توضیح آیه 12 سوره ممتحنه

برای مشخص شدن بحث اول ترجمه آیه و روایت آورده می شود.
يَأَيهَُّا النَّبىِ‏ُّ إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلىَ أَن لَّا يُشْرِكْنَ بِاللَّهِ شَيًْا وَ لَا يَسْرِقْنَ وَ لَا يَزْنِينَ وَ لَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَ لَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْترَِينَهُ بَينْ‏َ أَيْدِيهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لَا يَعْصِينَكَ فىِ مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لهَُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ(12ممتحنه )
اى پيامبر، اگر زنان مؤمن نزد تو آمدند تا بيعت كنند، بدين شرط كه هيچ كس را با خدا شريك نكنند و دزدى نكنند و زنا نكنند و فرزندان خود را نكشند و فرزندى را كه از آن شوهرشان نيست به دروغ به او نسبت ندهند و در كارهاى نيك نافرمانى تو نكنند، با آنها بيعت كن و برايشان از خدا آمرزش بخواه، كه خدا آمرزنده و مهربان است.
واما روایت:
از امام ششم عليه السّلام روایت شده كه چون پيغمبر مكه را گشود مردها بيعت كردند وانگه زنها براى بيعت آمدند و خدا اين آيه را فرستاد (3- الممتحنه) أي پيغمبر چون زنها آمدند بتو بيعت كنند- تا فرمود- راستى كه خدا پر آمرزنده و مهربانست.
هند گفت: فرزند آن را ما از خردسالى پرورش داديم و تو در سالخوردگى آنها را كشتى، ام حكيم دختر حارث كه زن عكرمه پسر ابو جهل بود گفت: يا رسول اللَّه آن كار خوب كه خدا فرموده در آن تو را نافرمانى نكنيم چيست؟ فرمود:
سيلى برخ نزنيد، و چهره نخراشيد، مو نكنيد و گريبان ندريد و جامه سياه نكنيد و واى نگوئيد (يعنى در عزادارى) و رسول خدا با آنان بدين قرار بيعت كرد، و گفتند:
يا رسول اللَّه چگونه با تو بيعت كنيم؟ فرمود: من با زنها دست ندهم و كاسه آبى خواست و دست در آن نهاد و برآورد و فرمود: شما هم در آن دست فرو بريد و اين بيعت است.
كافى (ج 5 ص 527)

پیرامون پرسش اول: مشخص است که خطاب این دستورات به بانوان می باشد زیرا در مرگ عزیزانشان بواسطه محبت زیاد ممکن است که به خود صدمه بزنند وبنابراین به صبوری وخویشتنداری دعوت شده اند،گرچه اختصاص به آنان نداشته وهر مسلمانی از زن ومرد بایددر مصائب صبور بوده وبه خدا پناه ببرد.

اما در مورد پرسش دوم:
در پاسخ می‏توان گفت: آنچه در مورد مردان در آن محيط از همه مهمتر بوده، همان ايمان و جهاد بوده است، و در مورد زنان، چون جهاد، مشروع نبود، شرائط ديگرى ذكر شده كه مهمتر از همه بعد از توحيد امورى بوده كه زنان در آن جامعه گرفتار انحراف، از آن بودند.بنابراین مردان نیز شرایط خود برای قبول اسلام را داشته ا ند (مانند شرکت در جهادو...) وبه آن آگاه بوده اند ضمن آنکه باید به این نکته اشاره کرد که با تسلیم شدن مکه وهجوم زنان برای بیعت بایستی آنان با وظائف خود آشنا می شدند ومردان مکه قبلا در جنگهایی که با مسلمانان داشتند تا حدودی با تکالیف آنان آشنا شده بودند.

علیّ بن ابراهیم قمّی ، پیرامون تفسیر این آیه شریفه قرآن: ( یا اَیُّها النَّبیُّ اِذا جاءَکَ الْمُؤمِناتُ یُبایِعْنَکَ...)** سوره ممتحنه: آیه 12.*** آورده است:
این آیه مبارکه در فتح مکّه بر حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله نازل شد؛ و چون زنان خواستند با پیامبر خدا بیعت کنند حضرت قَدَحی از آب جلوی خود نهاد و دست خود را داخل آن نمود.
پس از آن خطاب به زنان کرد و فرمود: هرکس می خواهد با من بیعت کند، دست خود را داخل این قدح نماید و سپس افزود: من با زنان مصافحه نمی کنم.
این بیعت دو شرط داشت: یکی از طرف خداوند:
( أَنْ لا یُشْرِکْنَ بِاللَّه شَیئاً وَ لا یَسْرِقْنَ وَ لا یَزْنینَ وَ لا یَقْتُلْنَ اَوْلادَهُنَّ وَ لا یَأْتینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرینَهُ بَیْنَ اَیْدِیهِنَّ وَ اَرْجُلِهِنَّ وَ لا یَعْصینَکَ فی مَعرُوفٍ فبایِعْهُنَّ )**ادامه آیه قبل است.***؛ این که در اعمال و عبادات به خدا مشرک نباشند، دزدی نکنند، زنا به هر نوعی انجام ندهند، فرزندان خود را به هر دلیل ودر هر وضعیّتی نکشند، یکدیگر را متّهم نسازند و در کارهای نیک وپسندیده با پیامبر و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام مخالفت نکنند.
و دوّمین شرط از طرف شخص پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می باشد که همان تفسیر «معروف» باشد:
امّ حکیم دختر حارث بن عبدالمطّلب دختر عموی پیامبر گفت: یا رسول اللّه! معروف چیست، که نباید در آن تو را مخالفت کنیم؟
حضرت فرمود: یعنی، صورت خود را نخراشید، بر گونه های خود چنگ و ناخن نکشید، گیسوان خود را نکنید، یقه لباستان را چاک نزنید، لباس سیاه نپوشید، واویلا نگوئید و زیاد بر بالین قبر ننشینید.
قابل ذکر است که این هفت شرط، آداب و روشی است که آن ها برای مردگان خود انجام می دادند؛ و حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله از زنان عهد و پیمان گرفت که این اعمال را انجام ندهند.
بحار الأنوار: ج 21، ص 113، ح 6