جمع بندی اطاعت از پیامبر(ص) در غیر وحی

جمع بندی پرسش: ایا بین سخنان پیامبر اکرم(ص) با دستورات وحی تفاوتی هست؟ بعبارتی منظور اطاعت از پیامبر(ص) که در قرآن تصریح شده، فقط همان سخنانی است که به پیامبر (ص) وحی میشده یا خیر؟ اگر اطاعت از پیامبر اکرم، مطلق دستورات و سخنان پیامبر است پس چرا برخی از صحابه فقط به سخنان و دستورات وحی اهمیت می دادند و برای غیر وحی از دستورات پیامبر(ص) ارزشی همسطح با وحی قائل نبودند؟ پاسخ: در پاسخ نکاتی را تقدیم می کنیم: اولاً یکی از اصول و اعتقاداتی که مورد اتفاق شیعه و سنی می‌باشد، لزوم اطاعت و تبعیت از اوامر و نواهی پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است که قرآن کریم در بیش از بیست آیه ضرورت و وجوب آن را متذکر شده و اطاعت از حضرت را اطاعت از خداوند متعال و مخالفت با ایشان را مخالفت با خدا بیان می‌کند؛ و از طرف دیگر این مساله را معیار ایمان و کفر مسلمانان نیز معرفی می‌کند. بعنوان نمونه: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِين (1) بگو خدا و پيامبر [او] را اطاعت كنيد پس اگر روی‌گردان شدند، قطعا خداوند كافران را دوست ندارد». در جای دیگر می‌فرماید: «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (2) خدا و رسول را فرمان بريد، باشد كه مشمول رحمت قرار گيريد». ثانیاً در این آیات، اطاعت از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به صورت مطلق بیان شده و حد و مرزی برای آن بیان نشده است اینکه گمان شود فقط اطاعت از دستورات وحیانی خداوند برای مسلمانان واجب بوده و دستورات شخص پیامبر اکرم، خارج از وحی شمرده شود. همچنین نشان دهنده آن است که اطاعت از حضرت، در تمام امور و شئون فردی، اجتماعی، سیاسی و حکومتی و ... واجب و لازم است. در تایید این مطلب، قرآن کریم در آیه دیگری می‌فرماید: «وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقاب (3) و آن‌چه را فرستاده [و او] به شما داد آن را بگيريد و از آن‌چه شما را از آن باز داشت، دوری کنید و از خدا پروا بداريد كه عقاب الهی بسیار شدید است». ثالثاً دلیل بر یگانگی و وحدت اوامر و نواهی الهی در کلام وحی با دستورات شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله) اینست که خداوند در قرآن می فرماید: «وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى* إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى، و پیامبر هرگز از سر هوا و هوس سخن نمى‏ گويد* اين سخن بجز وحيى كه به او مى ‏شود نيست.»(4) از اینرو همه دستورات پیامبر اکرم به نوعی وحی الهی و در چارچوب اوامر و دستورات خدای متعال و لازم الاطاعه است. اما متاسفانه در زمان حیات نبی مکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و حتی بعد از رحلت ایشان، به دلایل مختلفی از جمله دنیاطلبی و هواخواهی، اسارت نفس و لجاجت، مخالفت با دین الهی و پیامبر بخاطر گرفتاری نفاق و تضعیف عقیده و اخلاق، مخالفت‌های بسیاری از سوی صحابه با دستورات حضرت می‌باشیم، این مخالفت ها صرفاً با دستورات پیامبر اکرم نبوده، حتی در مواردی بعضی صحبه با صریح دستورات وحی الهی و آیات قرآن مخالفت می کردند که هم در آیات قرآن کریم و هم در منابع تاریخی معتبر به آن‌ها اشاره و بیان کرده‌اند که این مساله نه تنها با عدالت صحابه ناسازگار است؛ بلکه کفر و جهنمی بودن بسیاری از آنان را اثبات می‌نماید که ذکر موارد تخلفات برخی از صحابه، مجال دیگری را می طلبد.(5) پی نوشت ها: 1. آل عمران، آیه 32. 2. همان، آیه 132. 3. حشر، آیه 7. 4. نجم، آیات 3 و 4. 5. برای مطالعه بیشتر ر.ک: علامه طباطبائی، تفسیر المیزان، نشر فرهنگی رجاء، تهران، بی تا، ج4، ص618.