جمع بندی اهانت زمینه وعلل آن واقسام اهانت
تب‌های اولیه
باسمه تعالی
با سلام:
اهانت ،تحقیر ،تخفیف و کلمه هایی از این قبیل به معنای سبک کردن و پایین آوردن مقام و منزلت دیگری و کوچک کردن شخصیت او است به کار بردن برخی الفاظ یا نمایش بعضی حرکات از عظمت شخصیت دیگری کاسته ،سبب حقارت و خواری او می شود
اهانت از ماده وهن و به معنای سست کردن شخصیت فرد در اذهان مردم و تخفیف به معنای سبک کردن و تحقیر به معنای کوچک کردن شخصیت او است
این سه در واقع یکی بوده یا دست کم نزدیک به یکدیگر و ملازم هم هستند زیرا با هر سست کردنی سبک کردن و کوچک کردن نیز همراه است
سست کردن ،سبک کردن و کوچک کردن شخصیت همه به معنای کاستن از ارزش و اعتبار دیگری نزد مردم است این رفتار گاه با رفتارهای ناپسند دیگری همانند فحش ،استهزا یکی می شود و گاه به شکلی مستقل و جداگانه از انسان سر می زند
چه بسا اهانتی که نه می توان آن را فحش دانست و نه استهزایش خواند
برای نمونه روی برگرداندن از کسی که با انسان سخن می گوید ،فحش به او یا استهزایش نیست ولی گاه اهانت به شمار می رود
همچنین به کار بردن الفاظی چون بشین و بایست با فردی والا مرتبه اهانت شمرده می شود در حالی که فحش و استهزا نیست
اهانت از جهات گوناگون به اقسامی قابل تقسیم است که عبارتند از:
1-اهانت گفتاری(لفظی)
به کار بردن سخنی که خواری و سبکی دیگری را در پی داشته باشد اهانت لفظی نامیده می شود
حال چه نوع کلمات به کار رفته در سخن سبب خواری دیگری شود و چه لحن گفتن پیامدی در پی داشته باشد ،گاه هم نوع کلمات و هم نحوه گفتن اهانت آمیز است
2- اهانت رفتاری
انجام دادن رفتاری که خواری و سبکی دیگری را در پی داشته باشد اهانت رفتاری نامیده می شود روی برگرداندن انسان از کسی که با او سخن می گوید گوش ندادن و توجه نکردن به سخن او در بسیاری از مواقع از مصادیق این قسم به شمار می رود
3- اهانت نوشتاری
نوشتن چیزی که سبب خواری دیگری شود اهانت نوشتاری نامیده می شود کتاب ها و نامه هایی که در تحقیر کسی یا چیزی نوشته می شود از این قسم به شمار می رود
اهانت شدگان دارای انواع و اصناف گوناگون هستند که اهانت به اعتبار آنها به اقسامی تقسیم می شود
الف:اهانت به انسان
سبک کردن و تحقیر کردن هم نوعان از شایع ترین اقسام اهانت است که خود به اقسام ذیل قابل تقسیم است:
1- اهانت به خود:گاه انسان خود را نزد دیگران خوار کرده و به تحقیر خود می پردازد این رفتار گاه با توجه وگاه از روی بی توجهی انجام می شود چه بسیار افرادی که بدون توجه به ناشایسته بودن سخن یا رفتار خویش سبب ذلت و حقارت خود می شوند
2- اهانت به دیگری
اهانت به دیگری از دو حال خارج نیست یا یک فرد مورد اهانت قرار می گیرد یا گروهی از انسان ها تحقیر شده سبک می شوند پس این قسم را می توان به دو قسم اهانت به فرد و اهانت به جمع تقسیم کرد.
هر کس مومنی را سبک بشمارد ما را سبک کرده و حرمت خدای عز و جل را از بین برده است(1
پروردگار من مومن نزد تو چه حالی دارد ؟خداوند فرمود ای محمد هر کس به یکی از دوستان من اهانت کند به تحقیق مرا به جنگ طلبیده است و من در یاری کردن دوستانم سریع تر از هر چیزی هستم(2
1- کافی ،ج 2،ص 102
2- وسائل الشیعه ج 12 ص 265
برادران ضعیف خود را تحقیر نکنید.همانا هرکسی مومنی را کوچک کند.خداوند میان او و آن مومن در بهشت ،جمع نکند(او را با آن مومن وارد بهشت نسازد)مگر آن که توبه کند(1
هر کس به مسلمان فقیری ،اهانت کند و او را سبک شمارد،به تحقیق خدا را سبک شمرده و در خشم و غضب خداوند عزّو جلّ باقی می ماند تا وقتی که آن فقیر را راضی کند.... وکسی که بر فقیری ستم کند یا بر او سخت گیرد یا او را کوچک شمارد،خداوند،روز قیامت،او را همانند ذره ای در شکل آدمی،کوچک می شمارد تا آن که وارد آتش شود.(2
پی نوشت:
1-مستدرک الوسائل ج9 ص 104
2-وسائل الشیعه ج12 ص 268
شدت نکوهش و نهی بسیار معصومان علیهم السلام از این رفتار گویای الزام شریعت بر ترک آن است از این رو اهانت حرام و فاعل آن گناه کار و مستحق عذاب خواهد بود
شریعت به اندازه ای از این رفتار تنفر دارد که افزون بر باز داشتن انسان از ارتکاب آن او را بر یاری کسی که به او اهانت می شود الزام کرده است
حرمت مومن به اندازه ای با ارزش است که افزون بر نشکستن آن باید از شکسته شدن آن بازداشت و از آن پاسداری کرد
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
هر کس مومنی پیش رویش خوار شود و او بتواند یاری اش کند ولی یاری اش نکند خداوند او را در روز قیامت بر سر مردمان خوار خواهد ساخت«1» (کنایه از این که همه خواری او را خواهند دید)
پی نوشت:
1- بحارالانوار ج 72 ص 226
ریشه های درونی اهانت
اهانت همانند افت های دیگر زبان در صفات زشت درونی ریشه دارد زشتی های باطنی این رفتار ناپسند را پدید می آورند که عبارتند از :
1- دشمنی:گاه سبک کردن دیگری از روی دشمنی با اوست و اهانت کننده می کوشد با تحقیر شخص به او ضربه بزند و او را از بین ببرد
2- حسد: تحقیر دیگران گاه از حسادت به مرتبه ایشان است شخص حسود تاب دیدن برتری دیگران را نداشته با اهانت و تحقیر می کوشد برتری دیگری را سست و نابود کند
3- تکبر: برتر نشان دادن خویش انسان را به تحقیر و اهانت به دیگران وا می دارد البته اظهار برتری ،خود مستلزم گونه ای از تخفیف و تحقیر دیگران است چرا که فرد با این رفتار دیگران را پایین تر از خود نشان می دهد
4- طمع: گاه چشمداشت به مال با جایگاه خاص ، آدمی را به تحقیر دیگران نزد متکبران برای جلب خوشایند ایشان وا می دارد
5- بی ادبی(سوءخلق): پرورش و رشد آدمی در محیطی که به اهانت با یکدیگر سخن می گویند سبب عادی شدن این رفتار زشت برای او می شود فرد بیمار در چنین حالی بدون وجود انگیزه های پیشین و فقط به دلیل تربیت نادرست ،با دیگران به اهانت سخن می گوید
پیامدهای اهانت
اهانت به دیگران پیامدهای ناخوشایندی را در دنیا و آخرت به بار خواهد آورد که عبارتند از:
1- خوار و خفیف شدن: اهانت کننده خود مورد اهانت قرار گرفته در دنیا و آخرت خوار و خفیف خواهد شد خداوند متعال همان گونه که او دیگری را تحقیر کرده او را سبک شمرده خوار می کند
امام صادق علیه السلام می فرمایند :
هر کس مومنی را کوچک کند یا سبک شمارد خداوند او را کوچک خواهد کرد(1
2- دشمنی خدا: اهانت سبب خشم خداوند می شود و این دشمنی تا دست کشیدن از اهانت یا توبه اهانت کننده ادامه خواهد یافت
امام صادق علیه السلام در ادامه سخن پیشین می فرمایند:
هرکس مومنی را کوچک شمارد خداوند همیشه او را دشمن می دارد تا وقتی که از تحقیرش دست برداشته یا توبه کند(2
3- دشمنی مردم: کوچک کردن دیگری ،دشمنی او و دیگران با اهانت کننده را سبب می شود
4-بلا و ناگواری: در دنیا خوار کردن اهل ایمان گاه غیر از خوار شدن اهانت کننده ناگواری و مصیبت های بزرگی را برای او در پی خواهد آورد که گریز از آنها میسر نیست و این نیست مگر از جهت ارزش بسیاری که خداوند برای مومن قرار داده است
امام صادق علیه السلام درباره برخی از این بلاها فرموده اند:
همانا خداوند عز و جل پیامبری را به سوی قومی بر انگیخت و به او وحی کرد که به قومت بگو.....و دوستان مرا خوار و خفیف نسازید پس همانا من هنگام خشم مجازات بسیار شدیدی دارم که هیچ یک از آفریده هایم را تاب آن نیست(3
پی نوشت:
1- وسائل الشیعه ،ج 12 ،ص 267
2- همان
3- کافی ج 2 ،ص 274