برده داری در ایران باستان

اما در خصوص این قشر وسیع بردگان که غیر از اسرای میدان های نبرد بودند، باید دید چرا اسلام این نوع برده داری را از ابتدا لغو ننمود و اجازه داد، سال های سال این جریان باقی بماند؟
برای پاسخ به این پرسش توجه به چند نکته لازم است :

۱. چنان که در ابتدا اشاره شد اصلاح عادات غلط و فرهنگ نادرست به زمان نیازمند است. نمی توان یک فرهنگ عمیق و رسوخ کرده در اعماق جامعه را برخوردی ناگهانی و انقلابی برطرف کرد. چنین برخوردهای شعاری اگر در آغاز اعمال می شد، هیچ ضمانت عملی بر دوام آن ها وجود نداشت. چه بسا طرح این قوانین عجین شده در اعماق فرهنگ و باورهای اجتماعی و اقتصادی جامعه، به اصل ایمان و اعتقاد مسلمانان نو ایمان لطمه وارد می ساخت. این نوع برخورد هدفمند، مختص برده داری نبود، بلکه در برخی انحرافات رفتاری دیگر هم اعمال شد.

۲. در آن زمان بردگان فراوانی وجود داشتند. گاهی بخش عظیمی از جامعه را تشکیل می دادند. اگر از ابتدا بردگی به طور کلّی ملغی می شد، رهایی بردگان باعث نابودی آنان و خانواده های شان می شد؛ زیرا بردگان در آن زمان نه کسب و کار مستقلی داشتند و نه زندگی مستقلی. حداقل اثر سوء آزاد کردن این جمعیت انبوه، مختل کردن امنیت جامعه بود. بررسی دقیق ابعاد این مسئله نشان می دهد که برخورد ضربتی و یک باره با مسائلی مانند برده داری، امری غیر حکیمانه، بلکه غیر ممکن است؛ از این رو اسلام، در برخورد با این مسئله به اصلاح تدریجی پرداخت.
تاریخ بعدها روش صحیح مبارزه تدریجی با این رسم جا افتاده را تایید کرد. خط بطلان بر مبارزه سریع و بی برنامه در مورد این گونه امور مهم و رسوخ یافته در اعماق باورها و فرهنگ ها کشید؛ در تاریخ معاصر آمده که رییس جمهور آمریکا بدون ایجاد مقدمات لازم به یکباره برده داری را لغو و ممنوع اعلام کرد، ولی بردگانی که به ظاهر آزاد شده، ولی روحا آزاد نشده بودند و توان روحی و اجتماعی اداره خود را نداشتند ، از صاحبان خود به التماس می خواستند مثل سابق آنان را به بردگی بگیرند و رها نسازند!

۳. بردگان در آغاز اسلام منبع اقتصادی و نیروی نظامی نیرومندی برای مشرکان و حتی مسلمانان بودند. مشرکان آنان را در مزرعه ها، نخلستان ها و میدان های جنگ به کار می گرفتند؛ اگر اسلام در ابتدا دستور آزادی بردگان را می داد، بدیهی بود که تنها مسلمانان به آن عمل کنند، چرا که مشرکان به آن اعتقادی نداشتند. این شیوه ، پیامدهای بسیار ناخوشایند و ضربه مهلکی برای جامعه اسلامی نوپا در پی داشت. از جمله:

الف) مسلمانان به یکباره از نیروی اقتصادی و نظامی عظیمی محروم می شدند و این ضربه مهلک به آنان بود.
ب) بردگانی که به اسیری گرفته می شدند، چنانچه آزاد می شدند، چون جا و مکان و درآمد مناسبی نداشتند، به ناچار پیش مشرکان باز می گشتند. آنان دوباره، از اینان برای تقویت بنیه اقتصادی و نیروی نظامی استفاده می کردند ،اما آزادی بردگان به تدریج، مانع از خسارت اقتصادی و نظامی مسلمانان شد؛

ادامه دارد ...

اما راهکار اسلام برای ریشه کن ساختن برده داری :

ا) بستن سرچشمه بردگی: اسلام اکثر راه های معمول برده گیری در آن زمان را ردّ کرد و نپذیرفت؛ به علاوه از نظر فرهنگی هم با دوام این امر به انواع گوناگون مقابله نمود، مثلا اساس اشتغال به برده فروشی را از زشت ترین و ناپسند ترین امور معرفی نمود؛ اسلام خرید و فروش بردگان را بدترین و منفورتین معاملات اعلام کرد.
پیامبر(ص) فرمود: «شرّ النّاس مَن باع النّاس؛[۱] بدترین مردم کسی است که انسان ها را بفروشد.»

ب) گشودن دریچه آزادی: اسلام، تمهیداتی گوناگون برای آزادی بردگان اندیشیده است، از جمله:
ـ آزادی اسیر را یکی از کفارات قرار داده است[۲] یعنی گناهانی ساده که ارتکاب آن ها زیاد رخ می داد، مانند باطل کردن روزه، شکستن نذر ، عهد و قسم و....با آزادی بردگان پاک می شد.
ـ با ازدواج زنی که برده است با یک انسان آزاد و بچه دار شدن زن، فروش زن ممنوع می شود تا از سهمیه ارث فرزندش آزاد شود.[۳]
ـ سهمی از زکات برای خرید برده و آزاد کردن آنان قرار داده شد . بدین ترتیب بودجه دایمی برای این کار از بیت المال در نظر گرفته شده و تا آزادی کامل همه بردگان ادامه یافت.[۴]
ـ آزادی بردگان یکی از عبادات شمرده شده و بزرگان در این زمینه پیش قدم بوده اند تا آن جا که گفته شده حضرت علی بن ابی طالب با دسترنج خود هزار بنده را آزاد کرد.[۵]
ـ اگر یک برده متعلق به چند نفر بود؛ هر کس سهم خود از برده مشترک را آزاد کند، سهم شریک دیگر به طور قهری آزاد می شود.[۶]
ـ هرگاه کسی مالک یکی از پدر، مادر، اجداد، فرزندان، عمو، عمّه، دایی، خاله، برادر، خواهر، برادرزاده و یا خواهرزاده خود از راه ارث و... شود، آن ها فوراً آزاد می شوند.[۷]
ـ در برخی موارد، اگر صاحب بَرده نسبت به برده اش مجازات های سختی انجام دهد، برده خود به خود آزاد خواهد شد.[۸]
-برده مى توانست با کار کردن ، بهاى خود را به خریدارش پرداخته و آزاد شود. یعنى بنده و مولى قرارداد مى بستند که هرگاه بنده فلان مبلغى را پرداخت آزاد مى شود. او اگر پرداخت مبلغ را تا یک ماه به تأخیر انداخت، مستحب بود که مالک صبر کرده و به وى مهلت دهد. مبلغ مذکور مى توانست تقسیط شود . این مبلغ نیز نباید بیش از مبلغى باشد که مالک براى خرید بنده پرداخت کرده است .
-چند عامل نیز موجب آزادى خودبه خودى بنده مى شود. مثل اسلام آوردن در محل جنگ و...

در نتیجه این برنامه دقیق و سفارش اخلاقی اسلام در خصوص بردگان و سیره عملی معصومان در مورد آن ها چندی نگذشت که دیگر برده ای در جامعه اسلامی وجود نداشت، در حالی که برده داری به شدید ترین نوع آن تا قرن های اخیر در جوامع مختلف غیر اسلامی با تمام قدرت وجود و رواج داشت؛

مجموعه این مسایل و نتیجه این نوع برخورد به خوبی نشان می دهد که اسلام منطقی ترین برخورد را با برده داری اعمال نموده است.

پی نوشتها:
[۱]. کلینی، کافی، ج ۵، ص ۱۱۴.
[۲]. تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۴۱۲ _ ۴۲۳؛ شرایع الاسلام، کتاب العتق؛
[۳]. مکاسب، شیخ انصاری، ص ۱۷۵، سطر ۱۴،چ دارالحکمة.
[۴]. تفسیر نمونه، مکارم، ج ۱۲، ص ۴۱۸، چ اسلامیة تهران.
[۵]. بحارالانوار، مجلسی، ج ۴۱، ص ۴۳، چ اسلامیه تهران.
[۶]. جواهرالکلام، شیخ محمدحسن، ج ۳۴، ص ۱۵۴ ـ ۱۵۸، چ بیروت.
[۷]. تفسیر نمونه، ج ۲۱، ص ۴۲.
[۸]. وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۶(۲۰ جلدی).

پایان

برده داری در ایران قبل از اسلام قطعاً وجود داشته و با مراجعه به منابع زرتشتی مشخص می شود که قطعاً کم هم نبوده است.

نگاهی واقعبینانه به شرایط آن زمان و نیز اطلاع از نوع برخورد اسلام با این موضوع اگر بدور از تعصبات نژادپرستانه و همراه با منطق و انصاف باشد،مشخص می کند که راهکار اسلام در مقابله با موضوع برده داری منطقی ترین راهکار بوده است. که در چند پست به این موضوع پرداخته ایم.

اگر دقت بفرمایید،بنده چنین حدیثی نقل نکرده ام بلکه کاربر پرنسس کوچولو مطالبی بدون ارائه سند و مدرک قرار داده بودند که بنده پست ایشان را نقل قول زده و تذکر داده ام که نقل مطالب بدون سند و منبع معتبر و قابل اعتماد، هیچ ارزشی ندارد.

جتالب اینجاست که شما این حدیث بدون سند و مدرک را بعنوان متن نوشته شده از طرف بنده،نقل قول کرده اید؟؟؟!!!!

علیکم السلام.

تا قبل از اسلام راههای متعددی برای گرفتن برده وجود داشته از جمله جنگ،لذا اسلام همه آن راهها را باطل و فقط منحصر در جنگ آنهم با شرایط و احکام خاصی. علاوه بر این موضوع بحث بر این نیست که در ایران باستان بابرده ها چه رفتاری می کردند،بحث روی این است که قطعاً در ایران قبل از اسلام و تقریباً همه کشورها برده داری وجود داشته است و اینکه عده ای می گویند در ایران باستان برده داری نبوده و اسلام آن را برای ایران به ارمغان آورده است دروغی شاخدار و بی پایه و اساس است.

با عرض سلام و ادب.

شما اگر تاپیک اصلی را با دقت مطالعه می فرمودید،متوجه دلیل و هدف از ایجاد این تاپیک می شدید. این تاپیک برای این ایجاد شد که این دروغ شاخدار دروغگویان و دشمنان اسلام را فاش کند که بر خلاف سخنان کذب این عده که مدعی هستند در ایران قبل از اسلام برده داری نبوده و این اسلام بود که برده داری را برای ایران به ارمغان آورده است، در ایران قبل از اسلام هم برده داری بوده و فراوان هم بوده است.

لذا بحث در نوع رفتار و برخورد با بردگان و جایگاه برداگان نیست،بحث روی این موضوع است که برده داری ارمغان اسلام برای ایران نبوده است.

با عرض سلام و ادب.

ضمن تقدیر و تشکر از همه دوستان شرکت کننده در بحث تاپیک،با توجه به ایجاد پستهای غیر مرتبط با موضوع اصلی تاپیک،این موضوع بسته می شود.