تابوت عهد چه بود؟

با سلام
درباره این که تابوت بنى اسرائیل و به عبارت دیگر صندوق عهد چه بوده و به دست چه کسى ساخته شد و محتویات آن را چه چیز تشکیل مى داد در روایات و تفاسیر ما و همچنین در کتب عهد قدیم (تورات) سخن بسیار است و

از همه روشنتر چیزى است که در احادیث اهل بیت (علیهم السلام) و گفته هاى بعضى از مفسران مانند ابن عباس آمده است و آن اینکه : تابوت همان صندوقى بود که مادر موسى او را در آن گذاشت و به دریا افکند و هنگامى که به وسیله عمال فرعون از دریا گرفته شد و موسى را از آن بیرون آوردند همچنان در دستگاه فرعون نگهدارى مى شد و سپس به دست بنى اسرائیل افتاد، بنى اسرائیل این صندوق خاطره انگیز را محترم مى شمردند و به آن تبرک مى جستند.

موسى در واپسین روزهاى عمر خود الواح مقدس را که احکام خدا بر آن نوشته شده بود به ضمیمه زره خود و یادگارهاى دیگرى در آن نهاد، و به وصى خویش یوشع بن نون سپرد و به این ترتیب اهمیت این صندوق در نظر بنى اسرائیل بیشتر شده و لذا در جنگهائى که میان آنان و دشمنان واقع مى شد آن را با خود مى بردند، و اثر روانى و معنوى خاصى در آنها مى گذارد، و لذا گفته اند تا هنگامى که این صندوق خاطره انگیز با آن محتویات مقدس در میانشان بود، با سربلندى زندگى مى کردند، ولى تدریجا مبانى دینى آنها ضعیف شد و دشمنان بر آنها چیره شدند و آن صندوق را از آنها گرفتند، اما اشموئیل طبق آیات مورد بحث به آنها وعده داد که به زودى صندوق عهد، به عنوان یک نشانه بر صدق گفتار او به آنها باز خواهد گشت .از جمله «وَقَالَ لَهُمْ نِبِیُّهُمْ إِنَّ آیَةَ مُلْكِهِ أَن یَأْتِیَكُمُ التَّابُوتُ فِیهِ سَكِینَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَبَقِیَّةٌ مِّمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلآئِكَةُ إِنَّ فِی ذَلِكَ لآیَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِینَ»1 ؛ پیغمبرشان گفت که نشان پادشاهی او این است که تابوتی که سکینه پروردگارتان و باقی میراث خاندان موسی و خاندان هارون در آن است و فرشتگانش حمل می کنند ، نزد شما آید اگر مؤمن باشید این برای شما عبرتی است.
صندوق عهد، همان طور که گفتیم محتویاتى داشت که جمعیت بنى اسرائیل را آرامش مى بخشید و در حوادث گوناگون نفوذ معنوى و اثر روانى در آنها داشت فیه سکینة من ربکم و ثانیا قسمتى از یادگارهاى خاندان موسى و خاندان هارون نیز بعدها به محتویات آن افزوده شده بود.باید توجه داشت که سکینه از ماده سکون به معنى آرامش است و منظور از آن در اینجا آرامش دل و جان مى باشد.


اشموئیل به بنى اسرائیل خاطر نشان ساخت که صندوق عهد بار دیگر به میان شما باز مى گردد و آرامش از دست رفته خود را خواهید یافت و در حقیقت صندوقى که علاوه بر جنبه معنوى و تاریخى چیزى بالاتر از پرچم و شعار براى بنى اسرائیل بود و وجود آن را نشانه استقلال و موجودیت خود مى دانستند و با مشاهده آن به یاد تجدید دوران عظمت پیشین مى افتادند، به آنها باز مى گشت ، طبیعى است این بشارت بزرگى براى بنى اسرائیل محسوب مى شد.
تابوت همان صندوقى بود که مادر موسى او را در آن گذاشت و به دریا افکند،بنى اسرائیل این صندوق خاطره انگیز را محترم مى شمردند و به آن تبرک مى جستند.

صندوق چگونه باز گشت؟
چگونه فرشتگان صندوق عهد را آوردند؟ در پاسخ این سوال نیز مفسران سخنان بسیار گفته اند، از همه روشنتر اینکه : در تواریخ آمده است هنگامى که صندوق عهد به دست بت پرستان فلسطین افتاد و آن را به بتخانه خود بردند،

به دنبال آن گرفتار ناراحتی هاى فراوانى شدند، بعضى گفتند اینها همه از آثار صندوق عهد است لذا تصمیم گرفتند آن را از شهر و دیار خود بیرون بفرستند، و چون کسى حاضر به بیرون بردن آن نبود، ناچار آن را به دو گاو بستند و آنها را در بیابان سر دادند، اتفاقا این جریان درست مقارن با نصب طالوت به فرماندهى بنى اسرائیل بود،
فرشتگان خدا ماموریت یافتند که این دو حیوان را به سوى شهر اشموئیل برانند هنگامى که بنى اسرائیل صندوق عهد را در میان خود دیدند، آن را به عنوان آیت و نشانه اى از طرف خداوند بر ماموریت طالوت تلقى کردند.
بنابراین گرچه در ظاهر آن دو گاو را به شهر آوردند لکن در واقع به وسیله فرشتگان الهى این کار انجام شد، به همین جهت حمل صندوق به فرشتگان نسبت داده شده است .
اصولا فرشته و ملک در قرآن و اخبار معنى وسیعى دارد که علاوه بر موجودات روحانى عاقل ، یک سلسله از نیروهاى مرموز این جهان را نیز در بر مى گیرد.

منبع : تفسیر نمونه جلد 2
1-سوره بقره آیه 248

آیا بعد موسى هیچ تابوتى مقدس بوده؟

با سلام

صندوق حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ و يا تابوت و يا به عبارتي ديگر صندوق عهد، صندوقي بوده است كه در نزد قوم يهود بسيار محترم بوده است. در روايات آمده است كه اين صندوق، همان جعبه‌اي است كه مادر حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ او را در آن گذاشت، علاوه بر اينكه طبق آيه 248 سورة بقره يادگارهاي خاندان موسي و هارون در اين صندوق بوده است.

خداوند متعال مي‌فرمايد: «و پيامبر آنها به آنها گفت كه نشانه حكومت او اين است كه صندوق عهد به سوي شما خواهد آمد، همان صندوقي كه يادگارهاي خاندان موسي و هارون در آن است. در حالي كه فرشتگان آن را حمل مي‌كنند. در اين موضوع نشانه روشني براي شما است اگر ايمان داشته باشيد.»(1)

در رابطه با اين صندوق در تفاسير مختلف مطالب گوناگوني ذكر شده است.

يكي از مشهورترين ديدگاه‌ها در اين رابطه مطلبي است كه در تفسير نمونه ذكر شده است: «در احاديث اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ و گفته‌هاي بعضي مفسران مانند ابن عباس آمده است كه: تابوت همان صندوقي بود كه مادر موسي ـ عليه السّلام ـ او را در آن گذاشت و به دريا افكند. و هنگامي كه به وسيله عمال فرعون از دريا گرفته شده و موسي را از آن بيرون آوردند، همچنان در دستگاه فرعون نگهداري مي‌شد. و سپس به دست بني اسرائيل افتاد. بني اسرائيل اين صندوق خاطره‌ انگيز را محترم مي‌شمردند و به آن تبرك مي‌جستند. موسي ـ عليه السّلام ـ در واپسين روزهاي عمر خويش، الواح مقدس كه احكام خدا بر آن نوشته بود، به ضميمة زره خود و يادگارهاي ديگري در آن نهاد، و به وصي خود «يوشع بن نون» سپرد. و به اين ترتيب اهميت اين صندوق در نظر بني اسرائيل بيشتر شد.

و لذا در جنگ‌هايي كه ميان آنان و دشمنان ايشان واقع مي‌شد، آن را با خود مي‌بردند و اثر رواني و معنوي خاصي در آنها مي‌گذارد. و لذا گفته‌اند تا زماني كه اين صندوق خاطره انگيز با آن محتويات در ميانشان بود، با سربلندي زندگي مي‌كردند. ولي به تدريج مباني ديني آنها ضعيف و دشمنان بر آنها چيره شدند و آن صندوق را از آنها گرفتند. اما اشموئيل طبق آيات مورد بحث به آنها وعده داد كه به زودي صندوق عهد به عنوان يك نشانه بر صدق گفتار او به آنها باز خواهد گشت. و آرامش از دست رفته خود را خواهيد يافت.

در حقيقت صندوقي كه علاوه بر جنبة معنوي و تاريخي چيزي بالاتر از پرچم و شعار براي بني اسرائيل بود و وجود آن را نشانه استقلال و موجوديت خود مي‌دانستند و با مشاهده آن به ياد تجديد دوران عظمت پيشين مي‌افتادند به آنها باز مي‌گردد.

در تواريخ آمده است هنگامي كه صندوق عهد به دست بت‌پرستان فلسطين افتاد و آن را به بت‌خانه خود بردند، دچار گرفتاري و ناراحتي فراوان شدند. لذا تصميم گرفتند آن را از شهر و ديار خود بيرون بفرستند، چون كسي حاضر به بيرون بردن آن نبود، ناچار آن را به دو گاو بستند و آن را در بيابان سر دادند. اتفاقاً اين جريان درست همزمان باانتخاب طالوت به فرماندهي بني اسرائيل بود. فرشتگان خدا مأموريت يافتند كه اين دو حيوان را به سوي شهر اشموئيل برانند هنگامي كه بني اسرائيل صندوق عهد را در ميان خود ديدند، آن را به عنوان آيت و نشانه‌اي از طرف خداوند بر مأموريت طالوت تلقي كردند.»(2)

در تفسير روض الجنان به نقل از مفسران و اهل اخبار مي‌نويسد: «اين صندوق تابوتي است كه از طرف خداوند بر حضرت آدم ـ عليه السّلام ـ فرستاده شد و در آن، صورتِ پيامبران و صورت خانه‌هاي ايشان بوده است.(3) سپس نسل به نسل پيامبران را نقل مي‌كند كه اين صندوق به آنها رسيد، تا اينكه به دست حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ مي‌رسد، آن حضرت تورات و وسائلي از خودش را در آن قرار مي‌دهد. سپس بعد از وفات او به اشموئيل مي‌رسد. در همين تفسير به نقل از ساير مفسران آمده است كه در آن عصاي موسي ـ عليه السّلام ـ و پاره‌اي از الواح بوده است همچنين نعلين موسي و عمامه هارون.»(4)

«علي بن ابراهيم در تفسيرش از امام محمّد باقر ـ عليه السّلام ـ نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: مراد از تابوت آن صندوقي است كه خداوند براي مادر موسي ـ عليه السّلام ـ فرستاد كه موسي را در آن گذاشت و به دريا انداخت و اين تابوت نزد بني اسرائيل بسيار محترم و با ارزش بود ... .»(5)

مكان فعلي تابوت:

در اين رابطه مفسران كمتر بحث كرده‌اند. در تفسير روض الجنان آمده است: «عبد الله بن عباس گفت: تابوت و عصاي موسي در بحيره طبريه است در درياي طبرستان و پيش از قيامت از آن‌جا بيرون آورده مي‌شود و اين در عهد صاحب الزمان باشد»(6)

مطالبي كه در رابطه با اين صندوق از تفاسير مختلف نقل شد، نشان دهنده تقدس و اهميت اين صندوق مي‌باشد. و نه تنها در نزد يهوديان اين تقدس وجود دارد، بلكه نزد همة اديان بايد مقدس شمرده شود. «صندوقي كه با بدن موسي و الواح تورات تماس داشته مقدس و آرام بخش است.»(7) علاوه بر اينكه نام اين صندوق در قرآن نيز ذكر شده است. و طبق فرمايش قرآن كريم «فيه سكينة من ربكم» در آن آرامشي است از جانب پروردگار شما.


پاورقی:
1. بقره:248
2. مكارم شيرازي و ديگران، ، تفسير نمونه، تهران، دارالكتاب الاسلاميه، 1353، ج2، ص164 به بعد.
3. ابوالفتوح رازي، روض الجنان و روح الجنان، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي آستان قدس رضوي، 1374، ج3، ص367.
4. همان، ص 367 به بعد.
5. طبرسي، مجمع البيان، ترجمه: ابراهيم مير باقري و ديگران، تهران، فراهاني، چاپ اول، 1360، ج3، ص86.
6. ابو الفتوح رازي، پيشين، ج3، ص367.
7. قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، مؤسسة در راه حق، 1374، ج1، ص491.

در ارشاد موضوع تابوت را توضیح داده از قول امام صادق علیه السلام :

...
بخدا سوگند شمشير مزبور را عبد اللَّه بدو چشم خود بلكه بيك چشم هم نديده بلكه پدر او هم شمشير مزبور را نديده مگر بگوئيم آن را نزد على بن الحسين ع ديده باشد و هر گاه آنها راست مى‏گويند، در لبه آن چه نشانى داشته؟ خير چنان نيست كه آنان پنداشته‏اند بلكه شمشير و پرچم و زره و كلاه خود رسول خدا ص نزد منست و اگر راست مى‏گويند
نشان زره رسول خدا چيست؟
و نزد منست پرچم ظفر آيت رسول خدا كه آثار پيروزى از آن هويداست و الواح موسى و عصاى او و انگشترى سليمان و طشتى كه موسى در آن قربانى مى‏كرده و اسمى كه رسول خدا ص هر گاه آن را در ميان مسلمانان و مشركان مى‏گذارد ( بنقل از مفاتیح الجنان دعای جوشن کبیر است )از مشركان آسيبى بمسلمانان نمى‏رسيد و مثل آنچه را ملائكه آورده‏ اند نزد منست.

مثل سلاح در خانواده ما مثل تابوت بنى اسرائيل است كه در هر خانه‏اى كه آن تابوت يافت ميشد آنجا خانه نبوت بود همچنين اسلحه پيغمبر ص در هر خانه‏اى كه يافت شود هماى امامت در آنجا سايه افكنده و خورشيد ولايت از آنجا طلوع نموده پدرم زره پيغمبر ص را پوشيد بر زمين كشيده ميشد و از اندام آن جناب درازتر بود و من نيز پوشيدم باز هم از اندام من بزرگتر بود و قائم ما كسى است كه اگر آن را بپوشد بر اندامش راست آيد.....


ارشاد-ترجمه ساعدى خراسانى، ص: 534