جمع بندی خدا عادل است؛ به چه معناست؟

با سلام  عدالت خدا را باید همراه با شناخت جهان و اموری دیگر فهمید که بر این اساس باید اقتضای زندگی و دنیای مادی و شرایط این عالم را نیز در نظر گرفت که در مقدمه بحث به این موارد خواهیم پرداخت تا موضوع روشن تر شود.

امر و نهی الهی به امور محال و غیرممکن تعلق نمی گیرد و خدا کار نشدنی انجام نمی دهد. خلقت این دنیا اقتضاهای خاص خود را دارد و بنابر جمع بین مادیات و معنویات در انسان هست یعنی در عین این که بدن و دنیای مادی برقرار هست باید روح الهی و بلند همراه آن باشد و به درجات بالا انسان را برساند چنان چه می تواند به اسفل السافلین بفرستد. خلقت این دنیا تحسین خود خدا را داشته است و دلیلش این است که هر دو عنصر مادی و معنوی در این جهان جمع شده و امکان پرواز برای انسان مادی وجود دارد؛ با این وجود لوازم وجود مادی از بین نرفته و به کلی محو و نابود نمی شود. محدودیت ویژگی اصلی مادیات هست که وقتی قرار شد انسان ها در این دنیا با شرایط خاص آن زندگی کنند نمی شود همه یکسان بهره مند باشند. سلسله اسباب و مسببات و عدم امکان یکسانی شرایط گوناگون را باعث می شود. تفاوت ویژگی بارز دنیاست که نباید عدالت را به معنای تساوی دانست و گمان کرد نابرابری ظاهری خواست قطعی و مستقیم خداست؛ بلکه لازمه اختیار و اراده انسان است که در دو طرف خیر و شر می تواند اقدام کند.   

زندگی انسان فقط در این دنیا نیست و اساسا این جا ظرفیت و توانایی بهره مندی کامل و عادلانه انسان را ندارد؛ لذا در آخرت این تفاوت ها و بهره ها و نعمتهای گوناگون مورد دقت قرار گرفته و در نتیجه اعمال هر فرد اثر به سزایی دارد و هر کس به میزان توانایی و ظرفیت خود مورد قضاوت خواهد بود. تعارضات و اسباب عادی و مادی در آخرت برداشته شده و با اراده الهی انسان ها به جایگاه و لیاقت خود دست پیدا می کنند.

جمع بندی پرسش: عدل را گاهی به دادن حق به صاحب حق و برابری و مساوات معنی می‌کنند. اما در دنیا فاصله میان انسان‌ها در فقر و گرسنگی خیلی زیاد است و یا میزان رفاه و سختی افراد و هوش و برخورداری‌ انسان‌های مختلف خیلی فرق می‌کند. چگونه عدالت خدا با این‌ها سازگار هست؟ پاسخ: عدالت خدا را باید همراه با شناخت جهان و اموری دیگر فهمید که بر این اساس باید اقتضای زندگی و دنیای مادی و شرایط این عالم را نیز در نظر گرفت که اوامر و نواهی الهی به امور محال و غیرممکن تعلق نمی گیرد و خدا کار نشدنی انجام نمی دهد. خلقت این دنیا اقتضاهای خاص خود را دارد و بنابر جمع بین مادیات و معنویات در انسان هست یعنی در عین این که بدن و دنیای مادی برقرار هست باید روح الهی و بلند همراه آن باشد و به درجات بالا انسان را برساند چنان‌چه می‌تواند به اسفل السافلین بفرستد. خلقت این دنیا تحسین خود خدا را داشته است و دلیلش این است که هر دو عنصر مادی و معنوی در این جهان جمع شده و امکان پرواز برای انسان مادی وجود دارد؛ با این وجود لوازم وجود مادی از بین نرفته و به کلی محو و نابود نمی شود. محدودیت ویژگی اصلی مادیات هست که وقتی قرار شد انسان ها در این دنیا با شرایط خاص آن زندگی کنند نمی‌شود همه یکسان بهره مند باشند. سلسله اسباب و مسببات و عدم امکان یکسانی شرایط گوناگون را باعث می‌شود. تفاوت ویژگی بارز دنیاست که نباید عدالت را به معنای تساوی دانست و گمان کرد نابرابری ظاهری خواست قطعی و مستقیم خداست؛ بلکه لازمه اختیار و اراده انسان است که در دو طرف خیر و شر می تواند اقدام کند.  زندگی انسان فقط در این دنیا نیست و اساسا این جا ظرفیت و توانایی بهره مندی کامل و عادلانه انسان را ندارد؛ لذا در آخرت این تفاوت ها و بهره ها و نعمتهای گوناگون مورد دقت قرار گرفته و در نتیجه اعمال هر فرد اثر به سزایی دارد و هر کس به میزان توانایی و ظرفیت خود مورد قضاوت خواهد بود. تعارضات و اسباب عادی و مادی در آخرت برداشته شده و با اراده الهی انسان ها به جایگاه و لیاقت خود دست پیدا می کنند.