جمع بندی نحوه ی تربیت فرزند حساس

[=arial black]با سلام و احترام به شما

[=arial narrow]از اینکه تربیت فرزند عزیزتان از اولویت های اساسی زندگی شما قرار گرفته، باعث خشنودی است. همچنین با تربیت کردن فرزندی با ادب و به دور از رفتارهای ناپسند به شما تبریک می گویم. و ان شاء الله در مسیر زندگی شما این مهم ادامه داشته باشد. قبل از واکاوی و بررسی اینگونه رفتارهایِ به نسبت طبیعی از کودک شما در این سن، نیاز است با مشارکت یکدیگر به پرسش های به وجود آمده برای من، پاسخ داده شود، تا در ادامه بتوانیم راهکارهای مناسب را ارائه دهیم.

[=arial black]1[=arial]. [=arial black]از نوشته شما اینگونه متوجه شدم که همین یک فرزند را دارا هستید، درست است؟

2. از اینکه با مثال های جزئی مانند: دیدن کارتون، صدای آب و موتور یخچال و ... حساسیت فرزندتان را بیان کردید تشکر می کنم اما بگویید دقیقا چه واکنشی نشان می دهد؟

3. به خاطر دارید این گونه حساسیت ها و رفتارها از چه زمانی شروع شد و در چه موقعیتی بود؟ توضیح دهید.

4. اگر پسر شما تنها فرزند شما است، تا کنون در مورد فرزندآوری و فرزند دوم در گفتگو با همسر یا دیگر آشنایان، باعث شده که پسر شما از این گفتگوها با خبر شود؟ آشنایان در حضور پسرتان اصرار به فرزند آوری مجدد نمی کنند؟

5. آیا از دوستان و یا خویشاوندان شما در نزدیکی شما زندگی می کنند و با آنها رابطه دارید که فرزند تازه متولده شده و یا در حدود سن فرزند شما داشته باشند؟ اگر وجود دارد، برخورد شما و اطرافیان در حضور کودک شما، با آن کودکان چگونه است؟

6. فرزند شما کارهای شخصی روزانه مانند غذا خوردن، مسواک زدن، دستشویی رفتن، مرتب کردن اتاق و جمع کردن اسباب بازی ها و غیره، را چگونه انجام می دهد؟ اگر امکان دارد به صورت مختصر یک روز او را برای من شرح دهید.

7. در طول روز شما و همسرتان چگونه با فرزندتان وقت می گذرانید؟

8. هنگامی که مادرش او را تنها می گذارد مانند ماندن در مهد کودک یا خانه دیگران و یا در محیطی غیر از خانه که شما و همسرتان نیستید و اکنشش چگونه است آیا می پذیرد که تنها باشد؟

[=arial]از اینکه به پرسش های به وجود آمده برای من در انتخاب بهترین راهکار در جهت این مساله همکاری می کنید ممنونم. منتظر ارسال نوشته های شما هستم.
[=arial black]در پناه خداوند متعال باشید.@};-

[=arial]به نظرم در طی سال های گذشته چه در دوران قبل از زندگی مشترک و چه بعد از آن مخصوصا دوران بیماری همسرتان هم شما و هم همسرتان سختی های زیادی را تحمل کرده اید. و اینکه بیماری همسرتان فشار روحی زیادی به شما وارد کرده است. خب الحمدالله که بهبودی حاصل شده است.
در این نوشته سعی می کنم که طولانی نشود و به آخرین موضوعی که شما بدان اشاره کردید نکاتی را عرض کنم. با توجه به اینکه مساله اصلی در اینجا حساسیت های کودک شما است، صرفا به همان پرداخته شود؛ اما ناچاریم به حواشی این مساله هم بپردازیم. لذا این مساله را به دو بخش تقسیم کنیم که بخش اول مربوط به شما و همسرتان است؛ و بخش دوم خصوصا در مورد فرزندتان.
خب بخش اول که به صورت گذرا به آن اشاره می کنم در مورد افسردگی شماست .می دانم و درک میکنم که بخشی از شبانه روز شما تحت تاثیر تغییرات خُلقی شما قرار می گیرد و از به وجود آمدن این حالات ناخوشایند احساس خوبی نداشته باشید. ولی با تلاش و پشتکاری که به نظر می آید شما دارید، بر طرف خواهد شد. فرمودید اس‌سیتاور (سیتالوپرام) و استراموکس مصرف می کنید و الحمدالله اوضاع و احوال بهتر است . بنابراین پیشنهاد این است که:
درمان را قطع نکنید و علاوه بر دارو درمانی به یک روانشناس با تجربه جهت درمان های غیر دارویی مانند درمان شناختی رفتاری (cbt) هم مراجعه کنید. چرا که بسیار در رفتار شما با دیگران و تربیت کودک شما حائز اهمیت است. شاید رفتارهایی چون داد زدن بیش از حد و کتک زدن همان یکی دو مورد، ناشی از همین حالات خُلقی شما باشد؛ و البته میدانم در این حالات خلقی کنترل کردن خود سخت است. ولی از آنجایی که گفتید برای تربیت فرزند دغدغه دارید این دغدغه مندی قابل تحسین است.
پس ادامه درمان شما و کنترل حالات خلقی و کنترل خشم [ می شود در تایپیک دیگری مورد بحث قرار بگیرد یا به تایپیک های بحث شده در این مورد مراجعه کرد] شما و همسرتان، حلم و بردباری و حوصله، به گونه ای پیش نیاز رفتار مناسب با کودک شماست و هم زمان با راهکارهایی که در نگارش های دیگر به صورت تخصصی بدان خواهیم پرداخت، در جهت رفتار مناسب با کودکتان آنها را هم پیش ببرید.
ادامه دارد...

[=arial]

[=arial]سلام

[=arial]ان شاء الله که اوضاع و احوال شما خوب بوده باشد. همان طور که در نوشته های قبل بیان شد؛ مساله، مربوط به حساسیت های کودک شماست؛ که منجر به واکنش های هیجانی و رفتاری او می شود. امیدوارم به نگارش پیشین من درمورد روند درمانی خود توجه و دقت داشته باشید و آن را حتما در اولویت قرار بدهید.

اما دربخش دوم:

[=arial]در مورد حساسیت های کودک شما قبل ازبیان راهکارهای متناسب،نیازاست اطلاعاتی درمورد کودک خود و دوره رشدی او که دارد طی می کند، بدانید. چرا که ازاین آگاهی ها شما و همسرتان،هم پی به مشکل می برید،وهم از طرفی چون هرروز با فرزندتان ارتباط دارید بهتر می توانید موقعیت ها را بر اساس این اطلاعات ارزیابی کرده، و رفتار کنید. پیشنهاد من به عنوان اولین راهکار مختصر این است که: ویژگی های دوره رشدی کودکتان را که در زیر بیان می شود،روی یک کاغذ بنویسید و با عنوان "آیین نامه تربیت" در مورد آنها با همسرتان صحبت کنید و در طول دوران کودکی فرزند خود، قبل از هر رفتاری با او در چند ثانیه درذهن مرور کنید تا رفتار توام با خشم( از کوره در رفتن) از شما سر نزند.

[]

[=arial narrow] امیدوارم راهکارهای همدلی کردن مفید واقع شود [=arial narrow]از شما می خوام که مدتی به صورت آزمایشی به اصول گفتگو و همدلی با کودک وقت بگذارید، و بدانید که این یک طرح آزمایشی است. از کج خلقی های او ناراحت نشوید. بعد از مدتی رفتار او را ارزیابی کنید این راهکارها را هم شما و هم همسرتان با مشارکت هم انجام دهید مثل یک [=arial narrow]ساعت که ثانیه شمارش حرکت فرزند شماست. ضمنا اینکه راهکارهای حل پر توقعی و وابستگی و روش برخورد با آنها را در نگارش های دیگر بیان خواهم [=arial narrow]کرد.

ادامه دارد...

[=arial]شیوه برخورد با پرتوقعی کودک

[=arial]همانطور که در پست های قبل بیان کردم کودک نیاز به توجه دارد همانطور که همه اینگونه اند، بزرگسال و کودک هم ندارد. اما وقتی کودک شما از شما توقعات بیش از اندازه دارد و شما هر قدر هم به او توجه کنید باز هم انتظار توجه دارد نمی دانیم باید چکار کنیم. باید پی برد چرا چنین می شود؟ اغلب کودکی که تشنه محبت و توجه شماست به اندازه کافی از جانب والدین خود مورد توجه قرار نگرفته و یا اینکه توجه و محبت به او بیش از اندازه بوده و شاید بر روی یک خط ممتد نبوده و گاهی در این میان قطع شده و آنچه که در نوشته قبل هم بیان کردم از دیدگاه او از یک حد و مقیاس پایین آمده بنابراین کمی پرتوقع شده است. البته نباید از این نکته هم غافل بود که بر اساس همان آیین نامه تربیت سنی کودک شما(مالکیت، ابراز وجود، عزت نفس، همدلی) بخشی از این حالات فرزند شما طبیعی است. در هر صورت پر توقعی او شاید به دلیل وابستگی او به شما و مادرشان هم باشد که طبیعی است و به مرور زمان حل خواهد شد همانطور که در رفتن به مدرسه قرآنی حل شده است.

جمع بندی

پرسش:

پسری 5 ساله دارم که بسیار حساس شده است. مثلا زمان دیدن کارتون می‌گوید هیچ صدایی نباید بیاید. حتی به صدای آب یا صدای موتور یخچال هم حساس است. یا اگر در حال گفتن حرفی باشد و مقداری از حرفش را زده باشد اما به دلیلی حرفش قطع شود حتماْ باید از ابتدا حرفش را آغاز کند. همچنین وقتی به چیزی گیر می‌دهد تا حد زیادی آن را ادامه می‌دهد. وقتی من و همسرم با هم در حال حرف زدن باشیم سعی می‌کند به بهانه‌های مختلف بین حرف ما بیاید و توجه ما را به خودش جلب کند. در زمان ابراز این اعتراض‌ها و حساسیت‌ها هرگز کارهای زشت و ناشایست یا داد و بیدادهای غیرمعقول از او سر نمی‌زند.

پاسخ:

در مورد حساسیت های کودک شما قبل ازبیان راهکارهای متناسب، نیازاست اطلاعاتی درمورد کودک خود و دوره رشدی او که دارد طی می کند، بدانید. چرا که ازاین آگاهی ها شما و همسرتان،هم پی به مشکل می برید،وهم از طرفی چون هرروز با فرزندتان ارتباط دارید بهتر می توانید موقعیت ها را بر اساس این اطلاعات ارزیابی کرده، و رفتار کنید. پیشنهاد می شود به عنوان اولین راهکار مختصر، ویژگی های دوره رشدی کودکتان را که بیان می شود، روی یک کاغذ بنویسید و با عنوان "آیین نامه تربیت" در مورد آنها با همسرتان صحبت کنید و در طول دوران کودکی فرزند خود، قبل از هر رفتاری با او در چند ثانیه درذهن مرور کنید تا رفتار توام با خشم( از کوره در رفتن) از شما سر نزند.

ویژگی های دوران رشدی کودک شما:

مالکیت: فرزند شما در دورانی به سر می برد که احساس می کند آنچه در منزل است مالک آنهاست این خصوصیت به کودک شما کمک می کند که در بزرگسالی از حقوق خود دفاع کند پس خصوصیت ناپسندی در این سن نیست. مهم نحوه برخورد ما با این ویژگی است پس مالکیت او را بپذیرید و در برابر او قرار نگیرید

ابراز وجود: کودکان عموما در سن 3 تا 6 سالگی دوست دارند خودشان را هم نشان دهند و هم برای دیگران اثبات کنند به زبان ساده می خواهند بگویند من هم هستم مرا هم ببینید. در این سن کودک به مقدار قابل توجهی منیّت، پهلوان منشی، گفتن سخن های درشت و تحریک آمیز( به جوش آوردن خون دیگران) دارند . این ویژگی را هم در حد معقول بپذیرید. زیرا موجب می شود در سنین بالاتر از آنجایی که پسر هستند به استقلال برسد و بتوانند در تصمیم گیرهای زندگی لزوما به کسی متکی نباشد.

عزت نفس: کودک شما در دوران پیدایش عزت نفس به سر می برد. عزت نفس همان احساس ارزشمندی است از نگاه خود و از نگاه دیگران. هر رفتار مخربی (پرخاشگری، تحقیر، مقایسه، به رو آوردن دائمی ویژگی های منفی) باعث از بین رفتن عزت نفس او می شود و ممکن است در بزرگسالی به افسردگی و اضطراب منجر شود. پس رفتارهای مثبت او را به او بگویید و با در نظر گرفتن جایزه البته نه همیشه و در یک ساعت یا روز مشخص بلکه به صورت پراکنده رفتار او را تقویت کنید تا احساس ارزشمندی کند.

همدلی خواهی: شاید از مهمترین ویژگی های دوران کودکی فهم حال و درک شرایط روحی و روانی اوست. کودک شما در دورانی به سر می برد که نیاز به همدلی کردن دارد زیرا همدلی به درک اصول اخلاقی و رشد آنها کمک می کند

همدلی و شیوه همدلی با کودک:

گفتگو با کودک هنر خاص است که اصول ویژه خودش را دارد.کودک وقتی با شما ارتباط برقرار می کند عمدتا آنچه را که واقعا در نظر دارد بیان نمی کند. پیام های کودکان غالبا جنبه رمزی دارد که برای درک این پیام ها باید کشف رمز انجام داد. اساس برقراری ارتباط با کودک دو چیز است: 1. احترام 2. مهارت. یعنی پیام ها(کلامی) نباید به حس احترام کودک لطمه ای بزند همانگونه که نباید به حس احترام شما و همسرتان لطمه ای بزند. و دیگر اینکه اول بایستی تفاهمی بین کودک و والدین ایجاد شود که بعد از ایجاد آن تفاهم است که پند و اندرز و نصیحت و آموزش به او مطرح می شود.ما از طریق همدلی کردن با کودک بدان می رسیم. همدلی یعنی اینکه شما آینه ای برای شخصیت کودک خود باشید. عمل آینه این است که تصویر را همانگونه که هست منعکس می کند بدون اینکه در این انعکاس تصویر مرتکب اشتباه شود در واقع آینه تصویر را تحریف و حذف نمی کند. ما از آینه می خواهیم که تصویر واقعی ما را نشان دهد نه اینکه ما را موعظه کند. وظیفه اصلی یک آینه عاطفی این است که احساسات را همان گونه که هستند منعکس می کند. مثلا اینکه وقتی کودک می گوید یخچال صدا می دهد می گوییم انگار خیلی عصبانی هستی؟ چنین جملاتی یاری کننده تر و مفید تر از هر گونه بر خورد دیگر است.

اصول گفتگو برای همدلی با کودک:

تعیین زمان گفتگو: از آنجایی که کودک شما به گفتگو کردن علاقه دارد زمانی را در طول روز برای صحبت کردن دو نفره و یا سه نفره قرار بدهید و در مورد یکدیگر و برای یکدیگر صحبت کنید. در کنار بازی هایی مثل کشتی یا فوتبال به بازی هایی که گفتگو محور است ؛ می توانید به گفتگو و ارتباط کلامی کودک خود اهمیت نشان دهید.

از حادثه تا رابطه : وقتی کودک درباره حادثه ای صحبت می کند و یا درباره آن سوالاتی می پرسد غالبا بهتر است که به خود آن حادثه نپردازیم بلکه به رابطه مان که کودک به آن اشاره می کند پاسخ بدهیم. مثلا وقتی در مدرسه قرآنی از برخورد اش با کودک دیگری شکایت می کند، و یا در مدرسه معلم کودک دیگری را تشویق کرده و او را نه، یا می گوید به او بیشتر جایزه داد به من نداد.کودک وقتی این شکایت را بیان می کند به عمق رابطه با والدین بیشتر اهمیت می دهد تا خود جایزه. بنابراین به او می گویید تو بیشتر جایزه می خواهی نه پسرم؟ سپس او را در آغوش کشیده و نوازش کنید.

از حادثه تا احساسات: شاید بارها یک داستان را از شما پرسیده باشد و یا حادثه ای را که کودکی در آن بوده و برایش اتفاقی افتاده است را از شما خواسته که برایش تعریف کنید. مثلا وقتی درباره حادثه کربلا از شما می پرسد و شما برای او شرح واقعه می کنید. بعد از اتمام ماجرا او هنوز در ذهن می پروراند که پدری تنها بدون فرزندانش به شهادت رسید و کودکان او تنها شدند. او نگران از دست دادن شماست بنابراین ضمن اینکه او را در آغوش می کشید به او می گویید که من در کنار تو هستم همانطور که تو در کنار منی. از اینجا به بعد به احساسات او پاسخ دهید دیگر شرح ماجرا نکنید مثلا به او بگویید: لابد این بخش از داستان تو را ناراحت کرده. تو از دست دشمنانی که این کار را کردند عصبانی هستی.

از کلی به جزئی: وقتی کودک شما اظهار نظری درباره خودش می کند بهتر این است که با توافق و عدم توافق پاسخ ندهیم بلکه در پاسخ مان به این اظهار نظر از جزئیاتی استفاده کنیم که کودک را متوجه درکی از آنچه انتظار داشت، بسازد. مثلا وقتی کودک در یک بازی می بازد و شکست می خورد چه بازی های مجازی و چه با همسالان خودش. وقتی به شما شکایت می کند اَه دوباره باختم و شاید سر و صدا ایجاد می کند، شما می گویید بازی سختی به نظر می آید و از او می خواهید که به جزییات آن بازی بپردازد و از او می خواهددر مورد جزییات بازی برایتان بگوید و شما به هر بخش از صحبت های او واکنش نشان دهید که این بخش سخت است این بخش آسان است آنجا که برنده شدی به چی فکر می کردی که برنده شدی؟ و آنچا که شکست خوردی به چی فکر می کردی؟ در واقع به جزئیات احساس های متفاوت او از خشم، نفرت، ترس و افکار او در این مورد را.

شیوه برخورد با پرتوقعی کودک

وقتی کودک شما از شما توقعات بیش از اندازه دارد و شما هر قدر هم به او توجه کنید باز هم انتظار توجه دارد نمی دانیم باید چکار کنیم. باید پی برد چرا چنین می شود؟ اغلب کودکی که تشنه محبت و توجه شماست به اندازه کافی از جانب والدین خود مورد توجه قرار نگرفته و یا اینکه توجه و محبت به او بیش از اندازه بوده و شاید بر روی یک خط ممتد نبوده و گاهی در این میان قطع شده و از دیدگاه او از یک حد و مقیاس پایین آمده بنابراین کمی پرتوقع شده است. البته نباید از این نکته هم غافل بود که بر اساس همان آیین نامه تربیت سنی کودک شما(مالکیت، ابراز وجود، عزت نفس، همدلی) بخشی از این حالات فرزند شما طبیعی است. در هر صورت پر توقعی او شاید به دلیل وابستگی او به شما و مادرشان هم باشد که طبیعی است.

اگر والدین بی چون و چرا از خرده فرمایشات کودکشان پیروی کنند کودک به سرعت خواهد آموخت که همیشه انتظار داشته باشد و به خواسته هایش عمل شود."بابا اینو نگاه کن" مامان اون کار رو نکن" به همین دلیل باید بدانیم که کی و چگونه به کودک توجه کنیم. لذا در اینجا به چند راهکار اشاره می کنم. ناگفته نماند شیوه همدلی را قطع نکنید و همیشه ادامه دهید در کنار آن به این راهکارها هم عمل کنید.

1- به او توجه کنید وقتی او جلب توجه نمی کند. اگر کودک شما توقع بیش از حد دارد فقط هنگامی که کنترل اوضاع دست شماست به او توجه کنید. یعنی هنگامی به فرزندتان توجه کنید که او از شما توجه نمی خواهد. مثلا او را بخاطر رفتارش تحسین کنید. 2- اگر هنوز توقع توجه بیشتری دارد! هنگامی که نیازهای عاطفی کودکتان را برآورده کرده اید و از این بابت اطمینان دارید که هرچه در توان داشته اید انجام دادید ولی کودک باز هم از شما توقع بیش از حد دارد مثلا مرتب صحبت شما را قطع می کند و انتظار دارد به او گوش دهید. این حرکت او را نادیده بگیرید و در مقابل او فقط سکوت کنید بدون هیچ واکنشی. ولی بعد از اینکه تمنای بی مورد خود را قطع کرد کمی به او توجه کنید و بگویید: پسرم اون نقاشی را که دیروز کشیدی را دوست داشتم کجا یاد گرفتی؟ و شما با این رفتار به او می آموزید که باید صبر کنی تا نوبتش برسد و شما به خودش و کارهایش علاقه دارید. و اگر بی اعتنایی با روحیه شما سازگار نیست به او بگویید وقتی من کارم را انجام دادم می تونیم با هم صحبت کنیم و بازی کنیم وبعد از آن دیگر به خواسته های او اعتنا نکنید.

کودک صحبت شما با دیگران را قطع می کند

از آنجایی که گفتید کودک شما صحبت شما با دیگران راقطع می کند یا هنگام صحبت با تلفن به طور مداوم شما را صدا می زند، یک دلیل عمده اش این است که همین الان به او توجه کنید. وشما از این رفتار خوشتان نمی آید ولی آیا خودتان باعث آن نشده اید؟ وقتی شما با تلفن صحبت می کنید و او در همان هنگام شما را مداوم صدا می زند و شما توجه نمی کنید او شروع به غر و نق زدن و شاید گریه کردن و سرانجام شما تسلیم می شوید. از مخاطب خود می خواهید چند لحظه گوشی تلفن را نگه دارد و شما به حرف کودک گوش می کنید و این به تکرار چنین رفتاری دامن می زند. باید به کودک بیاموزید که وقتی با کسی کار دارد چطور باید توجه او را به سوی خود جلب کند و چه زمانی برای صدا کردن او مناسب است و چطور باید صبر کند. بنابراین:

1- همیشه به کودک نشان دهید که متوجه شده اید با شما کار دارد. نگذارید کودک احساس کند که به نیازهای او توجهی ندارید.2- با علامتی به کودک بگوید که متوجه شده اید مثلا با انگشت بگویید دو دقیقه دیگر و مواظب باشید بیش از دو دقیقه صحبتتان ادامه نداشته باشد.3-کودک را به خاطر صبر کردن تحسین کنید یعنی به او بگویید: "آفرین به تو که دو دقیقه صبر کردی "4- روش درست قطع کردن صحبت دیگران را به او بیاموزید به او بگویید وقتی می خواهی صحبت کسی را قطع کنی اول باید بگیم " ببخشید"

پی نوشت ها:

1-هایم جی . گینات، رابطه بین والدین و کودکان، مترجم سیاوش سرتیپی، نشر اطلاعات، 1384، چاپ هفدهم، تهران، ص 11و 19و 26.

2-. رابرت ایی. اسلاوین، روان شناسی تربیتی، مترجم یحیی سید محمدی،نشر روان، 1393، چاپ پنجم، تهران، ص 60.

3- لورا برک، روان شناسی رشد، یحیی سید محمدی،نشر ارسباران، 1391، چاپ بیست و یکم، ص 451.