جمع بندی تلخی زبان والدین

سلام مادرِ شما خانم متدیّنی است که دوست دارد رابطه خوب و صمیمانه ای با پدرتان داشته باشد. اینکه پدرتان، زبان تلخی دارد و در مکالماتش کلمات بدی به کار می برد، یک اشتباه است. تحمل کردنِ همسری که زبان تلخی دارد، کار سختی است. مادر شما در خانه زیاد زحمت می کشد و وقتی پدرتان به خانه می آید، انتظار دارد پدرتان با خوشرویی با او برخورد نماید؛ اما حرف های پدرتان او را آزار می دهد. اگر کمی پای حرف ها و درددل های پدرتان در مورد گذشته اش بنشینید و در مورد رفتارش کمتر قضاوت کنید، می فهمید که او نیز در دوران کودکی و نوجوانی و جوانی، فردی را در اطرافش پیدا نمی کرده که به او راه و رسم معاشرت و ارتباطِ درست را بیاموزد. او تصور می کند که اکنون بهترین رفتار را با خانواده اش دارد. در صورتی که چنین نیست.   از اینکه در مورد مادرتان گفته اید:«اما مشکل اصلی من مادرم است. او عذاب می بیند و با شنیدن این حرف ها در سالهای زندگی مشترک افسرده سرخورده شده»، به نظر می رسد که مادرتان در برابر رفتار پدرتان، از «روش برخورد منفعلانه» استفاده می کند. توهین موضوعی غیرقابل قبول است. هر فرد هر قدر کار بدی انجام داده باشد، همسر اجازه ندارد به او اهانت نماید. به نظر می رسد مادرتان برای برخورد با حرف های پدرتان باید «رفتار قاطعانه» را یاد بگیرد و از آن استفاده کند. ما در ارتباط با اطرافیان به سه سبک رفتاری برخورد می کنیم: 1- سبک پرخاشگرانه: در این سبک همواره به دنبال مقصر هستیم و انگشت اشاره ما به سمت اطراف است تا یک مقصّر بیابیم. با احساسات خود آشنا نیستیم و مدام در کلمات خود از متلک استفاده می کنیم و لحنمان تُند است:«تو این کار را کردی»، «این طوری گفتی» و.... پدر شما از این سبک رفتاری بهره می برد. زیربنای واکنش پرخاشگرانه این است که نیازهای فرد همیشه بر حقّ و مهمّ تر از نیازها و خواسته های دیگران است. فردی که خشمگین می شود، معتقد است که حقّ دارد به آن چه می خواهد برسد و کاری را که دوست دارد، انجام دهد. در این حالت ممکن است صدایش را بلند کند یا به شکلی تحقیرآمیز یا تهدیدکننده حرف بزند. امّا مسلّماً این کار، صمیمیّت را از بین می برد. ادامه دارد...

2- سبک منفعلانه: فرد منفعل در مقابل دیگران بیشترین پاسخش سکوت، لبخند یا تأیید است؛ اما بعد ناراحت می شود، بدگویی می کند و از دیگران می خواهد که از او حمایت کنند. نگاه چشمی ندارد، همیشه عصبانیت های پنهانی دارد که با مدل های بیمارگونه نشان می دهد. زیر بنای واکنش انفعالی این است که نیازهای فرد از نیازها و خواسته های دیگران بی اهمّیت تر است. در این حالت فرد معتقد است که شایسته آن چه می خواهد نیست. به جای آن همه تلاشش را بر این می گذارد که خواسته طرف مقابل را محقّق کند تا به هدف هایش برسد. در صورتی که این وضعیت ادامه یابد، به فردی بی اراده و منفعل تبدیل می شود که همیشه منتظر است دیگران برای او تصمیم بگیرند. مادر شما از این سبک در برابر پدرتان استفاده می کنید. زیرا ظاهرا در برابر حرف های پدرتان سکوت می نماید.     3- سبک قاطعانه: چنین فردی کاملاً به حِسّ های خود آگاه است. فرد قاطع به دیگران بی احترامی نمی کند و خودش هم با کلام و رفتارش به دیگری توهین نمی کند و می تواند ناراحتی های خود را مطرح کند و به راحتی «نه» بگوید. زیر بنای واکنش قاطعانه این است که فرد حق دارد نیازهایش را دنبال کند و دیگران هم مُتقابلا این حق را دارند که دنبال تحقّق نیازهای خود باشند. فرد در جریان تحقّق بخشیدن به نیازها و خواسته های خود، حق و حقوق دیگران را رعایت می کند و برای خواسته ها و احساسات آنها ارزش قائل است. تفاوت این سه روش رفتاری را با مثال توضیح می دهم: ادامه دارد...

موقعیت: پدرتان حرفی می زند که مادر شما را آزار می دهد: سبک رفتاریِ پرخاشگرانه مادرتان: [مادر شما با عصبانیّت] حرف دهنت را بفهم. حق نداری حرفِ بد بزنی. سبک رفتاریِ منفعلانه مادرتان: ناراحت می شود؛ ولی سکوت می کند. سبک رفتاری قاطعانه: [مادر شما بدون داد و بیداد، با لحنی قاطع به پدرتان در تنهایی می گوید] همان طور که انتظار داری ما به شما احترام بگذاریم، ما هم متقابلاً انتظار داریم به ما احترام بگذاری. یا مادرتان می گوید: کسی که به دیگران احترام نمی گذارد و با زبانش دیگران را آزار می دهد، نمی تواند انتظار داشته باشد دیگران به او احترام بگذارند. اگر پدرتان از رفتار قاطعانه مادر شما گله و شکایت کرد، مادرتان با مهربانی و مؤدبانه  بگویَد که به پدرتان بی احترامی نکرده و حرف حقّ را به او گفته است و همه روانشناسان و کارشناسان این نظر را دارند.

جمع بندی پرسش: پدرم زبان تلخی دارد. بیشتر مواقع از بدترین کلمات در صحبت ها استفاده می کند. بیشتر وقت ها حتی بحث یا دعوایی در کار نیست و پدرم کلمات تلخی در حرف هایش به کار می برد. من با این مشکل کنار آمده ام. اما مشکل اصلی ام مادرم است. او از این رفتار پدرم عذاب می کشد و دچار افسردگی شده است. پدرم از هیچ فردی نصیحت نمی پذیرد. دخالت دیگر اعضای خانواده نیز اوضاع را بدتر می کند. مشاوره هم اصلا نمی رود. لطفا برای حل این مشکل راهنمایی ام کنید.   پاسخ: مادرِ شما خانم متدیّنی است که دوست دارد رابطه خوب و صمیمانه ای با پدرتان داشته باشد. اینکه پدرتان، زبان تلخی دارد و در مکالماتش کلمات بدی به کار می برد، یک اشتباه است. تحمل کردنِ همسری که زبان تلخی دارد، کار سختی است. مادر شما در خانه زیاد زحمت می کشد و وقتی پدرتان به خانه می آید، انتظار دارد پدرتان با خوشرویی با او برخورد نماید؛ اما حرف های پدرتان او را آزار می دهد. اگر کمی پای حرف ها و درددل های پدرتان در مورد گذشته اش بنشینید و در مورد رفتارش کمتر قضاوت کنید، می فهمید که او نیز در دوران کودکی و نوجوانی و جوانی، فردی را در اطرافش پیدا نمی کرده که به او راه و رسم معاشرت و ارتباطِ درست را بیاموزد. او تصور می کند که اکنون بهترین رفتار را با خانواده اش دارد. در صورتی که چنین نیست. از اینکه در مورد مادرتان گفته اید:«او از این رفتار پدرم عذاب می کشد و دچار افسردگی شده است»، به نظر می رسد که مادرتان در برابر رفتار پدرتان، از «سبک رفتاریِ منفعلانه» استفاده می کند. توهین موضوعی غیرقابل قبول است. هر فرد هر قدر کار بدی انجام داده باشد، همسر اجازه ندارد به او اهانت نماید. به نظر می رسد مادرتان برای برخورد با حرف های پدرتان باید «رفتار قاطعانه» را یاد بگیرد و از آن استفاده کند. ما انسان ها در ارتباط با اطرافیان به سه سبک رفتاری برخورد می کنیم: 1- سبک پرخاشگرانه: در این سبک همواره به دنبال مقصر هستیم و انگشت اشاره ما به سمت اطراف است تا یک مقصّر بیابیم. با احساسات خود آشنا نیستیم و مدام در کلمات خود از متلک استفاده می کنیم و لحنمان تُند است:«تو این کار را کردی»، «این طوری گفتی» و.... پدر شما از این سبک رفتاری بهره می برد. زیربنای واکنش پرخاشگرانه این است که نیازهای فرد همیشه بر حقّ و مهمّ تر از نیازها و خواسته های دیگران است. فردی که خشمگین می شود، معتقد است که حقّ دارد به آن چه می خواهد برسد و کاری را که دوست دارد، انجام دهد. در این حالت ممکن است صدایش را بلند کند یا به شکلی تحقیرآمیز یا تهدیدکننده حرف بزند. امّا مسلّماً این کار، صمیمیّت را از بین می برد. 2- سبک منفعلانه: فرد منفعل در مقابل دیگران بیشترین پاسخش سکوت، لبخند یا تأیید است؛ اما بعد ناراحت می شود، بدگویی می کند و از دیگران می خواهد که از او حمایت کنند. فرد منفعل نگاه چشمی ندارد؛ همیشه عصبانیت های پنهانی دارد که با مدل های بیمارگونه نشان می دهد. زیر بنای واکنش انفعالی این است که نیازهای فرد از نیازها و خواسته های دیگران بی اهمّیت تر است. در این حالت فرد معتقد است که شایسته آن چه می خواهد نیست. به جای آن همه تلاشش را بر این می گذارد که خواسته طرف مقابل را محقّق کند تا به هدف هایش برسد. در صورتی که این وضعیت ادامه یابد، به فردی بی اراده تبدیل می شود که همیشه منتظر است دیگران برای او تصمیم بگیرند. مادر شما از این سبک در برابر پدرتان استفاده می کنید. زیرا ظاهرا در برابر حرف های پدرتان سکوت می نماید.   3- سبک قاطعانه: چنین فردی کاملاً به حِسّ های خود آگاه است. فرد قاطع به دیگران بی احترامی نمی کند و با کلام و رفتارش به دیگری توهین نمی نماید و می تواند ناراحتی های خود را مطرح کند و به راحتی «نه» بگوید. زیر بنای واکنش قاطعانه این است که فرد حق دارد نیازهایش را دنبال کند و دیگران هم مُتقابلا این حق را دارند که دنبال تحقّق نیازهای خود باشند. فرد در جریان تحقّق بخشیدن به نیازها و خواسته های خود، حق و حقوق دیگران را رعایت می کند و برای خواسته ها و احساسات آنها ارزش قائل است. تفاوت این سه روش رفتاری را با مثال توضیح می دهم: موقعیت: پدرتان حرفی می زند که مادر شما را آزار می دهد: سبک رفتاریِ پرخاشگرانه مادرتان: [مادر شما با عصبانیّت] حرف دهنت را بفهم. حق نداری حرفِ بد بزنی. سبک رفتاریِ منفعلانه مادرتان: ناراحت می شود؛ ولی سکوت می کند. سبک رفتاری قاطعانه: [مادر شما بدون داد و بیداد، با لحنی قاطع به پدرتان در تنهایی می گوید] همان طور که انتظار داری ما به شما احترام بگذاریم، ما هم متقابلاً انتظار داریم به ما احترام بگذاری. یا مادرتان می گوید: کسی که به دیگران احترام نمی گذارد و با زبانش دیگران را آزار می دهد، نمی تواند انتظار داشته باشد دیگران به او احترام بگذارند. اگر پدرتان از رفتار قاطعانه مادر شما گله و شکایت کرد، مادرتان با مهربانی و مؤدبانه  بگویَد که به پدرتان بی احترامی نکرده و حرف حقّ را به او گفته است و همه روانشناسان و کارشناسان این نظر را دارند.  کتاب «مهارت گفتگو برای همسران» نوشته «زهره شیری» را به صورت رایگان از اینترنت دانلود کنید و از مادرتان بخواهید این کتاب را بارها مطالعه کند. همچنین کتاب «مهارت های زناشویی» نوشته «مَتیو مَک کِی» که انتشارات ارجمند و نشر ابن سینا چاپ کرده اند را تهیه کنید و به مادرتان بدهید تا مطالعه نماید. از مادرتان بخواهید این کتاب ها را بارها مطالعه کند تا یاد بگیرد در موقعیت های مختلف چگونه با پدرتان رفتار کند. اگر مادرتان ناامید نشود و با تمرین و تکرار، مطالب این کتاب ها را یاد بگیرد، می تواند به درستی در برابر رفتارهای پدرتان واکنش نشان دهد و به تدریج او را تشویق کند که رفتارهای اشتباهش را تصحیح نماید.