جمع بندی معرفی حضرت ولی عصر(عج) در خطبه غدیر

جمع بندی پرسش: در خطبه غدیر به نقل از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چند ویژگی از امام زمان (علیه السلام) به صورت صریح و خاص بیان شده است؟   پاسخ: درخطبه غدیر که در معرفی امام علی (علیه السلام) است، به حضرت بقیة الله الأعظم (علیه السلام)توجه خاصی شده است. خبر دادن از حضرت مهدی موعود(علیه السلام) برای آن مردمی که قبول ولایت امیر المؤمنین(علیه السلام) برایشان سنگین بود، بیانگر آینده نگری اسلام و برنامه بلندمدت دین الهی برای مسلمان است. اگرچه برخی با آنکه آن روز با علی بن ابی طالب (علیه السلام) بیعت کردند؛ پیمان شکستند. ولی حقایق در طول زمان برای نسل‌ها روشن گشت و از‌ آنجا که کارها به دست خداوند است، روزی امر اهل بیت (علیهم السلام) ظاهر می شود. آن روز، جهان به دست جانشینان واقعی پیامبر (صلی الله علیه و آله) سپرده می‌شود و انتقام آنچه در طول قرن ها برایشان رفته است، گرفته می شود. در ادامه فرازهایی از خطبه غدیر که مربوط به مهدویت است،تقدیم حضورتان می شود: در فرازی از خطبه غدیر می خوانیم:«مَعاشِرَالنّاسِ، (آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَالنَّورِ الَّذى أُنْزِلَ مَعَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهاً فَنَرُدَّها عَلى أَدْبارِها أَوْ نَلْعَنَهُمْ کَما لَعَنَّا أَصْحابَ السَّبْتِ). (1) (باِللَّهِ ما عَنى بِهذِهِ الْآیَةِ إِلاَّ قَوْماً مِنْ أَصْحابى أَعْرِفُهُمْ بِأَسْمائِهِمْ وَأَنْسابِهِمْ، وَقَدْ أُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِئٍ عَلى‏ مایَجِدُ لِعَلِىٍّ فى قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَالْبُغْضِ؛ هان مردمان! « به خدا و رسول او و نور همراهش ایمان آورید؛پیش از آنکه چهره ها را تباه و واژگون کنیم، یا چونان اصحاب روز شنبه ( یهودیانی که بر خدا نیرنگ آوردند ) رانده شوید.»به خدا سوگند که مقصود خدا از این آیه گروهی از صحابه اند که آنان را با نام و نَسَب می شناسم، لیکن به پرده پوشی کارشان مأمورم. اکنون هر کس پایه کار خویش را مهر و یا خشم علی در دل قرار دهد (و بداند که ارزش عمل او وابسته به آن است.)  «مَعاشِرَالنّاسِ، النُّورُ مِنَ ‏اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَسْلوکٌ فِىَّ ثُمَّ فى عَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ، ثُمَّ فِى النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقائِمِ الْمَهْدِىِّ الَّذى یَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِکُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنا، لاَِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ جَعَلَنا حُجَّةً عَلَى الْمُقَصِّرینَ وَالْمعُانِدینَ وَالُْمخالِفینَ وَالْخائِنینَ وَالْآثِمینَ وَالّظَالِمینَ وَالْغاصِبینَ مِنْ جَمیعِ الْعالَمینَ؛ ای مردمان! نور از سوی خداوند در جان من، سپس در جان علی ابن ابیطالب آنگاه در نسل او تا قائم مهدی - که حق خدا و ما را می ستاند – جای گرفته، چرا که خداوند عزوجل ما را دلیل و حجت قرار داده بر کوتاهی کنندگان به عمد، ستیزه گران، ناسازگاران، خائنان و گنهکاران و ستمکاران و غاصبان از تمامی جهانیان» پیامبر(صلی الله علیه و آله) در فراز دیگر از خطبه غدیر می فرماید: «أَلا إِنَّ خاتَمَ الْأَئِمَةِ مِنَّا الْقائِمَ الْمَهْدِی، أَلا إِنَّهُ الظّاهِرُ عَلَی الدِّینِ، أَلا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظّالِمینَ، أَلا إِنَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَهادِمُها، أَلا إِنَّهُ غالِبُ کُلِّ قَبیلَةٍ مِنْ أَهْلِ الشِّرْکِ وَهادیها، أَلاإِنَّهُ الْمُدْرِکُ بِکُلِّ ثارٍ لاِوْلِیاءِالله، أَلا إِنَّهُ النّاصِرُ لِدینِ الله، أَلا إِنَّهُ الْغَرّافُ مِنْ بَحْرٍ عَمیقٍ، أَلا إِنَّهُ یَسِمُ کُلَّ ذی فَضْلٍ بِفَضْلِهِ وَ کُلَّ ذی جَهْلٍ بِجَهْلِهِ؛آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست. هان! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود، آگاه باشید! که اوست انتقام گیرنده از ستمکاران، آگاه باشید! که اوست فاتح دژها و منهدم کننده آنها، آگاه باشید! که اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و راهنمای آنان، آگاه باشید! که او خونخواه تمام اولیای خداست، آگاه باشید! اوست یاور دین خدا، آگاه باشید! که از دریایی ژرف پیمانه‌هایی افزون گیرد، آگاه باشید! که او به هر ارزشمندی به اندازه ارزش او، و به هر نادان و بی ارزشی به اندازه نادانی‌اش نیکی کند» «أَلا إِنَّهُ خِیَرَةُالله وَ مُخْتارُه، أَلا إِنَّهُ وارِثُ کُلِّ عِلْمٍ وَالْمحیطُ بِکُلِّ فَهْمٍ، أَلا إِنَّهُ الْمخْبِرُ عَنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الْمُشَیِّدُ لاِمْرِ آیاتِهِ، أَلا إِنَّهُ الرَّشیدُ السَّدیدُ، أَلا إِنَّهُ الْمُفَوَّضُ إِلَیْهِ، أَلا إِنَّهُ قَدْ بَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ مِنَ الْقُرونِ بَیْنَ یَدَیْهِ، أَلا إِنَّهُ الْباقی حُجَّةً وَلاحُجَّةَ بَعْدَهُ وَ لا حَقَّ إِلاّ مَعَهُ وَلانُورَ إِلاّعِنْدَهُ، أَلا إِنَّهُ لاغالِبَ لَهُ وَلامَنْصورَ عَلَیْهِ، أَلاوَإِنَّهُ وَلِی الله فی أَرْضِهِ، وَحَکَمُهُ فی خَلْقِهِ، وَأَمینُهُ فی سِرِّهِ وَ علانِیَتِهِ؛آگاه باشید! که او نیکو و برگزیده خداوند است، آگاه باشید! که او وارث دانشها و حاکم بر ادراکهاست، هان! بدانید که او از سوی پروردگارش سخن می‌گوید و آیات و نشانه‌های او را برپا کند. بدانید همانا اوست بالیده و استوار، بیدار باشید! هموست که [امور جهانیان] به او واگذار شده است، آگاه باشید! که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده‎اند، آگاه باشید! که اوست حجّت پایدار و پس از او حجّتی نخواهد بود. درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست، هان! کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده او یاری نخواهد گشت، آگاه باشید که او ولیّ خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان است.(2) در خطبۀ غدیر ۲۵ جمله درباره حضرت مهدی (علیه السلام) آمده است که آنها را در شش عنوان می‌توان خلاصه کرد: الف: بشارت به آمدن او: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این باره می‌فرماید: او کسی است که همة پیشینیان به آمدن او بشارت داده‌اند. ب: خاتمیت او: یعنی امامت در امامان تعیین شده، اتصال دارد و منقطع نمی­شود تا زمانی که به دست خاتم و آخرین آنان که حضرت مهدی (علیه السلام) است، برسد. ج: مقام و منزلت او: در این باره دو جهت ذکر شده است: ۱. فضایل و مناقب او: - او انتخاب شدة خداوند و هدایت یافته و کمک شده است. - نور از جانب خداوند در او قرار داده شده و نوری نیست مگر با او، و حقی نیست جز با او. ۲. مقام و شأن اجتماعی او: - او ولی خدا در زمین و حکم کنندة خدا در میان خلق است. - کارها به او سپرده شده و او امین خداوند بر سِر و آشکار الهی است. - او یاری کنندة دین خدا است. - او هر صاحب فضلی را به قدر فضلش و هر صاحب جهلی را به قدر جهلش نشانه می‌دهد. د: علم او: این مسأله را نیز از دو بعد می­توان در خطبۀ غدیر به دست آورد: ۱. او وارث هر علمی است و علمش به همه چیز احاطه دارد. ۲. علم او به دریای عمیق علم الهی اتصال دارد. هـ : قیام او: در دو مورد از خطبة غدیر، کلمه "القائم المهدی" بکار رفته و بعد از آن به قدرت مطلقه و تمام عیار حضرت بقیة الله الأعظم (علیه السلام) اشاره شده که از جانب الهی به او عطا شده است و هیچ قدرتی طاقت برابری با او را ندارد. این موضوع از سه جنبه مطرح شده است: ۱. کسی بر او غالب یا علیه او کمک نمی شود و او همۀ قلعه‌های محکم را فتح می‌کند. ۲. او بر همۀ ادیان و بر همۀ گروه‌های شرک غالب می‌شود و آنان را هدایت می‌کند و یا (متعصبان را) نابود می­کند. ۳. خداوند همة آبادی‌ها و شهرهای جهان را تحت تصرف حضرت مهدی (علیه السلام) در می‌آورد. و: انتقام او: در قسمتی از خطبة غدیر به این مسأله تصریح شده است که اگر چه حق اهل بیت (علیهم السلام) و شیعیانشان در طول تاریخ توسط ظالمین پایمال شده است، ولی منتقمی می آید و گذشته از عذاب اُخروی، در همین جهان دل دوستان را با گرفتن انتقام از دشمنان، مسرور خواهد کرد. این نکته در قالب سه جمله آمده است: ۱. او حق خداوند و هر حق را که به اهل بیت (علیهم السلام) مرتبط شود، می گیرد. ۲. او انتقام هر خون به ناحق ریختۀ اولیاء خدا را می گیرد. ۳. او از تمام ظالمان عالم، انتقام می گیرد. در بخش ششم خطبه نیز سه موضوع ذکر شده است: ۱. نورانیت ونسل نورانی حضرت: آنجا که می‌فرماید: نور از طرف خداوند در من، و سپس در علی (علیه السلام) و نسل او تا مهدی قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار داده شده است. ۲. گرفتن حقوق اهل بیت به دست حضرت، آنجا که می‌فرماید: "مهدی، حق خداوند و هر حقّی را که برای ماست می گیرد". ۳. اختیار مطلق زمین به دست حضرت، آنجا که می‌فرماید: هیچ سرزمین آبادی نیست مگر آنکه خداوند تا روز قیامت اهل آن را به خاطر تکذیبشان هلاک می‌کند، و آن را در اختیار حضرت مهدی (علیه السلام) قرار می‌دهد. در بخش دیگری از خطبه سه موضوع دیگر ذکر شده است: ۱. خاتمیت آن حضرت، آنجا که می‌فرماید: خاتم امامان مهدی قائم(علیه السلام) از ما است. ۲. غلبه او بر همه ادیان، آنجا که می‌فرماید: اوست غالب بر أدیان، منتقم از ظالمین فاتح قلعه ها، غالب بر مشرکین، منتقم خونهای به ناحق ریخته، کمک کننده دین خدا، سرچشمه گرفته از دریایی عمیق، نشانه دهنده به افراد در حد خودشان، وارث علوم محکم کننده آیات الهی. ۳. بشارت به او، آنجا که می‌فرماید: اوست که کارها به دست او سپرده شده و گذشتگان به او بشارت داده‌اند، و او ست حجت باقی خداوند، و ولیِّ او در زمین و امانتدار او بر سرّ و آشکار.(3)   پی نوشت ها: 1.نساء/47 2.برای آگاهی بیشتر ر.ک:خطبه غدیر؛ احتجاج طبرسی، مرحوم طبرسی،تهران دار الكتب الاسلاميه ۱۳۸۱، ج۱،ص66 . 3. همان.