جمع بندی شرایط و مواقع استخاره در کلام معصومین علیهم السلام

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

سلام، باز سوالی از استخاره، قبلا بحثی بود درباره استخاره، و درباره استخاره با تسبیح بحث شد و این موضوع مطرح شد که بهترین روش بستگی به خود ما دارد،

  با سلام و درود بله، تاپیک هایی که به این موضوع مربوط هستند و مطالعه آن ها می تواند مفید باشد، تاپیک های ذیل هستند: نحوه استخاره با قرآن استخاره در آیات و روایات    

حال سوالی دارم، آیا اهل بیت صلوات الله علیهم شرایطی را برای استخاره گفته اند؟ مثلا آیا گفته اند در مواقع ضروری با قرآن استخاره بزنید، چون الان میشه سر همه مسائل ریز هم استخاره گرفت!

  یکسری از استخاره ها، استخاره مطلق است یعنی بطور کلی، طلب خیر از خداوند است؛ این استخاره برای هر کاری که می خواهیم انجام دهیم، پسندیده و مطلوب است. به بیان دیگر، هر کاری که تصمیم گرفته ایم و می خواهیم انجام دهیم، ابتدا از خداوند طلب خیر کرده و تقاضا می کنیم خیر ما در آن کار قرار دهد. بسیاری از روایات معصومین (علیهم السلام) که می گویند ما هیچ کاری را بدون استخاره انجام نمی دهیم، ناظر به همین مورد است.   آن استخاره ای که امروزه مشهور و معروف است، ناظر به مواردی است که انسان در حال شک و تردید است و نمی تواند تصمیم قطعی بگیرد. در این زمینه هم روایت داریم.   در روایات، مقید نشده که استخاره مختص مواقع ضروری است، بلکه در روایت داریم راوی شک و تردید دارد و در حال حیرت است، امام می فرمایند استخاره کن: «عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) رُبَّمَا أَرَدْتُ الْأَمْرَ تَفَرَّقَ نَفْسِي عَلَى فِرْقَتَيْنِ إِحْدَاهُمَا تَأْمُرُنِي وَ الْأُخْرَى تَنْهَانِي قَالَ إِذَا كُنْتَ كَذَلِكَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ اسْتَخِرِ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ انْظُرْ أَعْزَمَ الْأَمْرَيْنِ لَكَ فَافْعَلْهُ فَإِنَّ الْخِيَرَةَ فِيهِ إِنْ شَاءَ اللَّه‏» «اسحاق بن عمار» می گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: گاهى تصميم به انجام كارى دارم و در درون من دو فكر و دو رأى به وجود مى ‌آيد كه يک رأى مرا به انجام آن وا مى ‌دارد و رأى ديگر مرا از آن باز مى ‌دارد (چه تصميم بگيرم‌؟) حضرت فرمودند: هرگاه چنين بودى، دو ركعت نماز بخوان و صد و يک بار از خداوند طلب خير كن (يعنى بگو: استخير اللّه) سپس ببين كدام طرف به احتياط‍‌ نزديک ‌تر است، همان را انجام بده؛ زيرا خير تو إن شاء اللّه در آن است.(المحاسن، ج ‏2، ص 599، ح 7)

ممکنه سر یک موضوع دو بار استخاره بگیرید و یکی خوب بیاد و یکی بیاد بد یا برعکس، آیا معصومین گفته اند که بار اول حساب هست؟

  در این خصوص که کسی در یک موضوع، دو بار استخاره گرفته (یکی خوب آمده و یکی بد) و گفته باشند به مورد اول عمل کن؛ روایتی ندیدم. البته این راهکار می تواند علی القاعده باشد یعنی وقتی یکبار استخاره کرده و جواب گرفته ای، دیگر اصلا جای استخاره نبوده است، لذا استخاره دوم و جوابش، در جای خود نیستند.  

درباره استخاره با ذکر کردن و طلب خیر خواستن و در کل استخاره های بدون قرآن و بدون تسبیح، چگونه می توان بین احادیث جمع بست؟ یا به هر کدام عمل کنیم قبول است؟

  منافاتی بین روایات نیست: برخی ناظر به مطلق طلب خیر از خداوند است یعنی ولو جای شک و تردید نباشد، همین که کسی بخواهد کاری انجام دهد، از خداوند متعال، طلب خیر نموده و آن را انجام می دهد.   برخی ناظر به موارد شک و تردید است، جایی که انسان بین انجام یا ترک کاری و یا بین انجام یکی از کارها، تردید دارد و در حیرت است، این جا می فرمایند استخاره کن. این استخاره می تواند استخاره با قلب باشد، مثلا می فرمایند نماز بخوان و یکصد مرتبه أستخیرالله بگو، خداوند راه درست را به قلبت الهام می کند. هم چنین این استخاره می تواند با قرآن باشد، و نیز می تواند با تسبیح باشد، و یا می تواند استخاره «ذات الرقاع» باشد(مثلا روی چند برگه کاغذ، انجام و ترک را می نویسد و بطور اتفاقی یکی را انتخاب می کند)   لذا بین این روایات، منافاتی نیست و هر کس هر کدام را بخواهد می تواند انجام دهد. البته روایات دسته اول (مطلق طلب خیر) بیشتر است.

جمع بندی پرسش: آیا اهل بیت (صلوات الله علیهم) شرایطی را برای استخاره گفته اند؟ مثلا این که در مواقع ضروری با قرآن استخاره بزنید یا اگر سر یک موضوع دو بار استخاره بگیرید و یکی خوب بیاد، آیا معصومین گفته اند که بار اول حساب هست؟ درباره استخاره با ذکر کردن و طلب خیر خواستن و در کل استخاره های بدون قرآن و بدون تسبیح، چگونه می توان بین احادیث جمع بست؟ به هر کدام عمل کنیم قبول است؟   پاسخ: یکسری از استخاره ها، استخاره مطلق است یعنی بطور کلی، طلب خیر از خداوند است؛ این استخاره برای هر کاری که می خواهیم انجام دهیم، پسندیده و مطلوب است. به بیان دیگر، هر کاری که تصمیم گرفته ایم و می خواهیم انجام دهیم، ابتدا از خداوند طلب خیر کرده و تقاضا می کنیم خیر ما در آن کار قرار دهد. بسیاری از روایات معصومین (علیهم السلام) که می گویند ما هیچ کاری را بدون استخاره انجام نمی دهیم، ناظر به همین مورد است. آن استخاره ای که امروزه مشهور و معروف است، ناظر به مواردی است که انسان در حال شک و تردید است و نمی تواند تصمیم قطعی بگیرد. در این زمینه هم روایت داریم. در روایات، مقید نشده که استخاره مختص مواقع ضروری است، بلکه در روایت داریم راوی شک و تردید دارد و در حال حیرت است، امام می فرمایند استخاره کن: «عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) رُبَّمَا أَرَدْتُ الْأَمْرَ تَفَرَّقَ نَفْسِي عَلَى فِرْقَتَيْنِ إِحْدَاهُمَا تَأْمُرُنِي وَ الْأُخْرَى تَنْهَانِي قَالَ إِذَا كُنْتَ كَذَلِكَ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ اسْتَخِرِ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ انْظُرْ أَعْزَمَ الْأَمْرَيْنِ لَكَ فَافْعَلْهُ فَإِنَّ الْخِيَرَةَ فِيهِ إِنْ شَاءَ اللَّه‏»؛ «اسحاق بن عمار» می گويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: گاهى تصميم به انجام كارى دارم و در درون من دو فكر و دو رأى به وجود مى ‌آيد كه يک رأى مرا به انجام آن وا مى ‌دارد و رأى ديگر مرا از آن باز مى ‌دارد (چه تصميم بگيرم‌؟) حضرت فرمودند: هرگاه چنين بودى، دو ركعت نماز بخوان و صد و يک بار از خداوند طلب خير كن (يعنى بگو: استخير اللّه) سپس ببين كدام طرف به احتياط‍‌ نزديک ‌تر است، همان را انجام بده؛ زيرا خير تو إن شاء اللّه در آن است.(1) مطلب دیگر؛ در این خصوص که کسی در یک موضوع، دو بار استخاره گرفته (یکی خوب آمده و یکی بد) و گفته باشند به مورد اول عمل کن؛ روایتی ندیدم. البته این راهکار می تواند علی القاعده باشد یعنی وقتی یکبار استخاره کرده و جواب گرفته ای، دیگر اصلا جای استخاره نبوده است، لذا استخاره دوم و جوابش، در جای خود نیستند. در باره جمع بین روایات هم باید گفت منافاتی بین روایات نیست: برخی ناظر به مطلق طلب خیر از خداوند است یعنی ولو جای شک و تردید نباشد، همین که کسی بخواهد کاری انجام دهد، از خداوند متعال، طلب خیر نموده و آن را انجام می دهد. برخی ناظر به موارد شک و تردید است، جایی که انسان بین انجام یا ترک کاری و یا بین انجام یکی از کارها، تردید دارد و در حیرت است، این جا می فرمایند استخاره کن. این استخاره می تواند استخاره با قلب باشد، مثلا می فرمایند نماز بخوان و یکصد مرتبه أستخیرالله بگو، خداوند راه درست را به قلبت الهام می کند. هم چنین این استخاره می تواند با قرآن باشد، و نیز می تواند با تسبیح باشد، و یا می تواند استخاره «ذات الرقاع» باشد(مثلا روی چند برگه کاغذ، انجام و ترک را می نویسد و بطور اتفاقی یکی را انتخاب می کند) لذا بین این روایات، منافاتی نیست و هر کس هر کدام را بخواهد می تواند انجام دهد. البته روایات دسته اول (مطلق طلب خیر) بیشتر است.   پی نوشت: 1. برقى، المحاسن‏، محقق/مصحح: محدث، ناشر: دار الكتب الإسلامية ـ قم‏، 1371 ق‏، چاپ دوم‏، ج ‏2، ص 599، ح 7.