی تان را حتی درصد کمی هم تغییر دهید، نتایج بسیار مثبت و باارزشی خواهید گرفت که خیر دنیا و آخرت را برایتان رقم خواهد زد. چون طبق فرموده امام صادق (عليه السلام):

«ثَلاثَةٌ لا عُذرَ لأحَدٍ فيها : أداءُ الأمانَةِ إلَى البَرِّ و الفاجِرِ ، و الوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ و الفاجِرِ ، و بِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ ؛ سه چيز است كه هيچ كس در آنها معذور نيست: برگرداندن امانت به نيك و بد، وفاى به عهد با نيك و بد، و خوشرفتارى با پدر و مادر، خوب باشند يا بد.» (۱)

پس نوشت:
۱. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۱۳، ص ۳۴۸

همانطور که حتما می دانید و بارها هم گفته شده، حفظ حرمت والدین و پرهیز از آزار آنها یکی از واجبات مهمی ست که در قرآن در کنار ایمان به خداوند آمده است:

قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا …؛ بگو بياييد تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده براى شما بخوانم؛ چيزى را با او شريك قرار مدهيد و به پدر و مادر احسان كنيد …» (۱)

وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا…؛ و چون از فرزندان اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر احسان کنید… » (۲)

وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا …؛ و خدا را بپرستيد و چيزى را با او شريك مگردانيد و به پدر و مادر احسان كنيد …» (۳)

و گاه در آیاتی برخی دلائل اینهمه سفارش را نیز عنوان می کند:

وَ وَصَّینَا الاِْنْسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَینِ اَنِ اشْکرْ لی وَ لِوالِدَیک اِلَی الْمَصیرُ؛ ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد، و به او توصیه کردیم که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور، که بازگشت همه شما به سوی من است. (۴)

وَ وَصَّینَا الاِنْسانَ بِوالِدَیهِ اِحْساناً حَمَلَتْهُ اُمُّهُ کرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کرْها و حَمْلُهُ و فِصالُهُ ثَلثُونَ شَهْراً…؛ ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد، و دوران حمل تا از شیر گرفتنش سی ماه است… (۵)

و در جاهائی چارچوب ها را روشن کرده و از مصادیق هم صحبت می کند تا هیچ ابهام و تردیدی باقی نماند:

اِمّا یبْلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ اَحَدُهُما اَوْکلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لا تَنْهَرْ هُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریماً؛ هرگاه یکی از آنها یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری برسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار، و بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و با نرمی و بزرگوارانه بگو. (۶)

امام صادق عليه السلام نیز در این مورد فرموده اند: «لَو عَلِمَ اللّهُ شَيئا أدنى مِن «اُفٍّ» لَنَهى عَنهُ ، و هُو مِن أدنَى العُقوقِ ؛ اگر خداوند چيزى كمتر از «اُفّ» گفتن سراغ داشت، حتماً از آن نهى مى فرمود. اُفّ گفتن كمترين مرتبه بى احترامى نسبت به والدين است.» (۷)

احتمالا برخی یا حتی همه این آیات و روایات را دیده و شنیده اید، اما انسان فراموشکار است و در گرفتاری ها و مشکلات، گهگاهی یادآوری برخی مطالب، ابواب تازه ای را برای انسان روشن کرده و تصمیم گیری را ساده تر می سازد.

پی نوشت:
۱. سوره انعام، ۱۵۱
۲. سوره بقره، ۸۳
۳. سوره نساء، ۳۶
۴. سوره لقمان، ۱۴
۵. سوره احقاف، ۱۵
۶. سوره اسراء، ۲۳
۷. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۱۳، ص ۴۹۸

اما در کنار تمام اینها، احساس شما هم کاملا قابل درک است و اینطور نیست که خداوند شما را در نظر نگرفته و فقط به مدارا و محبت به والدین توصیه کرده باشد، هرچند آنها رفتار مناسبی نداشته باشند.

تمام حقوق در اسلام دو طرفه هستند و امکان ندارد که خداوند حقی را واجب کرده و طرف مقابل را رها کند.

والدین و فرزندان هم حقوقشان متقابل و دوطرفه است. همانطور که خداوند حقوقی را نسبت به والدین تعریف کرده، به همان اندازه هم به آنها نسبت به فرزندانشان توصیه فرموده. همانطور که عاق والدین در اسلام هست، عاق فرزند هم وجود دارد. یعنی اگر واقعا پدر شما نسبت به حقوقتان کوتاهی کرده و رفتار مناسبی نداشته باشد، قطعا باید در برابر خداوند پاسخگو باشد و شکی در این نیست.

رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به صراحت فرموده اند: «يَلزَمُ الوالِدَينِ مِنَ العُقوقِ لِوَلَدِهِما ما يَلزَمُ الوَلَدَ لَهُما مِن عُقوقِهِما؛ پدر و مادر ، عاقّ فرزند مى شوند ، مانند عاقّ شدن فرزند از جانب پدر و مادر» (۱)

اما باید توجه داشت که اشتباه و خطای دیگران، به هیچ عنوان مجوز و عذری برای خطای ما نمی شود. هر انسانی در گرو اعمال خودش است و باید نسبت به رفتار و کردار خودش پاسخگو باشد. خداوند به پدر شما دستوراتی نسبت به شما داده، و در مقابل به شما هم دستوراتی نسبت به والدینتان داده. هر کدام که عمل نکنید، گرفتار خواهید بود. بدون هیچ تعارف یا تفاوتی.

ممکن است بفرمایید «گیرم که در قیامت پدرم به سبب رفتارهای نامناسبش مجازات هم شد، زندگی من را که خراب کرده چه کنم؟!» پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در این مورد هم به خوبی راهنمائی کرده و فرموده:

«مَن أصلَحَ أمرَ آخِرَتِهِ أصلَحَ اللّهُ أمرَ دُنياهُ ، ومَن أصلَحَ ما بَينَهُ وبَينَ اللّهِ أصلَحَ اللّهُ ما بَينَهُ وبَينَ النّاسِ ؛ آن كه كار آخرتش را به سامان آورَد ، خداوند ، كار دنيايش را سامان مى دهد و آن كه ميان خود و خداوند را اصلاح كند ، خداوند ، ميان او و مردم را اصلاح مى فرمايد.» (۲)

پس دخترم شما به وظیفه خودت عمل کن و با نیت رضای خداوند و عمل تکلیف، با پدرت نیکی کن و امور دنیا و آخرتت را به خداوند بسپار و از نتایجش لذت ببر. این یک امر قطعی و مسلم است که خداوند نیز در قرآن نسبت به آن تصریح نموده است:

وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا ؛ و اما هر کس به خدا ایمان آورد و نیکو کردار باشد نیکوترین اجر خواهد یافت و هم ما امر را بر او سهل و آسان گیریم.» (۳)

وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورًا ؛ و آن كس كه سراي آخرت را بطلبد و سعي و كوشش خود را براي آن انجام دهد، در حالي كه ايمان داشته باشد، سعي و تلاش او (از سوي خدا) پاداش داده خواهد شد.» (۴)

مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ؛ هر كس عمل صالح كند، در حالي كه مؤ من است، خواه مرد باشد يا زن، به او حيات پاكيزه ميبخشيم، و پاداش آنها را به بهترين اعمالي كه انجام دادند خواهيم داد.» (۵)

نیکی به والدینتان را اطاعت از فرمان پروردگار ببینید و رضایت خودتان را با رضایت پروردگار معامله کنید. معامله با خداوند تنها معامله ای ست که نه تنها هیچ ضرر و زیانی ندارد، بلکه منافعش قابل مقایسه با سرمایه اولیه (زحمت و تلاش شما برای عبودیت) نیست.

إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ؛ در حقيقت ‏خدا از مؤمنان جان و مالشان را به [بهاى] اينكه بهشت براى آنان باشد خريده است همان كسانى كه در راه خدا مى ‏جنگند و مى ‏كشند و كشته مى ‏شوند [اين] به عنوان وعده حقى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست و چه كسى از خدا به عهد خويش وفادارتر است پس به اين معامله‏ اى كه با او كرده‏ ايد شادمان باشيد و اين همان كاميابى بزرگ است (۶)

همه ما باید به شدت به این مسئله دقت داشته باشیم که هدف اصلی از بودن ما در این دنیا و رنج ها و تلاش های دنیوی، فقط و فقط رسیدن به لقاءالله و کسب رضایت اوست. زندگی و دنیای مادی را به هر شکلی که بگذرانیم، خوب یا بد، به هرحال روزی تمام می شود؛ ما می مانیم و آثار اعمالمان.

امیرالمومنین على عليه السلام فرمودند: «طوبى لِمَن ذَكَرَ المَعادَ ، و عَمِلَ للحِسابِ ، و قَنِعَ بالكَفافِ ، و رَضِيَ عنِ اللّهِ ؛ خوشا به حال كسى كه به ياد قيامت باشد و براى روز حساب كار كند و به كفاف زندگى قانع و از خدا خشنود باشد.» (۷)

پی نوشت:
۱. محمدی ری شهری،‌ محمد؛ حکمت نامه جوان؛ مترجم مهریزی، مهدی؛ موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۹؛ ص ۲۷۴
۲. محمدی ری شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم؛ موسسه علمی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۶؛ ج ۱، ص ۳۸۲
۳. سوره کهف، ۸۸
۴. سوره اسراء، ۱۹
۵. سوره نحل، ۹۷
۶. سوره توبه، ۱۱۱
۷. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۹، ص ۵۷۸

پرسش: من دختری ۲۲ساله و مجرد و شاغل هستم و بنا به اذیت های پدرم تصمیم بر زندگی مستقل از خانواده دارم؛ اما میدانم این کار باعث آزرده خاطر شدن مادرم می شود. سوال من این است که ایا شرعا این کار من گناه هست و اگر منزل را ترک کنم در حق آن ها ناحقی و اجحافی کرده ام؟؟؟

پاسخ: فرموده اید که به سبب «اذیت های پدر» تصمیم به زندگی مستقل گرفته اید. اجازه بدهید قبل از اینکه وارد بحث اصلی و سوال شما شویم، کمی در این مورد صحبت کنیم.

گاهی اوقات در تعاملات روزانه حس می کنیم دیگران قصد آزار و عذاب دادن ما را دارند. این کاملا قابل درک است و کسی نمی تواند به شما بگوید که نباید از رفتار آزار دهنده ناراحت شوید. اما نکته ای که گاهی نسبت به آن غفلت می شود، اینست که این حس، صرفا «برداشت» ماست و ممکن است «واقعیت» متفاوت باشد. توجه بفرمایید که در برخورد با وقایع، افراد می توانند برداشت های کاملا متفاوت و گاهی حتی متضاد داشته باشند. رویداد یکی ست، اما هر کسی بسته به شرایط و پیش زمینه های ذهنی که دارد (مدل ذهنی)، به نوعی برداشت کرده و سپس واکنش نشان می دهد.

شما کاملا حق دارید که از اذیت کردن ناراحت و آزرده شوید؛ اما شاید با کمی بررسی و تغییر مدل ذهنی تان، برداشتتان از رفتار پدر متفاوت شود.

«اذیت کردن» در لغت نامه به «آزار دادن، رنج دادن، عذاب دادن» و امثال اینها معنی شده. بعید به نظر می رسد که یک پدر، عالماً و عامداً دختر جوانش را عذاب بدهد. هیچ پدر و مادر نمی توانند اینگونه عمل کنند. این فطرت والدین و یک واقعیت انکارناپذیر و ثابت شده است. (البته استثنائاتی هم وجود دارد و گاهی والدین دچار بیماری هایی هستند که بسیار نادر است و به بحث ما مربوط نمی شود) پس قبل از هر نوع برداشت از رفتارهای پدرتان که آنها را اذیت کننده می بینید، گاردتان را باز کرده و تلاش کنید کمی از زاویه دیگری به ماجرا نگاه کنید. تمام پیش زمینه های ذهنی را کنار بگذارید و سعی کنید از دید یک نفر سوم و از بالا همه چیز را نگاه کنید. همه رفتارها و تمام زحمات پدرتان را با هم در نظر بگیرید. تمام رفتارها و برخوردهای خودتان را هم بازنگری کنید. آیا باز هم رفتارهای ایشان را مصداق اذیت و آزار می بینید؟ کمی (حتی یک درصد) به این فکر کنید که شاید ایشان فقط نظراتش با شما متفاوت است و دید یکسانی نسبت به وقایع ندارید. همین!

اگر زمینه ذهنی تان را حتی درصد کمی هم تغییر دهید، نتایج بسیار مثبت و باارزشی خواهید گرفت که خیر دنیا و آخرت را برایتان رقم خواهد زد. چون طبق فرموده امام صادق (عليه السلام): «ثَلاثَةٌ لا عُذرَ لأحَدٍ فيها : أداءُ الأمانَةِ إلَى البَرِّ و الفاجِرِ ، و الوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ و الفاجِرِ ، و بِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ ؛ سه چيز است كه هيچ كس در آنها معذور نيست: برگرداندن امانت به نيك و بد، وفاى به عهد با نيك و بد، و خوشرفتارى با پدر و مادر، خوب باشند يا بد.» (۱)

همانطور که حتما می دانید و بارها هم گفته شده، حفظ حرمت والدین و پرهیز از آزار آنها یکی از واجبات مهمی ست که در قرآن در کنار ایمان به خداوند آمده است:
«قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا …؛ بگو بياييد تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده براى شما بخوانم؛ چيزى را با او شريك قرار مدهيد و به پدر و مادر احسان كنيد …» (۲)

وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا…؛ و چون از فرزندان اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد و به پدر و مادر احسان کنید… » (۳)

وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا …؛ و خدا را بپرستيد و چيزى را با او شريك مگردانيد و به پدر و مادر احسان كنيد …» (۴)

و گاه در آیاتی برخی دلائل اینهمه سفارش را نیز عنوان می کند:

وَ وَصَّینَا الاِْنْسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَینِ اَنِ اشْکرْ لی وَ لِوالِدَیک اِلَی الْمَصیرُ؛ ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم. مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد، و به او توصیه کردیم که برای من و برای پدر و مادرت شکر به جا آور، که بازگشت همه شما به سوی من است. (۵)

وَ وَصَّینَا الاِنْسانَ بِوالِدَیهِ اِحْساناً حَمَلَتْهُ اُمُّهُ کرْهاً وَ وَضَعَتْهُ کرْها و حَمْلُهُ و فِصالُهُ ثَلثُونَ شَهْراً…؛ ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند، مادرش او را با ناراحتی حمل می کند و با ناراحتی بر زمین می گذارد، و دوران حمل تا از شیر گرفتنش سی ماه است… (۶)

و در جاهائی چارچوب ها را روشن کرده و از مصادیق هم صحبت می کند تا هیچ ابهام و تردیدی باقی نماند:

اِمّا یبْلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ اَحَدُهُما اَوْکلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لا تَنْهَرْ هُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کریماً؛ هرگاه یکی از آنها یا هر دو آنها نزد تو به سن پیری برسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار، و بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و با نرمی و بزرگوارانه بگو. (۷)

امام صادق (عليه السلام) نیز در این مورد فرموده اند: «لَو عَلِمَ اللّهُ شَيئا أدنى مِن «اُفٍّ» لَنَهى عَنهُ ، و هُو مِن أدنَى العُقوقِ ؛ اگر خداوند چيزى كمتر از «اُفّ» گفتن سراغ داشت، حتماً از آن نهى مى فرمود. اُفّ گفتن كمترين مرتبه بى احترامى نسبت به والدين است.» (۸)

احتمالا برخی یا حتی همه این آیات و روایات را دیده و شنیده اید، اما انسان فراموشکار است و در گرفتاری ها و مشکلات، گهگاهی یادآوری برخی مطالب، ابواب تازه ای را برای انسان روشن کرده و تصمیم گیری را ساده تر می سازد.

اما در کنار تمام اینها، احساس شما هم کاملا قابل درک است و اینطور نیست که خداوند شما را در نظر نگرفته و فقط به مدارا و محبت به والدین توصیه کرده باشد، هرچند آنها رفتار مناسبی نداشته باشند. تمام حقوق در اسلام دو طرفه هستند و امکان ندارد که خداوند حقی را واجب کرده و طرف مقابل را رها کند. والدین و فرزندان هم حقوقشان متقابل و دوطرفه است. همانطور که خداوند حقوقی را نسبت به والدین تعریف کرده، به همان اندازه هم به آنها نسبت به فرزندانشان توصیه فرموده. همانطور که عاق والدین در اسلام هست، عاق فرزند هم وجود دارد. یعنی اگر واقعا پدر شما نسبت به حقوقتان کوتاهی کرده و رفتار مناسبی نداشته باشد، قطعا باید در برابر خداوند پاسخگو باشد و شکی در این نیست.

رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به صراحت فرموده اند: «يَلزَمُ الوالِدَينِ مِنَ العُقوقِ لِوَلَدِهِما ما يَلزَمُ الوَلَدَ لَهُما مِن عُقوقِهِما؛ پدر و مادر ، عاقّ فرزند مى شوند ، مانند عاقّ شدن فرزند از جانب پدر و مادر» (۹)

اما باید توجه داشت که اشتباه و خطای دیگران، به هیچ عنوان مجوز و عذری برای خطای ما نمی شود. هر انسانی در گرو اعمال خودش است و باید نسبت به رفتار و کردار خودش پاسخگو باشد. خداوند به پدر شما دستوراتی نسبت به شما داده، و در مقابل به شما هم دستوراتی نسبت به والدینتان داده. هر کدام که عمل نکنید، گرفتار خواهید بود. بدون هیچ تعارف یا تفاوتی.

ممکن است بفرمایید «گیرم که در قیامت پدرم به سبب رفتارهای نامناسبش مجازات هم شد، زندگی من را که خراب کرده چه کنم؟!» پیامبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در این مورد هم به خوبی راهنمائی کرده و فرموده: «مَن أصلَحَ أمرَ آخِرَتِهِ أصلَحَ اللّهُ أمرَ دُنياهُ ، ومَن أصلَحَ ما بَينَهُ وبَينَ اللّهِ أصلَحَ اللّهُ ما بَينَهُ وبَينَ النّاسِ ؛ آن كه كار آخرتش را به سامان آورَد ، خداوند ، كار دنيايش را سامان مى دهد و آن كه ميان خود و خداوند را اصلاح كند ، خداوند ، ميان او و مردم را اصلاح مى فرمايد.» (۱۰)

پس دخترم شما به وظیفه خودت عمل کن و با نیت رضای خداوند و عمل تکلیف، با پدرت نیکی کن و امور دنیا و آخرتت را به خداوند بسپار و از نتایجش لذت ببر. این یک امر قطعی و مسلم است که خداوند نیز در قرآن نسبت به آن تصریح نموده است:
«وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا ؛ و اما هر کس به خدا ایمان آورد و نیکو کردار باشد نیکوترین اجر خواهد یافت و هم ما امر را بر او سهل و آسان گیریم.» (۱۱)

وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورًا ؛ و آن كس كه سراي آخرت را بطلبد و سعي و كوشش خود را براي آن انجام دهد، در حالي كه ايمان داشته باشد، سعي و تلاش او (از سوي خدا) پاداش داده خواهد شد.» (۱۲)

مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ؛ هر كس عمل صالح كند، در حالي كه مؤ من است، خواه مرد باشد يا زن، به او حيات پاكيزه ميبخشيم، و پاداش آنها را به بهترين اعمالي كه انجام دادند خواهيم داد.» (۱۳)

نیکی به والدینتان را اطاعت از فرمان پروردگار ببینید و رضایت خودتان را با رضایت پروردگار معامله کنید. معامله با خداوند تنها معامله ای ست که نه تنها هیچ ضرر و زیانی ندارد، بلکه منافعش قابل مقایسه با سرمایه اولیه (زحمت و تلاش شما برای عبودیت) نیست.

إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُمْ بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ؛ در حقيقت ‏خدا از مؤمنان جان و مالشان را به [بهاى] اينكه بهشت براى آنان باشد خريده است همان كسانى كه در راه خدا مى ‏جنگند و مى ‏كشند و كشته مى ‏شوند [اين] به عنوان وعده حقى در تورات و انجيل و قرآن بر عهده اوست و چه كسى از خدا به عهد خويش وفادارتر است پس به اين معامله‏ اى كه با او كرده‏ ايد شادمان باشيد و اين همان كاميابى بزرگ است (۱۴)

همه ما باید به شدت به این مسئله دقت داشته باشیم که هدف اصلی از بودن ما در این دنیا و رنج ها و تلاش های دنیوی، فقط و فقط رسیدن به لقاءالله و کسب رضایت اوست. زندگی و دنیای مادی را به هر شکلی که بگذرانیم، خوب یا بد، به هرحال روزی تمام می شود؛ ما می مانیم و آثار اعمالمان.

امیرالمومنین على (عليه السلام) فرمودند: «طوبى لِمَن ذَكَرَ المَعادَ ، و عَمِلَ للحِسابِ ، و قَنِعَ بالكَفافِ ، و رَضِيَ عنِ اللّهِ ؛ خوشا به حال كسى كه به ياد قيامت باشد و براى روز حساب كار كند و به كفاف زندگى قانع و از خدا خشنود باشد.» (۱۵)

پس نوشت:
۱. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۱۳، ص ۳۴۸
۲. سوره انعام، ۱۵۱
۳. سوره بقره، ۸۳
۴. سوره نساء، ۳۶
۵. سوره لقمان، ۱۴
۶. سوره احقاف، ۱۵
۷. سوره اسراء، ۲۳
۸. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۱۳، ص ۴۹۸
۹. محمدی ری شهری،‌ محمد؛ حکمت نامه جوان؛ مترجم مهریزی، مهدی؛ موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۹؛ ص ۲۷۴
۱۰. محمدی ری شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم؛ موسسه علمی دارالحدیث؛ قم ۱۳۸۶؛ ج ۱، ص ۳۸۲
۱۱. سوره کهف، ۸۸
۱۲. سوره اسراء، ۱۹
۱۳. سوره نحل، ۹۷
۱۴. سوره توبه، ۱۱۱
۱۵. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مترجم شیخی، حمیدرضا، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، قم، ج ۹، ص ۵۷۸