تشکیک در ولادت امیرالمومنین(ع) در کعبه!

با سلام و عرض ادب ولادت امام علی (علیه السلام) در خانه کعبه از مشهورات؛ بلکه از اخبار متواتر تاریخی است و چنین امری فراتر از متفردات صحیح حدیثی است. بر این اساس «حاکم نیشابوری» با آنکه در کتاب «المستدرک علی الصحیحین» در خبری به ولادت «حکیم بن حزام» در کعبه اشاره نموده است؛ اما پس از ذکر آن در نفی پندار ناقل آن که ولادت در کعبه را به «حکیم بن حزام» اختصاص داده بیان داشته که راوی آن اشتباه نموده و اخبار متواتر بیانگر آن است که امام علی (علیه السلام) در خانه کعبه بدنیا آمده است که چنین امری بیانگر عدم همسانی این دو گزارش از سوی «حاکم نیشابوری» است. بر این اساس گفتار «عبدالرحمن دمشقیة» که می گوید: من چیزی از کتب حدیث که با سند صحیح ثابت بوده که علی (علیه السلام) در خانه کعبه متولد شده باشد نیافتم، بلکه چیزی به نقل ضعیف نیز که بیانگر چنین امری بوده باشد نیافتم، گمان و زعمی بی اساس از جانب اوست؛ زیرا میلاد آن حضرت در خانه کعبه به تواتر اخبار رسیده است و علاوه بر آن روایات آن نیز در کتب حدیث و تاریخ موجود است و همچنین اخباری که بیانگر تولد افرادی دیگر در خانه ی کعبه بوده همگی دارای ضعف اسنادی و سندی می باشند که در پاسخ تفصیلی بدان می پردازیم.

اقوال اهل سنت در باره مولود کعبه در میان اقوال اهل سنت در رابطه با میلاد امام علی (علیه السلام) در خانه ی کعبه دو نظر مطرح است.

1. قول مشهور، بلکه متواتر در میان اهل سنت که امام علی (علیه السلام) در خانه ی کعبه متولد شده است. قائلین به این قول در اینکه چنین امری مختص به آن حضرت بوده یا خیر دارای اختلاف اند. عده ای چنین امری را از فضایل اختصاصی آن حضرت بیان داشته و در مقابل گروهی دیگر محل تولد «حکیم بن حزام» را نیز خانه کعبه دانسته اند.
2. گروهی که «حکیم بن حزام» را تنها تولد یافته ی در کعبه بیان داشته اند، که مصدر قول آنان سخن «مصعب بن عبدالله» است. و سخن سلفی مذکور «عبدالرحمن دمشقیه» برگرفته از این نظر می باشد.

توضیح: حاکم نیشابوری (متوفی 405هـ) در کتاب «المستدرک علی الصحیحین» در باب منقبت «حَكِيمِ بْنِ حِزَامٍ الْقُرَشِيّ»[1] از طریق «مصعب بن عبدالله» خبری را ذکر نموده که وی در بیان نسب وی گفته است: «مادر او «فاخته» «حکیم» را در کعبه به دنیا آورد...».[2] وی سپس گفته ی «مصعب بن عبدالله» را ذکر نموده که وی گفته است: «وَلَمْ يُولَدْ قَبْلَهُ، وَلَا بَعْدَهُ فِي الْكَعْبَةِ أَحَدٌ». «احدی قبل و بعد از او در کعبه بدنیا نیامده است». «حاکم نیشابوری» پس از بیان این خبر می نویسد: «وَهَم مُصْعَبٍ فِي الْحَرْفِ الْأَخِيرِ، فَقَدْ تَوَاتَرَتِ الْأَخْبَار أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ وَلَدَتْ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ كَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ فِي جَوْفِ الْكَعْبَةِ».[3] «مصعب بن عبدالله» در بیان فقره ی اخیر اشتباه نموده است؛ پس به تحقیق اخبار متواتر بیانگر آن است که «فاطمه بنت اسد» «امیر المؤمنین علی بن ابی طالب» (خدا او را شريف و بزرگوار كند) را در خانه ی کعبه بدنیا آورد». بر این اساس «حاکم نیشابوری» که خود محدثی بنام بوده پس از نقل این خبر قسمت اخیر آنرا با ذکر تواتر اخبار در مورد میلاد امام علی (علیه السلام) در خانه کعبه رد نموده است. چنانکه «ابن صباغ مکی» (متوفی: 855هـ) پس از بیان میلاد آن حضرت در خانه کعبه می نویسد: «ولم يولد في البيت الحرام قبله أحد سواه، وهي فضيلة خصّه اللَّه تعالى بها إجلالاً له وإعلاءً لمرتبته وإظهاراً لتكرمته».[4] «و هیچ کس قبل از او در کعبه زاده نشد و اين فضيلتي است كه خداوند به جهت بزرگداشت و بالا بردن مقام و اظهار كرامت او مخصوص حضرتش گردانيده است». و چنین ردی رد بر پندار نواصبی همچون «عبدالرحمن دمشقیه» خواهد بود. ادامه دارد.   [1] . حکیم بن حزام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب عبدالعزی یکی از صحابه است، و مادرش صفیه، و به نقلی فاخته بنت زهیر بن الحارث بن اسد بن عبدالعزی است.کنیه‌اش ابوخالد بود. ابوخالد برادرزاده ام‌المومنین خدیجه‌الکبری بنت خویلد و عمو‌زاده زبیر بن العوام می‌باشد. حکیم بن حزام در سال هشتم هجری در فتح مکه به همراه چهار پسر خود ایمان آورد و بعد از آن‌که اسلام آورد از مؤلّفة قلوبهم بوده است. (ابن عبدالبر، الاستيعاب في معرفة الصحابة،دار الجيل، بيروت، ج2، ص362). [2] . الحاکم النیسابوری، المستدرك على الصحيحين، دار الكتب العلمية – بيروت، ج3، ص550.: « أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ بَالَوَيْهِ، ثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ إِسْحَاقَ الْحَرْبِيُّ، ثَنَا مُصْعَبُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، فَذَكَرَ نَسَبَ حَكِيمِ بْنِ حِزَامٍ وَزَادَ فِيهِ، «وَأُمُّهُ فَاخِتَةُ بِنْتُ زُهَيْرِ بْنِ أَسَدِ بْنِ عَبْدِ الْعُزَّى، وَكَانَتْ وَلَدَتْ حَكِيمًا فِي الْكَعْبَةِ وَهِيَ حَامِلٌ، فَضَرَبَهَا الْمَخَاضُ، وَهِيَ فِي جَوْفِ الْكَعْبَةِ، فَوَلَدَتْ فِيهَا فَحُمِلَتْ فِي نِطَعٍ، وَغُسِلَ مَا كَانَ تَحْتَهَا مِنَ الثِّيَابِ عِنْدَ حَوْضِ زَمْزَمَ، وَلَمْ يُولَدْ قَبْلَهُ، وَلَا بَعْدَهُ فِي الْكَعْبَةِ أَحَدٌ» قَالَ الْحَاكِمُ: «وَهَم مُصْعَبٍ فِي الْحَرْفِ الْأَخِيرِ، فَقَدْ تَوَاتَرَتِ الْأَخْبَارِ أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ وَلَدَتْ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ كَرَّمَ اللَّهُ وَجْهَهُ فِي جَوْفِ الْكَعْبَةِ». [3] . همان. [4] . ابن الصباغ، الفصول المهمة فی معرفة الائمة، دارالحدیث-قم، ج1، ص172

ناقلین متواتر بودن میلاد امام علی (علیه السلام) از عالمان اهل سنت

1. شاه ولی الله دهلوی (1176هـ) مي نويسد:

«تواترت الأخبار أنّ فاطمة بنت أسد ولدت أمير المؤمنين عليّا في جوف الكعبة. فإنّه وُلد في يوم الجمعة ثالث عشر من شهر رجب بعد عام الفيل بثلاثين سنة في الكعبة، و لم يولد فيها أحد سواه قبله و لا بعده».[1] «در اخبار متواتر وارد شده که «فاطمه بنت اسد» «امیر المؤمنین» (علیه السلام) را داخل کعبه به دنیا آورد. او در روز جمعه سیزدهم از ماه رجب متولد شد و کسی قبل از او و یا بعد از او در کعبه متولد نشده است».

2. سید محمود آلوسی (1270هـ) در این رابطه می نویسد:

«و كون الأمير كرّم اللَّه وجهه وُلد في البيت أمر مشهور في الدنيا، و ذكر في كتب الفريقين السنّة و الشيعة... إلى أن قال: و لم يشتهر وضع غيره كرّم اللَّه وجهه كما اشتهر وضعه بل لم تتّفق الكلمة عليه، و ما أحرى بإمام الأئمّة أن يكون وضعه فيما هو قبلة للمؤمنين، و سبحان من يضع الأشياء في مواضعها و هو أحكم الحاكمين». [2] «و اين ‌كه حضرت امير(که خدا او را شريف و بزرگوار كند) ، در خانه خدا به ‌دنيا آمده؛ امری است مشهور و در كتب فريقين از سنی و شيعه ذكر شده است. ... و درباره كسی نشنيديم كه او هم در كعبه به دنيا آمده باشد، آن‌چنان‌ كه درباره آن حضرت ذكر شده، و چه شایسته برای امام أئمّه است كه در جائی‌ كه قبله مؤمنين است، به‌ دنيا آمده باشد؟ پاک و منزه است خداوندی كه أشياء را در مكان مناسبش می‌ گذارد و او عادل‌ ترین داوران است».   [1] . احمد بن عبدالرحیم الدهلوی، ازالة الخفاء، ج2، ص251، طبعة الهند. [2] . شرح قصیده عینیه، شهاب الدين آلوسی، انتشارات رسالت، قم: ص15.

اخبار روایی در این رابطه از طریق اهل سنت روایاتی نقل شده که برخی با سند متصل و برخی با اسانید مرسل و منقطع نقل شده اند که ادعای «عبدالرحمن دمشقیه» در نبود خبری ولو ضعیف رد می نماید که دو مورد از این اخبار عبارتند از:

1. «ابن مغازلی شافعی» (متوفی: 483ه) به سند خویش از «امام باقر» (علیه السلام) روایت نموده که زنی با نام « زيدة بنت قريبة بن العجلان» از مادر خویش چگونگی ولادت امام علی (علیه السلام) در خانه ی کعبه را روایت نموده است.[1]
2. «سبط بن الجوزی» (متوفی: 654هـ) نقل نموده: «و روي ان فاطمة بنت أسد كانت تطوف بالبيت و هي حامل‏ بعلي‏ (ع) فضربها الطلق ففتح لها باب الكعبة فدخلت فوضعته فيها و كذا حكيم بن حزام ولدته أمه في الكعبة».[2] «فاطمه بنت اسد در حالی که حامله بود مشغول طواف خانه ی کعبه بود که درد زایمان او را فرا گرفت. ناگهان درب خانه ی کعبه به روی او باز شد و فرزند خود را در آنجا بدنیا آورد».

اما اینکه «حاکم نیشابوری» روایت نموده که «حکیم بن حزام» در خانه ی کعبه بدنیا آمده است در پاسخ آن می گوئیم: چنین نقلی بر اساس ضوابط حدیثی ضعیف بوده زیرا خبر آن در پایان سند منقطع است و مشخص نيست که «مصعب بن زبیر» (مقتول: 72هـ) و «عَلِيَّ بْنَ غَنَّامٍ الْعَامِرِيَّ» (متوفی: 228) از چه طریقی این خبر را روایت نموده اند. موفق باشید. [1] . ابن المغازلی، مناقب علی بن ابی طالب، ص26، انتشارات سبط النبی (صلی الله علیه و آله) -قم. [2] .سبط ابن الجوزی، تذکرة الخواص، ص13.