جمع بندی آیا حقوق تالیف با رایگان بودن آموزش تعارض دارد؟

جمع بندی پرسش: با توجه به حدیث حضرت علی (علیه السلام) که زکات علم نشر آن است، بنابراین باید علم خود را به اهل آن بیاموزیم. حالا اگر این محصولات و فیلم های آموزشی که هدفشان آموزش است را به صورت رایگان در تلگرام دانلود کنیم شرعا اشکال دارد؟ و همچنین در ایران قانونی هست که در آن آموزش رایگان است. لطفا توضیح بدید. پاسخ: ببینید همه علومی که انسان دارد موهبتی است که از نسل های گذشته به یادگار مانده است، و اگر آنها ثمرات تلاش هایشان را به نسل های بعدی منتقل نمی کردند بشر امروزه در این سطح از علم و آگاهی نمی بود.  بنابراین هر کسی در هر رشته ای که متخصص هست موظف است نسل بعدی را به عنوان جایگزین خویش تربیت کند. و این همان زکات علم است. اما در این خصوص باید به چند نکته توجه بفرمایید: اولا: این زکات علم لازم نیست به همگان باشد. بلکه بستگی به شرایط مختلفی از جمله خود آن علم و کاربردش دارد. مثلا ایران اگر به یک علم و قدرت خاص در یک حوزه دست پیدا کرد لازم نیست تمام دنیا را از آن آگاه کند، همین که به گونه ای آن علم در درون ایران رواج یابد که با از دنیا رفتن آن دانشمند، علمش از بین نرود و شاگردانی باشند که راه او را دنبال کنند کافیست. در مورد خود علم هم همینطور است. یک وقت این علم از آن علومی است که آموختن آن بر انسان ها واجب است مثل واجبات دینی، در این خصوص کسی حق ندارد مردم را از آن علومی که دانستن آن بر ایشان واجب است محروم کند یا حتی در برابر آموختن آنها به مردم پولی دریافت کند. اما علومی که آموختن آنها بر مردم واجب نیست، یا اگر واجب است به اندازه کافی گسترش یافته است، گرفتن پول در ازای آموزش آنها اشکالی ندارد.(1) طبق آنچه گذشت روشن میشود اگر کسی مثلا برای آموزش زبان، یا آموزش فتوشاپ و مانند آن هزینه کرد، و دوره هایی تعریف کرد و کلیپ ها و کلاس های مجازی یا حضوری تدارک دیده این که از مردم هزینه ای مطالبه کند هرگز در تعارض با لزوم نشر علم به منظور زکات آن نیست. در مورد آموزش رایگان هم باید دقت کنید منظور از آموزش رایگان، آموزش دروس مدرسه، و تحصیلات آکادمیک است، یعنی دولت ها موظف هستند هزینه تحصیل مردم را بپردازند تا کسی به خاطر فقر و یا کمبود امکانات از تحصیل باز نماند. اما این دلیل نمی شود اگر معلمی کلاس خصوصی پذیرفت پول گرفتن برای او ممنوع باشد. چون این یک آموزش ویژه است.   پی نوشت ها:

1. وجوب تدریس و آموزش چیزی که یاددادن آن واجب کفایی است، مانع گرفتن حقوق در برابر آن نیست(اجوبه الاستفتائات، س 1111؛ به نقل از سایت دفتر مقام معظم رهبری)