جمع بندی علت تکریم فرشتگان

جمع بندی _____________________________ پرسش: با وجود اینکه ملائکه و فرشتگان که جز واسطه ای برای اداره عوالم هستی و عبادت خداوند نیستند اختیار ندارند، چرا  اینقدر مورد تکریم و  تمجید واقع شده اند؟ البته پاسخهایی از این دست که فرشتگان دارای اختیار هستند اما چون فاقد امیال و شهوات میباشند بنابر این عملی جز خواست و اراده خداوند از آنها سر نمیزند نیز توجیه کننده نیست، و نوعی این همان گویی است. چرا که فقدان امیال و شهوات در واقع به معنای همان فقدان اراده باز می گردد. پاسخ: پاسخ همان است خودتان در پایان سوالتان بیان فرموده اید، ملائکه قطعا اختیار دارند، منتهی فقدان امیال و شهوات مطلقا به معنای نفی اختیار و اراده نیست. بنابراین اشکالی که به پاسخ خودتان گرفته اید، اشکال دقیقی نیست. این که یک موجود به خاطر نداشتن انگیزه برای مخالفت و یا ارتکاب کار بد، همواره خوب رفتار کند به معنای عدم اختیار نیست، بلکه به معنای انتخاب عمل خوب است ولو آنکه این اختیار کردن و انتخابِ عمل خوب همیشگی باشد. روشن است که هر کسی مطابق با سلایق و علایق درونی اش انتخاب می کند، یک انسانی که مثل حاتم طائی سخاوتمند باشد طبیعتا همواره بخشش به دیگران را انتخاب می کند، اما این که همواره بین بخشیدن و عدم بخشیدن، بخشیدن را انتخاب می کند و انگیزه ای برای مخالف آن ندارد به معنای این نیست که او اختیار ندارد، بلکه بدین معناست که اینقدر در درون او صفات سخاوت پررنگ، و صفت بخل کمرنگ است که همواره مطابق سخاوت رفتار می کند. توان مخالفت با امر الهی صرفا با داشتن میل درونی به گناه یا شهوت و مانند آن میسر نمیشود، یعنی علاوه بر این که این موانع نباید باشد، در مقابل، باید صفات نیک و فضائل اخلاقی هم باشد تا اطاعت کنند، بنابراین این صفات نیک هم در ملائکه به قدری پررنگ است که همواره اطاعت را در برابر مخالفت برمی گزینند؛ در یک کلام آنها معصوم هستند همانگونه که انبیاء و ائمه(علیهم السلام) معصوم هستند و هیچ میلی به گناه و مخالفت با خداوند ندارند. بنابراین ملاک اختیار داشتن فقط این است که خود شخص انتخاب کند، نه اینکه چه میلی دارد و همواره چه چیزی را انتخاب می کند؛ اگر ملاک برای اختیار داشتن را این بدانیم که شخص حتما انگیزه برای کار خلاف داشته باشد در این صورت نعوذبالله خداوند هم اختیار نخواهد داشت، چرا که خداوند هم هیچ شهوت و امیال مادی در او راه ندارد، و به همین خاطر همواره کار خیر و خوب را انجام میدهد. گواه مدعا همان است که برای شما منشأ سوال شده است یعنی تمجیدها و مدح هایی که نسبت به ملائکه بیان شده است. چرا که روشن است که مدح و تمجید از موجوداتی که مجبور هستند هیچ توجیه منطقی ای ندارد، قرآن کریم در مورد ملائکه تعبیر « عِبادٌ مُكْرَمُون‏»(1) به معنای بندگانی بزرگوار را به کار می رود، طبیعتا این بزرگواری در صورتی است که این عبد بودن از سر اختیار باشد. پی نوشت ها:

1. انبیا:26/21.