( دعای حضرت هنگامی که نام شیطان برده میشد )
وَ اسْمَعْ لَنَا مَا دَعَوْنَا بِهِ، وَ أَعْطِنَا مَا أَغْفَلْنَاهُ، وَ احْفَظْ لَنَا مَا نَسِينَاهُ، وَ صَيِّرْنَا بِذَلِكَ فِى دَرَجَاتِ الصَّالِحِينَ وَ مَرَاتِبِ الْمُؤْمِنِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ.
آنچه خواستيم اجابت كن و هر خيرى كه انديشه ما بدان نرسد تا به زبان آريم تو خود ارزانى دار و هر چه فراموش كنيم تو حفظ و ما را در درجه نيكان و شايستگان جاى ده آمين رب العالمين .
إلهی فَاَلهِمنا ذِکرَکَ فِی الخَلاءِ و المَلاءِ؛
پروردگارا ذکرت را در پنهان و آشکار به ما الهام کن».
همان طور که گفته شد کلمة جلالة (الله) تنها اسم مقدس خداوند است که به تمام صفات و کمالات الهی اشاره دارد و جامع صفات جلال و جمال پروردگار میباشد.
پس میتوان اینگونه گفت که کسی که همواره به یاد خدا باشد و ذکر (الله) در زبان و قلب و اعمالش جاری و ساری باشد،
در واقع خدای سبحان را با تمام صفاتش یاد میکند و همواره به یاد نعمتهای الهی و احسانهای فراوان و بی شمار سید و مولای خود است.
او در مواقع گناه و ثواب از یاد پروردگار غافل نمیشود و در خلوتها یاد گناهان خود و عقوبت آنها و مرگ و قبر و قیامت و جهنم میکند و به خداوند رحمان پناه میبرد.
پس (الله) مهمترین متعلق ذکر میباشد، چرا که سر منشأ تمام صفات و اسماء و نعمتهای الهی میباشد.
امروز با صحیفه سجادیه :
( دعای حضرت در مکارم اخلاق )
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنِى بِهُدًى صَالِحٍ لا أَسْتَبْدِلُ بِهِ، وَ طَرِيقَةِ حَقٍّ لا أَزِيغُ عَنْهَا، وَ نِيَّةِ رُشْدٍ لا أَشُكُّ فِيهَا، وَ عَمِّرْنِى مَا كَانَ عُمُرِى بِذْلَةً فِى طَاعَتِكَ، فَإِذَا كَانَ عُمُرِى مَرْتَعا لِلشَّيْطَانِ فَاقْبِضْنِى إِلَيْكَ قَبْلَ أَنْ يَسْبِقَ مَقْتُكَ إِلَيَّ، أَوْ يَسْتَحْكِمَ غَضَبُكَ عَلَيَّ.
خدايا درود بر محمد و آل او فرست، و روشى پسنديده پيش آور كه غير آن نجويم و طريقتى شايسته كه از آن روى برنتابم و نيتى دست كه در آن شك نكنم و تا عمر من در طاعت تو گذرد مرا زنده نگاهدار و اگر بايد چراگاه شيطان شود، سوى خود بر پيش از آن كه خشم توبه من رسد و غضب تو بر من مستحكم گردد
ای معبودمن،ستایش برای توست
چه بسیارعیب هاکه ازمن پوشیده ای و رسوایم نکرده ای
وچه بسیارگناهان مراکه نهان داشته ای وبدان
شهرتم نداده ای
وچه بسیارآلودگی ها که بدانهاآلوده گشته ام
وتوازآنهاپرده برنداشته ای ونشان بدنامی برگردنم نیفکنده ای(صحیفه سجادیه دعای شانزدهم)
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا به زيور شايستگان بياراي و به جامه‌ي پرهيزگاران بپوشان: در گستردن عدل و داد، و فرو خوردن خشم، و ميراندن آتش دشمني، و به هم پيوستن دل‌هاي پراكنده، و به سامان كردن كار بندگان، و برملا كردن پسنديده‌ها، و پوشاندن كارهاي ناپسند، و نرمخويي و فروتني و خوش رفتاري و بردباري و خوش رويي، و پيشي جُستن در فضيلت‌ها، و گرويدن به شيوه‌ي احسان، و سرزنش نكردن ديگران، و بخشش نكردن به كسي كه سزاوار بخشش نيست، و گفتن سخن حق، اگر چه دشوار باشد، و اندك شمردنِ كردار و گفتار نيكِ خود، اگر چه بسيار باشد، و بسيار شمردن كردار و گفتار بدِ خويش، اگر چه اندك باشد. [اي معبود من] اين صفات را در من به كمال رسان، به وسيله‌ي طاعتِ پيوسته و همراهي به جماعت مؤمنان و دوري گزيدن از بدعتگذاران و پيروانِ انديشه‌هاي ساختگي.
خدايا، محمد و خاندانش درود فرست و هنگام پيري فراخ‌ترين روزي‌ات را به من ارزاني كن، و چون درمانده شوم، نيرومندترين نيروي خود را به من ده، و مرا در عبادت خود به كسالت دچار مكن، و مپسند كه راه تو را ناديده انگارم و بر خلاف دوستي‌ات گام بردارم و با آنان كه از تو بريده‌اند، پيوند خورم، و از آنان كه به تو پيوسته‌اند، پيوند بُرَم.
بسم الله الرحمن الرحیم
✉️صحیفه سجادیه
ادامه دعای بیست و چهارم دعابرای پدرومادر
اللَّهُمَّ اشْكُرْ لَهُمَا تَرْبِيَتِى، وَ أَثِبْهُمَا عَلَى تَكْرِمَتِى، وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّى فِى صِغَرِى.
خدايا، آنان را در ازاى پروريدن من جزاى نيكو ده، و در مقابل عزيز داشتن من پاداش بزرگ مرحمت فرما، و چون مرا در خردى از آسيب و گزند نگاه داشتند، تو نيز آنان را نگاهدارى كن.
اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّى مِنْ أَذًى، أَوْ خَلَصَ إِلَيْهِمَا عَنِّى مِنْ مَكْرُوهٍ، أَوْ ضَاعَ قِبَلِى لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا، وَ عُلُوّا فِى دَرَجَاتِهِمَا، وَ زِيَادَةً فِى حَسَنَاتِهِمَا، يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ.
خدايا! اگر آزارى از من بدآن ها رسيد يا ناپسندى از من ديدند، يا حقى از آنها پيش من ضايع شد، آن را موجب ريزش گناهان و بلندى درجات اخروى و افزايش حسنات آنها قرار ده، اى كسى كه سيئات را به چندين برابر حسنات مبدل مى كنى.
اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّيَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ أَسْرَفَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ فِعْلٍ، أَوْ ضَيَّعَاهُ لِى مِنْ حَقٍّ، أَوْ قَصَّرَا بِى عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِى وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإِنِّى لا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِى، وَ لا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِى بِرِّى، وَ لا أَكْرَهُ مَا تَوَلَّيَاهُ مِنْ أَمْرِى يَا رَبِّ.
خدايا هر چه بر من تعدى كردند، به گفتار تند و كردار ناپسند، يا حقى از من ضايع كردند يا در وظيفه خود كوتاهى نمودند، من از آنها در گذشتم و بخشيدم و از تو مى خواهيم كه عتابت را از آنها بردارى، چون من رفتار آنان را درباره خود نيك شمرده ام، احسان آنها را كامل شناخته و در كار من هرچه كردند ناخوش ندارم اى پروردگار من.
خدايا، چنان كن كه هنگام ضرورت با نيروي تو به انتقام برخيزم، و هنگام نياز، نيازخواه تو باشم، و هنگام تنگ‌دستي، پيش تو زاري كنم، و مرا به فتنه مينداز كه هنگام ناچاري از كسي جز تو ياري خواهم، و هنگام درويشي پيش ديگران به خواهش فروتن گردم و هنگام ترس در پيشگاهِ غيرِ تو به زاري افتم، تا آن جا كه سزاوار گردم مرا به حال خود واگذاري و احسان خويش را از من دريغ كني و روي از من بگرداني. اي مهربان‌ترين مهربانان.
خدايا، چون غمگين شوم، تو همه چيز مني، و چون محروم گردم، اميد و آرزويم تويي، و چون مصيبتي به من رو كند، به درگاه تو زاري كنم، و هر چه از دستِ من رود، پيش تو باقي است، و هر چه تباه شود، به صلاح آوردن آن با توست،و هر چه ناپسند تو باشد، آن را دگرگون مي‌سازي. پس بر من منّت گذار و پيش از رسيدن بلا، تن درستي‌ام ده، و پيش از آن كه نياز خواهم، توانگرم فرما، و پيش از آن كه گمراه شوم، راه راستم بنما. رنج آزار بندگان را از من بردار، و آسايش روز رستاخيز را به من ببخش، و نيكيِ هدايت را به من ارزاني كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست درود فرست و به لطف خود، آسيب حوادث را از من به دور دار، و با نعمت‌هاي خود مرا بپروران، و به كرم خويش اصلاحم فرما و دردم را چاره ساز، و در سايه‌ي امن خود پناهم ده، و جامه‌ي خشنودي خود بر من بپوشان، و چون كارها بر من پوشيده و مشكل شود، توفيقم ده كه درست‌ترين‌شان را انجام دهم، و چون امور به يكديگر درهم آميزند، پاكيزه‌ترين آنها را به من بنما، و چون مذاهب و ملل به ناسازگاري در افتند، مرا به آن مذهب كه بيشتر مايه‌ي خشنودي توست، راهنمايي كن.
اي خدايي كه نه در زمين چيزي از تو پوشيده مي‌ماند و نه در آسمان، و چگونه چيزي كه خود آن را آفريده‌اي، از تو پنهان تواند بود اي معبود من؟ يا چگونه چيزي را كه خود پديد آورده‌اي، شماره نتواني كرد؟ يا چگونه چيزي كه تدبير كارش به دست توست، از چشمت پنهان شود؟ يا چگونه مي‌تواند از تو بگريزد كسي كه بي‌رزق و روزيِ تو زنده نخواهد بود؟ و يا چگونه از بندِ اراده‌ات رهايي يابد آن كس كه جز در قلمروِ فرمانروايي‌ات راهي برايش نيست.
پاك و منزّهي تو، از آفريدگانِ تو آن كس كه بيشتر تو را بشناسد، از تو بيشتر مي‌ترسد، و آن كس كه طاعتش بيش از ديگران باشد، فروتني‌اش در پيشگاه تو بيشتر خواهد بود، و خوارترينِ آنان كسي است كه روزي‌اش را تو مي‌دهي، ولي او ديگري را پرستش مي‌كند.
دعای 24 صحیفه امام سجاد علیه‌السلام، دعای برای پدر و مادر است و دعای 25 آن، دعای حضرت برای فرزندانشان. آنچه در بیان امام علیه‌السلام به شدت محسوس و قابل تأمل است، نوع و نحوه بیان ایشان است. امام سجاد علیه‌السلام در آغاز هر دو دعا، به دعا در حق افراد طرف خطاب می‌پردازند و با بهترین عبارات برای ایشان طلب خیر می‌کنند: «خدایا پدر و مادر مرا نزد خود گرامی دار و به درود از جانب خود مخصوص گردان!»؛ «خداوندا بر من منت گذار و فرزندان مرا نگهداری كن و آنها را نيكو گردان و مرا از آنها برخوردار دار!»؛ «خدايا! عمر آنها را دراز گردان، و اجل آنها را به تأخير انداز، و كوچك آنها را برومند و ناتوان آنها را نيرومند كن، و آنها را تندرستی بخش و به دين حق و خوی نيكو بار آور و تن و جان آنها را از گزند و آسيب و از هر چه انديشناك باشم درباره ايشان، محفوظ دار!».
در فراز دیگری از دعا، امام علیه‌السلام آنچه از فرزندان خود توقع دارند را در قالب دعا در حق ایشان بیان کرده و می‌فرمایند: «آنان را نيكوكار و پارسا، و صاحب بينش و پندپذير و فرمانبردار خود، و دوستدار و نيك‌خواه دوستانت و خصم و بدخواه و كينه‌جوی نسبت به دشمنانت قرار ده!»
امام سجاد علیه‌السلام در فراز بعد، دعایی در حق خود می‌نمایند که به تعبیری دعا در حق فرزندان نیز خواهد بود: «خدايا! بازوی مرا به ايشان سخت گردان و خلل كار مرا به دست آنها مرمت كن، شماره اعوان مرا به ايشان بسيار و بزم مرا به وجود آنها آراسته كن، و نام مرا به به سبب آنها جاويد دار، هنگام غيبت من كار مرا بدان‌ها مرتب كن، آنان را در حوايج ياور من گردان و دوستدار و مهربان ساز كه دل سوی من داشته باشند و درستكار و فرمانبردار من باشند؛ نه نافرمان و بدرفتار و مخالف و تبهكار».
آنچه از این عبارت به دست می‌آید آنست که در کنار دعا، آشنایی به وظایف نیز لازم است؛ امری که امام سجاد علیه‌السلام در دعاهای خود بدان اشاره‌ای مستقیم دارند.
آشنایی با وظایف
از نگاه امام سجاد علیه‌السلام لازم است که فرد، چه در جایگاه فرزندی و چه در جایگاه والدی، به وظایف و تکالیف خود آشنا باشد؛ ازاین‌رو بر این امر در دعاهای خود تأکید دارند و در مورد رفتار فرزندان با والدین می‌فرمایند: «در دل من انداز كه تكالیف خود را درباره آنان بشناسم و وظایف خود را به كمال فراگیرم و توفیق ده تا آنچه مرا آموخته‌ای، به كار بندم و آنچه به تعلیم تو دریافته‌ام، انجام دهم؛ چنان‌كه هیچ‌یك از دانسته‌هایم عمل ناكرده نماند و اعضای من در آن چه آموخته‌ام گرانی نكند.»
و در رابطه با والدین اینگونه بیان می‌دارند: «مرا ياری كن در پروريدن و آموختن و نيكی كردن به آنها، و مرا با ايشان فرزندان نرينه بخش و خير مرا در آن قرار ده و آنان را از ياوران من ساز در آنچه از تو خواستم».
نوع برخورد
ایشان در ادامه به تشریح نوع برخورد و چگونگی اندیشه و عمل نسبت به والدین می‌پردازند و نوع عالی رفتار با ایشان را به طریق غیرمستقیم و در قالب دعا به ما یادآور می‌شوند: «خدایا! چنان كن كه هیبت پدر و مادر در دل من چون هیبت پادشاهی خودكام قرار گیرد، اما من با آنها مانند مادر مهربان باشم. خدایا! طاعت پدر و مادر و نیكی به آنها را برای من مطبوع‌تر گردان از خواب در دیده خسته و گواراتر از آب سرد در كام تشنه؛ چنان‌كه خواهش آنها را بر خواهش دل خود مقدم دارم و پسند خاطر آنان را بر پسند خاطر خود بگزینم و نیكی آنها را درباره خود؛ گرچه اندك باشد، بسیار شمارم و نیكی خود را درباره آنها؛ اگر چه بسیار باشد، اندك ببینم.» و ادامه می‌دهند: «خدایا! آواز مرا پیش ایشان پست و سخن مرا با آنها خوش گردان، و خوی مرا نرم كن، و دل مرا بر آنان مهربان، و مرا نسبت به آنها خوش‌رفتار و دلسوز گردان!»
اشاره به کمبودها و اشتباهات رفتاری
امام سجاد علیه‌السلام در ادامه به اشتباهات رفتاری در برخوردها اشاره کرده و به‌گونه‌ای در صدد جبران این کمبودهاست: «خدایا! اگر آزاری از من بدان‌ها رسید یا ناپسندی از من دیدند، یا حقی از آنها پیش من ضایع شد، آن را موجب ریزش گناهان و بلندی درجات اخروی و افزایش حسنات آنها قرار ده، ای كسی كه سیئات را به چندین برابر حسنات مبدل می‌كنی.»
و به دنبال آن به اشتباهات رفتاری والدین اشاره کرده و برایشان طلب مغفرت می‌نمایند: «خدایا! هر چه بر من تعدی كردند، به گفتار تند و كردار ناپسند، یا حقی از من ضایع كردند یا در وظیفه خود كوتاهی نمودند، من از آنها در گذشتم و بخشیدم و از تو می‌خواهیم كه عتابت را از آنها برداری، چون من رفتار آنان را درباره خود نیك شمرده‌ام، احسان آنها را كامل شناخته و در كار من هرچه كردند، ناخوش ندارم؛ ای پروردگار من!»
و به نیکویی به حق والای والدین اشاره می‌کنند: «حق آنها بر من واجب‌تر است، و احسان آنها بیشتر، و نعمت آنها بزرگ‌تر از آنكه دادخواهی كنم و به مانند عمل آنان، آنها را مكافات دهم، ای خدای من! چه روزگار درازی كه در پرورش من گذرانیدند، و چه رنج‌های سخت كه در نگاه‌داری من كشیدند، و چه اندازه بر خود تنگ گرفتند تا زندگی بر من فراخ باشد.» و از خداوند برای خود طلب رحمت دارد: «مرا از آن گروه مگردان كه با پدران و مادران بدرفتار بودند!»
باز هم دعا
امام سجاد علیه‌السلام در پایان این سیر تربیتی خود، باز هم به سراغ دعا رفته و از خداوند می‌خواهند که فرصت دعا، به‌خصوص در حق والدین را از ایشان نگیرد: «خدایا! درود بر محمد و خاندان او فرست و پدر و مادر مرا به بهترین اجر مخصوص كن كه پدران و مادران بندگان مؤمنت را بدان تخصیص می‌دهی، ای ارحم الراحمین. خدایا! یاد آنها را پس از نمازها، و در هیچ‌یك از اوقات شب، و ساعات روز از خاطرم من مبر. خدایا! درود بر محمد و آل او فرست، و مرا بیامرز؛ چون درباره آنها دعای خیر كردم، و آنها را بیامرز؛ چون درباره من نیكویی نمودند و پیوسته خشنود باش به شفاعت آنها درباره من. به كرامت خود جای امن و سلامت رسانشان!»
و در حق خود و فرزندان و تمام مسلمین نیز دعا می‌فرمایند: «خدايا! اين همه را به توفيق و رحمت خود به من ارزانی دار و مرا از عذاب دوزخ در پناه خود گير، و مانند آنچه من برای خود و فرزندان خود در دنيا و آخرت طلب كردم، به همه مسلمين و مسلمات و مؤمنين و مومنات عطا كن، تو به بندگان نزديكی و حاجت آنها را برمی‌آوری.»
بیانی استدلالی و منطقی
با توجه به تمام این مفاهیم عالی و متعالی و نظام‌مند است که رهبر معظم انقلاب خطاب به همه می‌فرمایند: «خواهش می‌کنم عزیزان من، به‌خصوص جوانان، با صحیفه سجادیه انس بگیرند؛ زیرا همه‌چیز در این کتابِ ظاهراً دعا و باطناً همه‌چیز، وجود دارد... اغلب دعاهای صحیفه سجادیه- تا آن‌جاکه بنده سیر کرده‌ام- همین حالت را دارد. همه‌چیز مرتب و چیده شده است. مثل این است که یک‌نفر، در مقابل مستمعی نشسته و با او به صورت استدلالی و منطقی حرف می‌زند.» (خطبه‌های نماز جمعه، 14/11/1373)
حقوق متقابل در خانواده
امام سجاد علیه‌السلام با همین دیدگاه و در همین راستا است که در «رساله حقوق» خویش نیز با ظرافت و دقت تمام، ما را به نکاتی ارجاع می‌دهند و دقایقی را یادآور می‌شوند که حقوقی بس بزرگ به گردن ما است؛ اما فراموش شده!
ایشان به حق پدر و مادر اشاره داشته و برخلاف عرف و رویه معمول، به اموری که جنبه تخریبی داشته باشد، اشاره‌ای ندارند، بلکه از خیر می‌گویند و صلاح. وقتی از حق پدر سخن می‌گویند، اینگونه خطاب می‌کنند: «هر وقت در خودت چیزی می‌بینی که موجب پیدا شدن غرور در تو می‌گردد، متوجه باش که پدرت اصل و اساس آن نعمت است و خداوند را به خاطر این نعمت بزرگ ستایش کن و از او تشکر کن!»
و وقتی از حق مادر سخن می‌گویند به گوشه‌ای از دریای ناتمام مهر مادری اشاره کرده و عنوان می‌کنند: «این مادر بود که حاضر بود گرسنه بماند و تو سیر باشی؛ برهنه بماند و تو لباس داشته باشی؛ تشنه بماند و تو سیراب باشی؛ در آفتاب بنشیند تا تو در سایه او آرام استراحت کنی؛ ناراحتی را تحمل کند تا تو در نعمت و آسایش به زندگی ادامه داده و رشد نمایی و در اثر نوازش او به خواب راحت و استراحت لذیذ دست یابی!»
آموزش حقوق به زن و شوهر توسط امام سجاد علیه‌السلام
حتی در بیان حق زن بر شوهر نیز چنان زیبا سخن می‌گویند و نکات را به مرد گوش‌زد می‌کنند که کمتر روانشناس و جامعه‌شناسی این نگاه را دارد؛ ایشان خطاب به مردان می‌گویند: «خداوند متعال او را تسکین‌دهنده و آرامش‌بخشنده و نگهدارنده و انیس برای تو قرار داده است؛ پس بر هردو نفر شما واجب است که قدر این مصاحبت را بدانید و از خداوند متعال به خاطر این نعمت تشکر نمایید؛ زیرا که این نعمت از ناحیه اوست و واجب است که با نعمت خداوند به‌دیده تکریم و احترام نگاه شود و با مهربانی و لطف و خوش‌رویی با آن برخورد نمایید»
و در میانه همین کلام سراسر مهر، به زنان نیز تأکیدی غیرمستقیم دارد: «شوهر را بر زن حق بزرگیست و اطاعت زن از شوهرش واجب است؛ تا وقتی در آن معصیت خداوند نباشد.» و البته باز هم به مردان یادآور می‌شود که: «به خاطر لذتی که از زندگی با زن خویش میبرد، بر او واجب است که حق این لذت را ادا کند و این حق، حق بزرگی است و قوتی نیست مگر به قوت خداوند متعال.»
نگاه امام سجاد علیه‌السلام، در سراسر آنچه گفتیم، نگاهی چندبعدی است؛ ایشان هم به فاعل نظر دارند و هم به مخاطب او، هم از فاعل توقع دارند و هم از مخاطب او؛ و در مقابل نیز به دید اغماض و بخشش از جانب هر دو طرف اشاره دارند؛ همان دیدی که خداوند نیز نسبت به بندگان خود دارد؛ مطالبه در عین رأفت و رحمت و چشم‌پوشی.
[h=1]ابعاد سیاسی صحیفه سجادیه
[/h]
«ما مفتخریم که صحیفه سجادیه این زبور آل محمد صلی الله علیه و آله از ماست.» امام خمینی (ره)
از آنجا که در زمان امام چهارم شرائط اختناق آمیزی حکمفرما بود، امام بسیاری از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بیان می کرد. مجموع دعاهای امام سجاد به نام "صحیفه سجادیه " معروف است که پس از قرآن مجید و نهج البلاغه بزرگترین گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی به شمار می رود به طوری که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته ما " أخت القرآن " ، " انجیل اهل بیت علیهم السلام " و " زبور آل محمد صلی الله علیه و آله " لقب گرفته است.
صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وی نیست بلکه دریای بیکرانی از علوم و معارف اسلامی است که طی آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پاره ای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در قالب دعا مطرح شده است.
در سال 1353 ه. ق مرجع فقید مرحوم آیت الله العظمی نجفی مرعشی قدس سره نسخه ای از صحیفه سجادیه را برای علامه معاصر مؤلف تفسیر طنطاوی به قاهره فرستاد. وی پس از تشکر از دریافت این هدیه گرانبها و ستایش فراوان از آن در پاسخ چنین نوشت: «این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر می یابم. »
امام سجاد در ضمن دعاهای خود در چندین مورد مباحث سیاسی بویژه مسئله امامت و رهبری جامعه اسلامی را مطرح کرده است که ذیلا نمونه هایی از آنها را می آوریم: 1. مبارزه با کارگزاران ظالم
امام سجاد در دعای بیستم (دعای مکارم الأخلاق) چنین می گوید: «خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آن که بر من ستم کند دستی (نیرویی) و بر آنکه با من ستیزه جوید زبانی (برهانی) و بر کسی که با من دشمنی و عناد ورزد پیروزی عطا کن و در برابر آن کس که نسبت به من به حیله گری و بداندیشی بپردازد راه و تدبیر و در برابر آن که بر من فشار و آزار رساند نیرو ده و در برابر عیبجویانی که بر من عیبجویی و دشنام گویی کنند قدرت تکذیب و در برابر خطر تهدید دشمنان به من امنیت عنایت فرما...»
چه کسانی جز کارگزاران عبدالملک نظیر حاکم مدینه بودند که امام مورد ستم ستیزه جویی عناد بداندیشی فشار، آزار و تهدید آنان قرار داشت؟ بنابراین در واقع این دعای امام شکوائیه ای در برابر زورگویی های حکومت وقت بوده و از این نظر بار سیاسی داشته است. این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر می یابم
2. نفی مشروعیت حکومت بنی امیه
در دعایی که امام روز عید قربان و روز جمعه می خوانده چنین آمده است: «خدایا این مقام (خلافت و رهبری امت اسلامی که اقامه نماز در روز عید قربان و روز جمعه و ایراد خطبه از شئون آن است) مخصوص جانشینان برگزیدگان تو، و این پایگاهها از آن اُمنای تو است که آنان را در رتبه والایی قرار داده ای ولی ستمگران (همچون خلفای ستمگر اموی) آن را به زور غصب و تصاحب کرده اند ... تا آنجا که برگزیدگان و خلفای تو مغلوب و مقهور گشته اند در حالی که می بینند احکام تو تغییر یافته کتاب تو از صحنه عمل دور افتاده فرائض و واجباتت دستخوش تحریف گشته و سنت پیامبرت متروک گشته است. خدایا دشمنان بندگان برگزیده ات از اولین و آخرین و همچنین اتباع و پیروانشان و همه کسانی را که به کارهای آنان راضی هستند لعنت کن و از رحمت خود دور ساز... »
در این دعا امام با صراحت از مسئله امامت و رهبری امت که اختصاص به خاندان پیامبر دارد و غصب شدن آن توسط ستمگران یاد می کند و بدین ترتیب مشروعیت حکومت بنی امیه را نفی می کند.
3. معرفی رهبران الهی به مردم
امام زین العابدین در دعای عرفه اش می فرماید: «پروردگارا درود فرست به پاکترین افراد خاندان پیامبر که آنان را برای رهبری امت و اجرای اوامر خود برگزیده ای و آنان را خزانه داران علمت، نگهبانان دینت جانشینان خود در زمین و حجتهای خویش بر بندگانت قرار داده ای و به خواست خود آنان را از هر گونه پلیدی یکباره پاک کرده ای و آنان را وسیله ارتباط با خود و راه بهشت خویش قرار داده ای... خدایا تو در هر زمان دین خود را به وسیله امامی تأیید فرموده ای که او را برای بندگانت رهبر و پرچممدار و در گیتی مشعل هدایت قرار داده ای پس از آنکه او را با ارتباط غیبی با خود مرتبط ساخته ای و او را وسیله خشنودی خود قرار داده ای و پیروی از او را واجب کرده ای و از نافرمانی او بیم داده ای و به اطاعت از امر او و پذیرش نهی او دستور داده ای و مقرر داشته ای که هیچ کس از او سبقت نگیرد و هیچ کس از پیروی او پس نماند...»
حضرت در این دعا نیز از نقش و موقعیت ویژه رهبران الهی و امامان از خاندان نبوت و امتیازهای آنان سخن می گوید. (برگرفته از سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، ص 274 تا 277)
عصاره سیاست در اسلام همین است که امام معصوم باید به عنوان زمامدار به حق در رأس حکومت قرار بگیرد. و همه دستورات جامعه اسلامی از زبان او بیان شود و به فرمان او باشد. بنابراین یکی از مضامین مهم سیاسی دینی صحیفه طرح مسأله امامت است.
این همان مفهوم عبارت بزرگان دینی چون آیت الله مدرس (قدس سره) است که می فرمایند: سیاست ما عین دیانت ماست. پس اسلام ناب محمدی نسبت به مسائل اجتماعی بی تفاوت نیست همانگونه که امامان شیعه این گونه بودند و علت اصلی شهادتشان نیز همین بوده است. ما نیز اگر بخواهیم از آنان الگو بگیریم و راهشان را ادامه دهیم باید در جامعه اسلامی حضور پر رنگی داشته باشیم و از مسائلی که در اطرافمان می گذرد به سادگی نگذریم و خود را مسئول سلامت اجتماع بدانیم. و الا اگر اجتماع فاسد شد دودش در چشم ما هم خواهد رفت.
ادامه دعای سی و دوم در نماز شب
و اسْتَعْلَى مُلْكُكَ عَلُوّا سَقَطَتِ الْأَشْيَاءُ دُونَ بُلُوغِ أَمَدِهِ
همه موجودات پيش قدر والاى تو به پستى افتاده اند.
و لا يَبْلُغُ أَدْنَى مَا اسْتَأْثَرْتَ بِهِ مِنْ ذَلِكَ أَقْصَى نَعْتِ النَّاعِتِينَ.
و بليغ ترين گفتار ثناگويان از وصف كمترين خصايص تو فرومانده.
ضلَّتْ فِيكَ الصِّفَاتُ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَكَ النُّعُوتُ، وَ حَارَتْ فِى كِبْرِيَائِكَ لَطَائِفُ الْأَوْهَامِ
در صفات تو، عقل گمراه است و آواره، و در نعمت تو خِرَد سرگردان و بيچاره. انديشه هاى باريك در كبرياى تو حيرانند و پريشان.
كذَلِكَ أَنْتَ اللَّهُ الْأَوَّلُ فِى أَوَّلِيَّتِكَ، وَ عَلَى ذَلِكَ أَنْتَ دَائِمٌ لا تَزُولُ
تويى خداييى كه نخستين موجود در آغاز تو بودى و تا ابد هستى تو پايدار باشد و زوال نپذيرد.
خداوندا درود بر محمد و خاندان او فرست و سرحد كشور مسلمانان را به عزت خود محفوظ دار
و نگاهداران آن را به نيروى خود تقويت فرما و از دارائى خود عطاى فراوان بر ايشان بخش
خدايا درود بر محمد و آل او فرست و شمارهى آنان را بسيار گردان و سلاح آنها را بران كن و حوزهى آنها را پاس دار و جايگاه آنان را حفظ كن
و ميان آنان الفت انداز و كار ايشان را سامان ده و آذوقهى آنها را پى در پى بفرست. هزينهى معيشت آنان را متكفل باش
و به يارى خود بازوى آنان را قوى گردان و به شكيبائى مدد كن و چاره سازى به ايشان آموز
[h=1]عطر دعای سیزدهم صحیفه سجادیه[/h] [h=3]امام سجاد(ع) و درخواست حاجت‌ها از خداوند[/h]
[/HR] [h=2]خدایا پس بر محمد و آل او درود فرست و با من به احسان و تفضلت رفتار کن و با من با عدالت و دادگریت به استحقاق رفتار مکن.[/h] [/HR]
پروردگارا، ای منتهای درخواست حاجت‌ها ...
و ای آنکه رسیدن به خواسته‌ها در پیشگاه اوست.
و ای آنکه نعمت های خویش را با قیمت نمی‌فروشد.
و ای آنکه داده‌های خویش را با منت گزاردن تیره نمی‌کند.
و ای آنکه میتوان با او بی‌نیاز شد، ولی هرگز نمی‌توان از او بی‌نیاز شد.
و ای آنکه به او روی می‌آورند و از او روی‌گردان نمی‌شوند.
و ای آنکه گنجینه‌های او را، در خواست‌ها نابود نمی‌کند.
و ای آنکه، اسباب و وسایل، حکمت او را تغییر نمی‌دهد.
و ای آنکه خواسته‌های نیازمندان از او قطع نمیشود.
و ای آنکه دعای دعاکنندگان، او را به زحمت نمی‌اندازد.
خود را به بی‌نیازی از آفریدگانت ستوده‌ای و راستی، سزاوار بی‌نیازی از آنها هستی. آفریدگان را به فقر و تنگدستی نسبت داده‌ای و راستی، آنها نیز شایسته احتیاج بسوی تواند.
پس، کسی که از درگاه تو بخواهد روزنه نیاز خود را ببندد و به وسیله تو بخواهد فقر را از خود بر طرف کند، محققاً خواسته خود را از جایگاه حقیقی‌اش طلب کرده است و از راه صحیح به خواسته‌اش رسیده است.
و کسی که حاجت خود را به یکی از آفریدگانت عرضه کند، یا او را سبب بر آمدن حاجت خود قرار دهد، نه تو را، بلکه به یقین، خود را محروم ساخته و مستحق از دست دادن احسان در پیشگاه تو گردیده است.
خدایا من به درگاه تو حاجتی دارم که توانم به آن نمی‌رسد و در برابر آن، بیچاره شده‌ام و نفس من چنین وانمود میکند که حاجتم را پیش کسی ببرم که او خود حاجت‌هایش را نزد تو می‌آورد و در خواسته‌هایش از تو بی نیاز نیست؛ و آنچه نفس وانمود میکند، لغزشی است از لغزش‌های خطاکاران و گناهی است از معصیت‌های گناهکاران.
فضل و بخشش تو مرا مأنوس کرده است و احسان تو مرا راهنمایی کرده، پس از تو می‌خواهم به حق خودت و به حق محمد و آل او، (درودهای تو بر ایشان باد) که مرا نومید [و دست خالی] بر نگردانی.
سپس به خاطر آنکه مرا آگاه کردی از غفلت و فراموشی خویش، آگاه شدم و به واسطه توفیق تو، از لغزشم برخاستم و با راهنمایی تو، از گناهم برگشتم و چنین گفتم: پاک و منزه است پروردگار من، چگونه نیازمندی از نیازمندی در خواست میکند و کجا فقیر و تنگدستی به فقیری مانند خود رو می‌آورد؟
پس ای پروردگار من، من از روی رغبت، آهنگ تو نموده‌ام و با اعتماد به تو، امید بر تو بسته‌ام و دانسته‌ام که حتماً بیشترین چیزی را که از تو بخواهم، در برابر دارائی و توان تو، اندک است و بزرگترین چیزی را که از تو طلب کنم، در برابر گستره فیض و رحمت تو کوچک است و البته، جود و بخشش تو، از درخواست کسی کم نمی‌آورد و دست تو در بخشش‌ها از هر دستی برتر است.
خدایا پس بر محمد و آل او درود فرست و با من به احسان و تفضلت رفتار کن و با من با عدالت و دادگریت به استحقاق رفتار مکن. چه اینکه من اول رو آورنده‌ای نیستم که به سوی تو روی آورده و با آنکه سزاوار منع است، به او بخشش کرده‌ای و اول سائلی نیستم که از تو درخواست کرده و با آنکه سزاوار محرومیت بوده است، به او احسان کرده‌ای.
خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و اجابت کننده دعایم باش و به ندایم نزدیک؛ و به تضرع و زاریم مهربان و به صدایم شنوا باش؛ و امیدم را از خودت قطع نکن و دعایم را از درگاهت بر مگردان؛ و در این خواسته و غیر آن، گرایشم را به غیر خودت متوجه نکن.
و مرا با برآوردن خواسته‌ام و روا کردن حاجتم و رسیدن به خواسته‌ام، پیش از آنکه از این سرای فانی بروم با آسان کردن دشواری برایم، و خوبی تقدیر تو در همه امور برایم، یاری و کفایت فرما.
و بر محمد و آل او درود فرست، درود همیشگی که رو به فزونی است و جاودانگی‌اش پایان نپذیرد و فرجامش آخر نداشته باشد و آن را یاور من قرار داده و برای بر آمدن حاجتم وسیله بگردان. زیرا، تو دارای رحمت گسترده و بخشش بسیاری.
فضل و بخشش تو مرا مأنوس کرده است و احسان تو مرا راهنمایی کرده، پس از تو می‌خواهم به حق خودت و به حق محمد و آل او، (درودهای تو بر ایشان باد) که مرا نومید [و دست خالی] بر نگردانی.
خداوندا! هر مسلمانى كه بكار اسلام دل بسته و از اتفاق مشركان در حرب آنان اندوهگين است و قصد جنگ و آهنگ جهاد
با آنان دارد اما ناتوانى او را در خانه نشانيده يا تنگدستى او را بازداشته يا پيشآمد ديگرى پاى او را بسته و مانعى
در پيش اراده او پديدار گشته است، نام او را در زمرهى علمداران درج كن و ثواب مجاهدان
براى او لازم شمار و او را در سلسله شهيدان و نيكوكاران قرار ده.
«و أنلنی حسن النظر فی ما شکوت ، و أذقنی حلاوه الصنع فی ما سألت ؛ خدایا! حسن نظر خود را در آنچه به تو شکایت کردم به من ابلاغ کن و حلاوت استجابت آنچه را از تو خواسته ام به من بچشان» (از فقرات دعای هفتم صحیفه سجادیه).
[h=1]فرازهایی از دعاهای امام سجاد (ع)
[/h] بارالها! سپاس تو را بر پرده‌پوشیت پس از علمت و بر عافیت‌دادنت بعد از آگاهی‌ات؛ چرا که هریک از ما کارهای عیب‌دار کرده‌ایم و تو آن را علنی نساخته‌ای و مرتکب زشتی شده‌ایم و تو رسوا نساخته‌ای و در خفا کارهای بد کرده‌ایم و تو کسی را بر آن دلالت ننموده‌ای، چه بسا نکوهیده که ما مرتکب شده‌ایم و چه بسیار فرمان که ما را بر آن مطلع فرمودی و ما از آن تخطی کردیم و بسا زشتی‌ها که اندوختیم و بسا خطاها که دست به ارتکاب آن زدیم که تو خود از آن اطلاع داشته‌ای، صرفنظر از بینندگان دیگر؛ و تو از هرکس دیگری بر افشای آن تواناتر بودی، عافیت تو در جلوی چشمان ایشان پرده‌وار فرو افتاد و چون سدی جلوی گوش‌هایشان را گرفت.
بارالها! درود بر محمد و خاندان وی و مرا از ریخت‌و‌پاش بی‌جا و زیاده‌روی بازدار و با دهش و میانه‌روی تقویت فرما و به من نیک‌سنجی بیاموز و به لطف خویش از تبذیر نگاهدار و قوت و روزیم را از راه حلال تأمین فرما و انفاقم را به راه‌های خیر معطوف دار و آن مال را که در من مایه عجب گردد یا منتهی و منجر به سرکشی شود، باز ستان.
بارالها! از ستم‌رسیده‌ای که در پیش من مورد ستم قرار گرفته و به یاری او برنخاسته‌ام و از احسانی که درباره من انجام یافته و شکرانه‌اش را به جای نیاورده‌ام و از آدم بدکاری که از من پوزش خواسته و من پوزش وی را نپذیرفته‌ام و از مستمندی که به من روی سؤال آورده و به او ایثار نکرده‌ام و از حق حقداری که برعهده من بوده و آن را نپرداخته‌ام و از عیب مؤمنی که بر من آشکار شده و آن را پرده‌پوشی نکرده‌ام و از هرگناهی که مرا پیش آمده و از آن خود را به دور نداشته‌ام، به سوی تو پوزش می‌طلبم.
بارالها! همانا تو مرا به کاری واداشته‌ای که تو خود بیشتر از من برآن سیطره داری و توانایی تو بر آن کار و بر خود من بیشتر از توان من است؛ پس از امکانات نفس من آن را به من ببخش که مایه خشنودی تو می‌گردد و از نفس من در عین عافیت آن بستان که مایه رضای تو باشد.
خصلتی که مرا برمی‌انگیزد تا از تو مسئلت کنم همانا تفضل توست به هر کس که روی به درگاه تو می‌آورد و با خوش‌بینی روی به سوی تو میکند، چرا که هر احسان از جانب تو از روی تفضل است و هر نعمت که دهی بی‌سابقه است
بارخدایا! چون غمگین شوم ساز و برگ من تویی و چون محروم گردم مایه امیدم تویی و چون مصیبتی به من در رسد به درگاه تو زاری می‌کنم و هرچه را از کف دهم، تویی که آن را جبران می‌کنی و هرچه تباه شود توأش به اصلاح می‌آوری و هرچه تو را ناخوش افتد تویی که آن را دگرگون توانی کرد، پس ای خدا، پیش از روی آوردن بلا، نعمت عافیتم بخش و پیش از طلب، توانگری نصیبم فرمای و پیش از آنکه گمراه شوم طریق هدایتم نمای. رنج عیبجویی بندگان را از من دور فرما و در روز رستاخیر ایمنی به من ارزانی دار و مرا حسن ارشاد بخش.
بار خدایا! به تو پناه می‌برم از آشوب، آز و شدت خشم و چیرگی رشگ و بی‌طاقتی و کمی قناعت و کج‌خویی و ابرام شهوت و چیرگی عصبیت و پیروی از هوس و مخالفت با هدایت و فرو رفتن در خواب غفلت و از در تکلّف درآمدن و گزینش باطل بر حق و اصرار بر گناه و خرد انگاشتن معصیت و بزرگ‌انگاری طاعت و خود‌بالیدن توانگران و ناچیز شمردن بی‌چیزان و کج‌رفتاری با زیردستان و ناسپاسگزاری درباره کسی که به ما نیکی نموده است.
بارخدایا! چون در بین دو نقصان دچار شویم که یکی در دین و دیگری در دنیاست نقصان را آنجاگذار که زودگذر است و بازگشت ما را به سوی خود در آنجا گذار که دوامش بیشتر؛ و چون قصد دو امر کنیم که یکی از آنها مایه خشنودی و دیگری باعث خشم توست، پس ما را متمایل بدان‌سو گردان که مایه خشنودی توست و توان ما را بر آنچه مایه خشم تو می‌گردد بکاه و در این مقام، نفس ما را به اختیار خود وامنه؛ چرا که نفس جز در آنجا که تو وی را توفیق عنایت کنی، باطل را برمی‌گزیند و جز آنجا که تو بر وی رحمت فرمایی، فرمان‌دهنده به کار بد است.
بارخدایا! اگر اصلاحم را در آن دانی که گرفتن حقم به تأخیر افتد و انتقام از آن کسی که بر من ستم رانده تا روز بازپسین - یعنی روزی که حق و باطل از هم جدا شوند و دو طرف مخاصمه برای داوری در یک جا گرد هم آیند- به تأخیر افتاد؛ پس درود بر محمد و خاندان وی مرا به نهیی راستین و شکیبایی پایدار یاری کن و از خواهش زشت و آزمندی آزمندان پناه بخش و آیینه‌سا آنچه را که برای من ذخیره کرده‌ای و از کیفر برای دشمنم مهیا فرموده‌ای در دلم مصور ساز و آن را وسیله خرسندی من به قضای خود و اطمینان به اختیار خویش قرار ده؛ آمین ای پروردگار جهانیان، تویی تو که فزون‌بخش سترگی و بر هرچیز توانایی. بارالها! سه خصلت است که مرا از اینکه چیزی از تو طلب کنم باز می‌دارد و یک خصلت است که در آن مرا تنها به خواسته‌ام وادار میکند.
آنچه باز می‌دارد یکی فرمانی است که به من داده‌ای و در انجام آن من کندی به خرج داده‌ام و دیگر آنکه از چیزی مرا بازداشته‌ای ولی من در انجام آن شتافتم و سه دیگر نعمتی است که بر من ارزانی داشته‌ای و در شکرانه آن کوتاهی کرده‌ام.
و اما خصلتی که مرا برمی‌انگیزد تا از تو مسئلت کنم همانا تفضل توست به هر کس که روی به درگاه تو می‌آورد و با خوش‌بینی روی به سوی تو میکند، چرا که هر احسان از جانب تو از روی تفضل است و هر نعمت که دهی بی‌سابقه است. اینک این منم، بارالها، که بر در خانه عزت تو، چون منقادی ذلیل در‌ایستاده‌ام و شرمنده چون بینوایی عیال‌وار به سؤال پرداخته‌ام و اقرار می‌کنم که در هنگام احسان تو، جز به خودداری از عصیان تو کاری نکرده‌ام و در جمیع احوال خبر راه امتنان نپیموده‌ام. پس آیا خدایا همین اقرارم به زشت کرداریم به نزد تو، مرا سود می‌دهد؟ و آیا اعتراضم به زشت‌کرداریم مرا از عذاب رهایی‌بخش است؟ یا در همین‌جا که ایستاده‌ام خشم خود بر من گماشته‌ای یا در همین دم که تو را می‌خوانم غضب خود را ملازم من گردانیده‌ای؟!
ادامه دعای سی و نهم در طلب عفو
و أَسْتَحْمِلُكَ مِنْ ذُنُوبِى مَا قَدْ بَهَظَنِى حَمْلُهُ، وَ أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَى مَا قَدْ فَدَحَنِى ثِقْلُهُ.
خود مرا ببخش كه مرا نيافريدى كه به دست من شرى از خود دور كنى، يا سودى به چنگ آرى، بلكه تا بدانند بر چنين آفرينش قدرت دارى و حجت بر امثال من تمام كنى.
فصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لِنَفْسِى عَلَى ظُلْمِهَا نَفْسِى، وَ وَكِّلْ رَحْمَتَكَ بِاحْتِمَالِ إِصْرِى، فَكَمْ قَدْ لَحِقَتْ رَحْمَتُكَ بِالْمُسِيئِينَ، وَ كَمْ قَدْ شَمِلَ عَفْوُكَ الظَّالِمِينَ.
و از تو ميخواهم بار سنگين گناه كه مرا به ستوه آورده از پشت من بردارى، و در گرانى آنكه مرا كوفته است يارى من كنى.
فصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِى أُسْوَةَ مَنْ قَدْ أَنْهَضْتَهُ بِتَجَاوُزِكَ عَنْ مَصَارِعِ الْخَاطِئِينَ، وَ خَلَّصْتَهُ بِتَوْفِيقِكَ مِنْ وَرَطَاتِ الْمُجْرِمِينَ، فَأَصْبَحَ طَلِيقَ عَفْوِكَ مِنْ إِسَارِ سُخْطِكَ، وَ عَتِيقَ صُنْعِكَ مِنْ وَثَاقِ عَدْلِكَ.
پس درود بر محمد و آل او فرست، و با آنكه من بر خود ستم كرده ام مرا ببخش و رحمت خويش را برگمار تا اين بار از دوش من بردارد كه رحمت توبزهكاران را فراوان دريافته و عفو تو عاصيان را بسيار شامل گرديده است.
إنَّكَ إِنْ تَفْعَلْ ذَلِكَ - يَا إِلَهِى - تَفْعَلْهُ بِمَنْ لا يَجْحَدُ اسْتِحْقَاقَ عُقُوبَتِكَ، وَ لا يُبَرِّئُ نَفْسَهُ مِنِ اسْتِيجَابِ نَقِمَتِكَ
پس بر محمد و آل او درود فرست، و زودتر از هر كس به عفو خود مرا از لغزشگاه برخيزان، و به توفيق خود از ورطه هاى خطرناك رهايى بخش، و مرا چون ديگر خطاكاران انگار كه از لغزش (وى) دست گرفتى و مانند ديگر مجرمان كه از ورطه ها نجات دادى و از بند خشم تو به عفو تو رها شدند و از زندان عدل تو به فضل تو آزاد گشتند.
تفْعَلْ ذَلِكَ - يَا إِلَهِى - بِمَنْ خَوْفُهُ مِنْكَ أَكْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فِيكَ، وَ بِمَنْ يَأْسُهُ مِنَ النَّجَاةِ أَوْكَدُ مِنْ رَجَائِهِ لِلْخَلاصِ، لا أَنْ يَكُونَ يَأْسُهُ قُنُوطا، أَوْ أَنْ يَكُونَ طَمَعُهُ اغْتِرَارا، بَلْ لِقِلَّةِ حَسَنَاتِهِ بَيْنَ سَيِّئَاتِهِ، وَ ضَعْفِ حُجَجِهِ فِى جَمِيعِ تَبِعَاتِهِ
اگر اين احسان درباره من كنى درباره كسى كرده اى كه استحقاق عقوبت تو را انكار نمى كند و خويشتن را از انتقام تو ايمن نمى شمارد.
فأَمَّا أَنْتَ - يَا إِلَهِى - فَأَهْلٌ أَنْ لا يَغْتَرَّ بِكَ الصِّدِّيقُونَ، وَ لا يَيْأَسَ مِنْكَ الْمُجْرِمُونَ، لِأَنَّكَ الرَّبُّ الْعَظِيمُ الَّذِى لا يَمْنَعُ أَحَدا فَضْلَهُ، وَ لا يَسْتَقْصِى مِنْ أَحَدٍ حَقَّهُ.
با كسى كه بيمش از اميد بيشتر است و نااميدى اش از اميد استوارتر، اما نه چنان نااميد است كه از لابه و زارى دم فرو بندد و طمعش نه چندان كه مغرور شود و گرد طاعت نگردد بلكه حسناتش در ميان سيئات اندك است و بهانه اش در ارتكاب گناهان ضعيف و نامقبول.
تعَالَى ذِكْرُكَ عَنِ الْمَذْكُورِينَ، وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ عَنِ الْمَنْسُوبِينَ، وَ فَشَتْ نِعْمَتُكَ فِى جَمِيعِ الْمَخْلُوقِينَ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَى ذَلِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ.
اما تو اى پروردگار من! سزاوارى كه نيكان به تو مغرور نشوند، و گناهكاران نااميد نگردند، چون تو خداى بزرگى كه فضل خود را از هيچ كس دريغ ندارى، و حق خود را از كسى به استقصا طلب نمى كنى.
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
بار الها! مرا در هنگام غفلت به ياد خود آگاه گردان و در ايام فراغت به اطاعتت موفقبدار و برايم راهى آسان به سوى محبت خود بگشاى و خير دنيا و آخرت را به وسيله آنتكميل فرماى.
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
کاربر مهمان خوش آمدید
( دعای حضرت هنگامی که نام شیطان برده میشد )
وَ اسْمَعْ لَنَا مَا دَعَوْنَا بِهِ، وَ أَعْطِنَا مَا أَغْفَلْنَاهُ، وَ احْفَظْ لَنَا مَا نَسِينَاهُ، وَ صَيِّرْنَا بِذَلِكَ فِى دَرَجَاتِ الصَّالِحِينَ وَ مَرَاتِبِ الْمُؤْمِنِينَ، آمِينَ رَبَّ الْعَالَمِينَ.
آنچه خواستيم اجابت كن و هر خيرى كه انديشه ما بدان نرسد تا به زبان آريم تو خود ارزانى دار و هر چه فراموش كنيم تو حفظ و ما را در درجه نيكان و شايستگان جاى ده آمين رب العالمين .
امام سجّاد علیه السلام چنین از درگاه خداوند مى‌خواهد:
"وَ عـَمِّرْنـى مـا كـانَ عـُمـْرى بـِذْلَةً فـى طـاعـَتِكَ فَاِذا كانَ عُمْرى مَرْتَعاً لِلشَّیْطانِ فَاقْبِضْنى اِلَیْكَ"
پـروردگارا! تا عمر من در راه طاعت تو است، بر آن بیفزاى. اما اگر عمر من چراگاه شیطان شد، جان مرا بگیر.
صحیفه سجادیّه ، دعاى مكارم الاخلاق . (دعاى بیستم )
✉️صحیفه سجادیه
إلهی فَاَلهِمنا ذِکرَکَ فِی الخَلاءِ و المَلاءِ؛
پروردگارا ذکرت را در پنهان و آشکار به ما الهام کن».
همان طور که گفته شد کلمة جلالة (الله) تنها اسم مقدس خداوند است که به تمام صفات و کمالات الهی اشاره دارد و جامع صفات جلال و جمال پروردگار میباشد.
پس میتوان اینگونه گفت که کسی که همواره به یاد خدا باشد و ذکر (الله) در زبان و قلب و اعمالش جاری و ساری باشد،
در واقع خدای سبحان را با تمام صفاتش یاد میکند و همواره به یاد نعمتهای الهی و احسانهای فراوان و بی شمار سید و مولای خود است.
او در مواقع گناه و ثواب از یاد پروردگار غافل نمیشود و در خلوتها یاد گناهان خود و عقوبت آنها و مرگ و قبر و قیامت و جهنم میکند و به خداوند رحمان پناه میبرد.
پس (الله) مهمترین متعلق ذکر میباشد، چرا که سر منشأ تمام صفات و اسماء و نعمتهای الهی میباشد.
◇ ❁ ❥◇ ❁ °•❤️•° ❁ ◇❥ ❁ ◇
ا
1/مناجات الذاکرین
✉️صحیفه سجادیه
امروز با صحیفه سجادیه :
( دعای حضرت در مکارم اخلاق )
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنِى بِهُدًى صَالِحٍ لا أَسْتَبْدِلُ بِهِ، وَ طَرِيقَةِ حَقٍّ لا أَزِيغُ عَنْهَا، وَ نِيَّةِ رُشْدٍ لا أَشُكُّ فِيهَا، وَ عَمِّرْنِى مَا كَانَ عُمُرِى بِذْلَةً فِى طَاعَتِكَ، فَإِذَا كَانَ عُمُرِى مَرْتَعا لِلشَّيْطَانِ فَاقْبِضْنِى إِلَيْكَ قَبْلَ أَنْ يَسْبِقَ مَقْتُكَ إِلَيَّ، أَوْ يَسْتَحْكِمَ غَضَبُكَ عَلَيَّ.
خدايا درود بر محمد و آل او فرست، و روشى پسنديده پيش آور كه غير آن نجويم و طريقتى شايسته كه از آن روى برنتابم و نيتى دست كه در آن شك نكنم و تا عمر من در طاعت تو گذرد مرا زنده نگاهدار و اگر بايد چراگاه شيطان شود، سوى خود بر پيش از آن كه خشم توبه من رسد و غضب تو بر من مستحكم گردد
ای معبودمن،ستایش برای توست
چه بسیارعیب هاکه ازمن پوشیده ای و رسوایم نکرده ای
وچه بسیارگناهان مراکه نهان داشته ای وبدان
شهرتم نداده ای
وچه بسیارآلودگی ها که بدانهاآلوده گشته ام
وتوازآنهاپرده برنداشته ای ونشان بدنامی برگردنم نیفکنده ای(صحیفه سجادیه دعای شانزدهم)
#صحيفه_سجاديه
#شماره_30
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا به زيور شايستگان بياراي و به جامه‌ي پرهيزگاران بپوشان: در گستردن عدل و داد، و فرو خوردن خشم، و ميراندن آتش دشمني، و به هم پيوستن دل‌هاي پراكنده، و به سامان كردن كار بندگان، و برملا كردن پسنديده‌ها، و پوشاندن كارهاي ناپسند، و نرمخويي و فروتني و خوش رفتاري و بردباري و خوش رويي، و پيشي جُستن در فضيلت‌ها، و گرويدن به شيوه‌ي احسان، و سرزنش نكردن ديگران، و بخشش نكردن به كسي كه سزاوار بخشش نيست، و گفتن سخن حق، اگر چه دشوار باشد، و اندك شمردنِ كردار و گفتار نيكِ خود، اگر چه بسيار باشد، و بسيار شمردن كردار و گفتار بدِ خويش، اگر چه اندك باشد. [اي معبود من] اين صفات را در من به كمال رسان، به وسيله‌ي طاعتِ پيوسته و همراهي به جماعت مؤمنان و دوري گزيدن از بدعتگذاران و پيروانِ انديشه‌هاي ساختگي.
#صحيفه_سجاديه
#شماره_31
خدايا، محمد و خاندانش درود فرست و هنگام پيري فراخ‌ترين روزي‌ات را به من ارزاني كن، و چون درمانده شوم، نيرومندترين نيروي خود را به من ده، و مرا در عبادت خود به كسالت دچار مكن، و مپسند كه راه تو را ناديده انگارم و بر خلاف دوستي‌ات گام بردارم و با آنان كه از تو بريده‌اند، پيوند خورم، و از آنان كه به تو پيوسته‌اند، پيوند بُرَم.
بسم الله الرحمن الرحیم
✉️صحیفه سجادیه
ادامه دعای بیست و چهارم دعابرای پدرومادر
اللَّهُمَّ اشْكُرْ لَهُمَا تَرْبِيَتِى، وَ أَثِبْهُمَا عَلَى تَكْرِمَتِى، وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّى فِى صِغَرِى.
خدايا، آنان را در ازاى پروريدن من جزاى نيكو ده، و در مقابل عزيز داشتن من پاداش بزرگ مرحمت فرما، و چون مرا در خردى از آسيب و گزند نگاه داشتند، تو نيز آنان را نگاهدارى كن.
اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّى مِنْ أَذًى، أَوْ خَلَصَ إِلَيْهِمَا عَنِّى مِنْ مَكْرُوهٍ، أَوْ ضَاعَ قِبَلِى لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا، وَ عُلُوّا فِى دَرَجَاتِهِمَا، وَ زِيَادَةً فِى حَسَنَاتِهِمَا، يَا مُبَدِّلَ السَّيِّئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ.
خدايا! اگر آزارى از من بدآن ها رسيد يا ناپسندى از من ديدند، يا حقى از آنها پيش من ضايع شد، آن را موجب ريزش گناهان و بلندى درجات اخروى و افزايش حسنات آنها قرار ده، اى كسى كه سيئات را به چندين برابر حسنات مبدل مى كنى.
اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّيَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ قَوْلٍ، أَوْ أَسْرَفَا عَلَيَّ فِيهِ مِنْ فِعْلٍ، أَوْ ضَيَّعَاهُ لِى مِنْ حَقٍّ، أَوْ قَصَّرَا بِى عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا، وَ جُدْتُ بِهِ عَلَيْهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِى وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإِنِّى لا أَتَّهِمُهُمَا عَلَى نَفْسِى، وَ لا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِى بِرِّى، وَ لا أَكْرَهُ مَا تَوَلَّيَاهُ مِنْ أَمْرِى يَا رَبِّ.
خدايا هر چه بر من تعدى كردند، به گفتار تند و كردار ناپسند، يا حقى از من ضايع كردند يا در وظيفه خود كوتاهى نمودند، من از آنها در گذشتم و بخشيدم و از تو مى خواهيم كه عتابت را از آنها بردارى، چون من رفتار آنان را درباره خود نيك شمرده ام، احسان آنها را كامل شناخته و در كار من هرچه كردند ناخوش ندارم اى پروردگار من.
#شماره_32
خدايا، چنان كن كه هنگام ضرورت با نيروي تو به انتقام برخيزم، و هنگام نياز، نيازخواه تو باشم، و هنگام تنگ‌دستي، پيش تو زاري كنم، و مرا به فتنه مينداز كه هنگام ناچاري از كسي جز تو ياري خواهم، و هنگام درويشي پيش ديگران به خواهش فروتن گردم و هنگام ترس در پيشگاهِ غيرِ تو به زاري افتم، تا آن جا كه سزاوار گردم مرا به حال خود واگذاري و احسان خويش را از من دريغ كني و روي از من بگرداني. اي مهربان‌ترين مهربانان.
✉️صحیفه سجادیه
#شماره_36
خدايا، چون غمگين شوم، تو همه چيز مني، و چون محروم گردم، اميد و آرزويم تويي، و چون مصيبتي به من رو كند، به درگاه تو زاري كنم، و هر چه از دستِ من رود، پيش تو باقي است، و هر چه تباه شود، به صلاح آوردن آن با توست،و هر چه ناپسند تو باشد، آن را دگرگون مي‌سازي. پس بر من منّت گذار و پيش از رسيدن بلا، تن درستي‌ام ده، و پيش از آن كه نياز خواهم، توانگرم فرما، و پيش از آن كه گمراه شوم، راه راستم بنما. رنج آزار بندگان را از من بردار، و آسايش روز رستاخيز را به من ببخش، و نيكيِ هدايت را به من ارزاني كن.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست درود فرست و به لطف خود، آسيب حوادث را از من به دور دار، و با نعمت‌هاي خود مرا بپروران، و به كرم خويش اصلاحم فرما و دردم را چاره ساز، و در سايه‌ي امن خود پناهم ده، و جامه‌ي خشنودي خود بر من بپوشان، و چون كارها بر من پوشيده و مشكل شود، توفيقم ده كه درست‌ترين‌شان را انجام دهم، و چون امور به يكديگر درهم آميزند، پاكيزه‌ترين آنها را به من بنما، و چون مذاهب و ملل به ناسازگاري در افتند، مرا به آن مذهب كه بيشتر مايه‌ي خشنودي توست، راهنمايي كن.
نيايش آن حضرت در اصرار ورزيدن بر دعا
اي خدايي كه نه در زمين چيزي از تو پوشيده مي‌ماند و نه در آسمان، و چگونه چيزي كه خود آن را آفريده‌اي، از تو پنهان تواند بود اي معبود من؟ يا چگونه چيزي را كه خود پديد آورده‌اي، شماره نتواني كرد؟ يا چگونه چيزي كه تدبير كارش به دست توست، از چشمت پنهان شود؟ يا چگونه مي‌تواند از تو بگريزد كسي كه بي‌رزق و روزيِ تو زنده نخواهد بود؟ و يا چگونه از بندِ اراده‌ات رهايي يابد آن كس كه جز در قلمروِ فرمانروايي‌ات راهي برايش نيست.
پاك و منزّهي تو، از آفريدگانِ تو آن كس كه بيشتر تو را بشناسد، از تو بيشتر مي‌ترسد، و آن كس كه طاعتش بيش از ديگران باشد، فروتني‌اش در پيشگاه تو بيشتر خواهد بود، و خوارترينِ آنان كسي است كه روزي‌اش را تو مي‌دهي، ولي او ديگري را پرستش مي‌كند.
دعاامام علیه السلام برای مرزداران
✉️صحیفه سجادیه
✉️صحیفه سجادیه
دعای 24 صحیفه امام سجاد علیه‌السلام، دعای برای پدر و مادر است و دعای 25 آن، دعای حضرت برای فرزندانشان. آنچه در بیان امام علیه‌السلام به شدت محسوس و قابل تأمل است، نوع و نحوه بیان ایشان است. امام سجاد علیه‌السلام در آغاز هر دو دعا، به دعا در حق افراد طرف خطاب می‌پردازند و با بهترین عبارات برای ایشان طلب خیر می‌کنند: «خدایا پدر و مادر مرا نزد خود گرامی دار و به درود از جانب خود مخصوص گردان!»؛ «خداوندا بر من منت گذار و فرزندان مرا نگهداری كن و آنها را نيكو گردان و مرا از آنها برخوردار دار!»؛ «خدايا! عمر آنها را دراز گردان، و اجل آنها را به تأخير انداز، و كوچك آنها را برومند و ناتوان آنها را نيرومند كن، و آنها را تندرستی بخش و به دين حق و خوی نيكو بار آور و تن و جان آنها را از گزند و آسيب و از هر چه انديشناك باشم درباره ايشان، محفوظ دار!».
در فراز دیگری از دعا، امام علیه‌السلام آنچه از فرزندان خود توقع دارند را در قالب دعا در حق ایشان بیان کرده و می‌فرمایند: «آنان را نيكوكار و پارسا، و صاحب بينش و پندپذير و فرمانبردار خود، و دوستدار و نيك‌خواه دوستانت و خصم و بدخواه و كينه‌جوی نسبت به دشمنانت قرار ده!»
امام سجاد علیه‌السلام در فراز بعد، دعایی در حق خود می‌نمایند که به تعبیری دعا در حق فرزندان نیز خواهد بود: «خدايا! بازوی مرا به ايشان سخت گردان و خلل كار مرا به دست آنها مرمت كن، شماره اعوان مرا به ايشان بسيار و بزم مرا به وجود آنها آراسته كن، و نام مرا به به سبب آنها جاويد دار، هنگام غيبت من كار مرا بدان‌ها مرتب كن، آنان را در حوايج ياور من گردان و دوستدار و مهربان ساز كه دل سوی من داشته باشند و درستكار و فرمانبردار من باشند؛ نه نافرمان و بدرفتار و مخالف و تبهكار».
آنچه از این عبارت به دست می‌آید آنست که در کنار دعا، آشنایی به وظایف نیز لازم است؛ امری که امام سجاد علیه‌السلام در دعاهای خود بدان اشاره‌ای مستقیم دارند.
آشنایی با وظایف
از نگاه امام سجاد علیه‌السلام لازم است که فرد، چه در جایگاه فرزندی و چه در جایگاه والدی، به وظایف و تکالیف خود آشنا باشد؛ ازاین‌رو بر این امر در دعاهای خود تأکید دارند و در مورد رفتار فرزندان با والدین می‌فرمایند: «در دل من انداز كه تكالیف خود را درباره آنان بشناسم و وظایف خود را به كمال فراگیرم و توفیق ده تا آنچه مرا آموخته‌ای، به كار بندم و آنچه به تعلیم تو دریافته‌ام، انجام دهم؛ چنان‌كه هیچ‌یك از دانسته‌هایم عمل ناكرده نماند و اعضای من در آن چه آموخته‌ام گرانی نكند.»
و در رابطه با والدین اینگونه بیان می‌دارند: «مرا ياری كن در پروريدن و آموختن و نيكی كردن به آنها، و مرا با ايشان فرزندان نرينه بخش و خير مرا در آن قرار ده و آنان را از ياوران من ساز در آنچه از تو خواستم».
نوع برخورد
ایشان در ادامه به تشریح نوع برخورد و چگونگی اندیشه و عمل نسبت به والدین می‌پردازند و نوع عالی رفتار با ایشان را به طریق غیرمستقیم و در قالب دعا به ما یادآور می‌شوند: «خدایا! چنان كن كه هیبت پدر و مادر در دل من چون هیبت پادشاهی خودكام قرار گیرد، اما من با آنها مانند مادر مهربان باشم. خدایا! طاعت پدر و مادر و نیكی به آنها را برای من مطبوع‌تر گردان از خواب در دیده خسته و گواراتر از آب سرد در كام تشنه؛ چنان‌كه خواهش آنها را بر خواهش دل خود مقدم دارم و پسند خاطر آنان را بر پسند خاطر خود بگزینم و نیكی آنها را درباره خود؛ گرچه اندك باشد، بسیار شمارم و نیكی خود را درباره آنها؛ اگر چه بسیار باشد، اندك ببینم.» و ادامه می‌دهند: «خدایا! آواز مرا پیش ایشان پست و سخن مرا با آنها خوش گردان، و خوی مرا نرم كن، و دل مرا بر آنان مهربان، و مرا نسبت به آنها خوش‌رفتار و دلسوز گردان!»
اشاره به کمبودها و اشتباهات رفتاری
امام سجاد علیه‌السلام در ادامه به اشتباهات رفتاری در برخوردها اشاره کرده و به‌گونه‌ای در صدد جبران این کمبودهاست: «خدایا! اگر آزاری از من بدان‌ها رسید یا ناپسندی از من دیدند، یا حقی از آنها پیش من ضایع شد، آن را موجب ریزش گناهان و بلندی درجات اخروی و افزایش حسنات آنها قرار ده، ای كسی كه سیئات را به چندین برابر حسنات مبدل می‌كنی.»
و به دنبال آن به اشتباهات رفتاری والدین اشاره کرده و برایشان طلب مغفرت می‌نمایند: «خدایا! هر چه بر من تعدی كردند، به گفتار تند و كردار ناپسند، یا حقی از من ضایع كردند یا در وظیفه خود كوتاهی نمودند، من از آنها در گذشتم و بخشیدم و از تو می‌خواهیم كه عتابت را از آنها برداری، چون من رفتار آنان را درباره خود نیك شمرده‌ام، احسان آنها را كامل شناخته و در كار من هرچه كردند، ناخوش ندارم؛ ای پروردگار من!»
و به نیکویی به حق والای والدین اشاره می‌کنند: «حق آنها بر من واجب‌تر است، و احسان آنها بیشتر، و نعمت آنها بزرگ‌تر از آنكه دادخواهی كنم و به مانند عمل آنان، آنها را مكافات دهم، ای خدای من! چه روزگار درازی كه در پرورش من گذرانیدند، و چه رنج‌های سخت كه در نگاه‌داری من كشیدند، و چه اندازه بر خود تنگ گرفتند تا زندگی بر من فراخ باشد.» و از خداوند برای خود طلب رحمت دارد: «مرا از آن گروه مگردان كه با پدران و مادران بدرفتار بودند!»
باز هم دعا
امام سجاد علیه‌السلام در پایان این سیر تربیتی خود، باز هم به سراغ دعا رفته و از خداوند می‌خواهند که فرصت دعا، به‌خصوص در حق والدین را از ایشان نگیرد: «خدایا! درود بر محمد و خاندان او فرست و پدر و مادر مرا به بهترین اجر مخصوص كن كه پدران و مادران بندگان مؤمنت را بدان تخصیص می‌دهی، ای ارحم الراحمین. خدایا! یاد آنها را پس از نمازها، و در هیچ‌یك از اوقات شب، و ساعات روز از خاطرم من مبر. خدایا! درود بر محمد و آل او فرست، و مرا بیامرز؛ چون درباره آنها دعای خیر كردم، و آنها را بیامرز؛ چون درباره من نیكویی نمودند و پیوسته خشنود باش به شفاعت آنها درباره من. به كرامت خود جای امن و سلامت رسانشان!»
و در حق خود و فرزندان و تمام مسلمین نیز دعا می‌فرمایند: «خدايا! اين همه را به توفيق و رحمت خود به من ارزانی دار و مرا از عذاب دوزخ در پناه خود گير، و مانند آنچه من برای خود و فرزندان خود در دنيا و آخرت طلب كردم، به همه مسلمين و مسلمات و مؤمنين و مومنات عطا كن، تو به بندگان نزديكی و حاجت آنها را برمی‌آوری.»
بیانی استدلالی و منطقی
با توجه به تمام این مفاهیم عالی و متعالی و نظام‌مند است که رهبر معظم انقلاب خطاب به همه می‌فرمایند: «خواهش می‌کنم عزیزان من، به‌خصوص جوانان، با صحیفه سجادیه انس بگیرند؛ زیرا همه‌چیز در این کتابِ ظاهراً دعا و باطناً همه‌چیز، وجود دارد... اغلب دعاهای صحیفه سجادیه- تا آن‌جاکه بنده سیر کرده‌ام- همین حالت را دارد. همه‌چیز مرتب و چیده شده است. مثل این است که یک‌نفر، در مقابل مستمعی نشسته و با او به صورت استدلالی و منطقی حرف می‌زند.» (خطبه‌های نماز جمعه، 14/11/1373)
حقوق متقابل در خانواده
امام سجاد علیه‌السلام با همین دیدگاه و در همین راستا است که در «رساله حقوق» خویش نیز با ظرافت و دقت تمام، ما را به نکاتی ارجاع می‌دهند و دقایقی را یادآور می‌شوند که حقوقی بس بزرگ به گردن ما است؛ اما فراموش شده!
ایشان به حق پدر و مادر اشاره داشته و برخلاف عرف و رویه معمول، به اموری که جنبه تخریبی داشته باشد، اشاره‌ای ندارند، بلکه از خیر می‌گویند و صلاح. وقتی از حق پدر سخن می‌گویند، اینگونه خطاب می‌کنند: «هر وقت در خودت چیزی می‌بینی که موجب پیدا شدن غرور در تو می‌گردد، متوجه باش که پدرت اصل و اساس آن نعمت است و خداوند را به خاطر این نعمت بزرگ ستایش کن و از او تشکر کن!»
و وقتی از حق مادر سخن می‌گویند به گوشه‌ای از دریای ناتمام مهر مادری اشاره کرده و عنوان می‌کنند: «این مادر بود که حاضر بود گرسنه بماند و تو سیر باشی؛ برهنه بماند و تو لباس داشته باشی؛ تشنه بماند و تو سیراب باشی؛ در آفتاب بنشیند تا تو در سایه او آرام استراحت کنی؛ ناراحتی را تحمل کند تا تو در نعمت و آسایش به زندگی ادامه داده و رشد نمایی و در اثر نوازش او به خواب راحت و استراحت لذیذ دست یابی!»
آموزش حقوق به زن و شوهر توسط امام سجاد علیه‌السلام
حتی در بیان حق زن بر شوهر نیز چنان زیبا سخن می‌گویند و نکات را به مرد گوش‌زد می‌کنند که کمتر روانشناس و جامعه‌شناسی این نگاه را دارد؛ ایشان خطاب به مردان می‌گویند: «خداوند متعال او را تسکین‌دهنده و آرامش‌بخشنده و نگهدارنده و انیس برای تو قرار داده است؛ پس بر هردو نفر شما واجب است که قدر این مصاحبت را بدانید و از خداوند متعال به خاطر این نعمت تشکر نمایید؛ زیرا که این نعمت از ناحیه اوست و واجب است که با نعمت خداوند به‌دیده تکریم و احترام نگاه شود و با مهربانی و لطف و خوش‌رویی با آن برخورد نمایید»
و در میانه همین کلام سراسر مهر، به زنان نیز تأکیدی غیرمستقیم دارد: «شوهر را بر زن حق بزرگیست و اطاعت زن از شوهرش واجب است؛ تا وقتی در آن معصیت خداوند نباشد.» و البته باز هم به مردان یادآور می‌شود که: «به خاطر لذتی که از زندگی با زن خویش میبرد، بر او واجب است که حق این لذت را ادا کند و این حق، حق بزرگی است و قوتی نیست مگر به قوت خداوند متعال.»
نگاه امام سجاد علیه‌السلام، در سراسر آنچه گفتیم، نگاهی چندبعدی است؛ ایشان هم به فاعل نظر دارند و هم به مخاطب او، هم از فاعل توقع دارند و هم از مخاطب او؛ و در مقابل نیز به دید اغماض و بخشش از جانب هر دو طرف اشاره دارند؛ همان دیدی که خداوند نیز نسبت به بندگان خود دارد؛ مطالبه در عین رأفت و رحمت و چشم‌پوشی.
[h=1]ابعاد سیاسی صحیفه سجادیه
[/h]
«ما مفتخریم که صحیفه سجادیه این زبور آل محمد صلی الله علیه و آله از ماست.» امام خمینی (ره)
از آنجا که در زمان امام چهارم شرائط اختناق آمیزی حکمفرما بود، امام بسیاری از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بیان می کرد. مجموع دعاهای امام سجاد به نام "صحیفه سجادیه " معروف است که پس از قرآن مجید و نهج البلاغه بزرگترین گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی به شمار می رود به طوری که از ادوار پیشین از طرف دانشمندان برجسته ما " أخت القرآن " ، " انجیل اهل بیت علیهم السلام " و " زبور آل محمد صلی الله علیه و آله " لقب گرفته است.
صحیفه سجادیه تنها شامل راز و نیاز با خدا و بیان حاجت در پیشگاه وی نیست بلکه دریای بیکرانی از علوم و معارف اسلامی است که طی آن مسائل عقیدتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و پاره ای از قوانین طبیعی و احکام شرعی در قالب دعا مطرح شده است.
در سال 1353 ه. ق مرجع فقید مرحوم آیت الله العظمی نجفی مرعشی قدس سره نسخه ای از صحیفه سجادیه را برای علامه معاصر مؤلف تفسیر طنطاوی به قاهره فرستاد. وی پس از تشکر از دریافت این هدیه گرانبها و ستایش فراوان از آن در پاسخ چنین نوشت: «این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر می یابم. »
امام سجاد در ضمن دعاهای خود در چندین مورد مباحث سیاسی بویژه مسئله امامت و رهبری جامعه اسلامی را مطرح کرده است که ذیلا نمونه هایی از آنها را می آوریم:
1. مبارزه با کارگزاران ظالم
امام سجاد در دعای بیستم (دعای مکارم الأخلاق) چنین می گوید: «خدایا بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا بر آن که بر من ستم کند دستی (نیرویی) و بر آنکه با من ستیزه جوید زبانی (برهانی) و بر کسی که با من دشمنی و عناد ورزد پیروزی عطا کن و در برابر آن کس که نسبت به من به حیله گری و بداندیشی بپردازد راه و تدبیر و در برابر آن که بر من فشار و آزار رساند نیرو ده و در برابر عیبجویانی که بر من عیبجویی و دشنام گویی کنند قدرت تکذیب و در برابر خطر تهدید دشمنان به من امنیت عنایت فرما...»
چه کسانی جز کارگزاران عبدالملک نظیر حاکم مدینه بودند که امام مورد ستم ستیزه جویی عناد بداندیشی فشار، آزار و تهدید آنان قرار داشت؟ بنابراین در واقع این دعای امام شکوائیه ای در برابر زورگویی های حکومت وقت بوده و از این نظر بار سیاسی داشته است.
این از بدبختی ماست که تاکنون بر این اثر گرانبهای جاوید که از مواریث نبوت است، دست نیافته بودیم، من هر چه در آن می نگرم آن را از گفتار مخلوق برتر و از کلام خالق پایینتر می یابم
2. نفی مشروعیت حکومت بنی امیه
در دعایی که امام روز عید قربان و روز جمعه می خوانده چنین آمده است: «خدایا این مقام (خلافت و رهبری امت اسلامی که اقامه نماز در روز عید قربان و روز جمعه و ایراد خطبه از شئون آن است) مخصوص جانشینان برگزیدگان تو، و این پایگاهها از آن اُمنای تو است که آنان را در رتبه والایی قرار داده ای ولی ستمگران (همچون خلفای ستمگر اموی) آن را به زور غصب و تصاحب کرده اند ... تا آنجا که برگزیدگان و خلفای تو مغلوب و مقهور گشته اند در حالی که می بینند احکام تو تغییر یافته کتاب تو از صحنه عمل دور افتاده فرائض و واجباتت دستخوش تحریف گشته و سنت پیامبرت متروک گشته است. خدایا دشمنان بندگان برگزیده ات از اولین و آخرین و همچنین اتباع و پیروانشان و همه کسانی را که به کارهای آنان راضی هستند لعنت کن و از رحمت خود دور ساز... »
در این دعا امام با صراحت از مسئله امامت و رهبری امت که اختصاص به خاندان پیامبر دارد و غصب شدن آن توسط ستمگران یاد می کند و بدین ترتیب مشروعیت حکومت بنی امیه را نفی می کند.
3. معرفی رهبران الهی به مردم
امام زین العابدین در دعای عرفه اش می فرماید: «پروردگارا درود فرست به پاکترین افراد خاندان پیامبر که آنان را برای رهبری امت و اجرای اوامر خود برگزیده ای و آنان را خزانه داران علمت، نگهبانان دینت جانشینان خود در زمین و حجتهای خویش بر بندگانت قرار داده ای و به خواست خود آنان را از هر گونه پلیدی یکباره پاک کرده ای و آنان را وسیله ارتباط با خود و راه بهشت خویش قرار داده ای... خدایا تو در هر زمان دین خود را به وسیله امامی تأیید فرموده ای که او را برای بندگانت رهبر و پرچممدار و در گیتی مشعل هدایت قرار داده ای پس از آنکه او را با ارتباط غیبی با خود مرتبط ساخته ای و او را وسیله خشنودی خود قرار داده ای و پیروی از او را واجب کرده ای و از نافرمانی او بیم داده ای و به اطاعت از امر او و پذیرش نهی او دستور داده ای و مقرر داشته ای که هیچ کس از او سبقت نگیرد و هیچ کس از پیروی او پس نماند...»
حضرت در این دعا نیز از نقش و موقعیت ویژه رهبران الهی و امامان از خاندان نبوت و امتیازهای آنان سخن می گوید. (برگرفته از سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، ص 274 تا 277)
عصاره سیاست در اسلام همین است که امام معصوم باید به عنوان زمامدار به حق در رأس حکومت قرار بگیرد. و همه دستورات جامعه اسلامی از زبان او بیان شود و به فرمان او باشد. بنابراین یکی از مضامین مهم سیاسی دینی صحیفه طرح مسأله امامت است.
این همان مفهوم عبارت بزرگان دینی چون آیت الله مدرس (قدس سره) است که می فرمایند: سیاست ما عین دیانت ماست. پس اسلام ناب محمدی نسبت به مسائل اجتماعی بی تفاوت نیست همانگونه که امامان شیعه این گونه بودند و علت اصلی شهادتشان نیز همین بوده است. ما نیز اگر بخواهیم از آنان الگو بگیریم و راهشان را ادامه دهیم باید در جامعه اسلامی حضور پر رنگی داشته باشیم و از مسائلی که در اطرافمان می گذرد به سادگی نگذریم و خود را مسئول سلامت اجتماع بدانیم. و الا اگر اجتماع فاسد شد دودش در چشم ما هم خواهد رفت.
✉️صحیفه سجادیه
ادامه دعای سی و دوم در نماز شب
و اسْتَعْلَى مُلْكُكَ عَلُوّا سَقَطَتِ الْأَشْيَاءُ دُونَ بُلُوغِ أَمَدِهِ
همه موجودات پيش قدر والاى تو به پستى افتاده اند.
و لا يَبْلُغُ أَدْنَى مَا اسْتَأْثَرْتَ بِهِ مِنْ ذَلِكَ أَقْصَى نَعْتِ النَّاعِتِينَ.
و بليغ ترين گفتار ثناگويان از وصف كمترين خصايص تو فرومانده.
ضلَّتْ فِيكَ الصِّفَاتُ، وَ تَفَسَّخَتْ دُونَكَ النُّعُوتُ، وَ حَارَتْ فِى كِبْرِيَائِكَ لَطَائِفُ الْأَوْهَامِ
در صفات تو، عقل گمراه است و آواره، و در نعمت تو خِرَد سرگردان و بيچاره. انديشه هاى باريك در كبرياى تو حيرانند و پريشان.
كذَلِكَ أَنْتَ اللَّهُ الْأَوَّلُ فِى أَوَّلِيَّتِكَ، وَ عَلَى ذَلِكَ أَنْتَ دَائِمٌ لا تَزُولُ
تويى خداييى كه نخستين موجود در آغاز تو بودى و تا ابد هستى تو پايدار باشد و زوال نپذيرد.
دعای امام سجاد (ع) براى مرزداران »
خداوندا درود بر محمد و خاندان او فرست و سرحد كشور مسلمانان را به عزت خود محفوظ دار
و نگاهداران آن را به نيروى خود تقويت فرما و از دارائى خود عطاى فراوان بر ايشان بخش
خدايا درود بر محمد و آل او فرست و شمارهى آنان را بسيار گردان و سلاح آنها را بران كن و حوزهى آنها را پاس دار و جايگاه آنان را حفظ كن
و ميان آنان الفت انداز و كار ايشان را سامان ده و آذوقهى آنها را پى در پى بفرست. هزينهى معيشت آنان را متكفل باش
و به يارى خود بازوى آنان را قوى گردان و به شكيبائى مدد كن و چاره سازى به ايشان آموز
[h=1]عطر دعای سیزدهم صحیفه سجادیه[/h] [h=3]امام سجاد(ع) و درخواست حاجت‌ها از خداوند[/h]
[/HR] [h=2]خدایا پس بر محمد و آل او درود فرست و با من به احسان و تفضلت رفتار کن و با من با عدالت و دادگریت به استحقاق رفتار مکن.[/h]
[/HR]
پروردگارا، ای منتهای درخواست حاجت‌ها ...
و ای آنکه رسیدن به خواسته‌ها در پیشگاه اوست.
و ای آنکه نعمت های خویش را با قیمت نمی‌فروشد.
و ای آنکه داده‌های خویش را با منت گزاردن تیره نمی‌کند.
و ای آنکه میتوان با او بی‌نیاز شد، ولی هرگز نمی‌توان از او بی‌نیاز شد.
و ای آنکه به او روی می‌آورند و از او روی‌گردان نمی‌شوند.
و ای آنکه گنجینه‌های او را، در خواست‌ها نابود نمی‌کند.
و ای آنکه، اسباب و وسایل، حکمت او را تغییر نمی‌دهد.
و ای آنکه خواسته‌های نیازمندان از او قطع نمیشود.
و ای آنکه دعای دعاکنندگان، او را به زحمت نمی‌اندازد.
خود را به بی‌نیازی از آفریدگانت ستوده‌ای و راستی، سزاوار بی‌نیازی از آنها هستی. آفریدگان را به فقر و تنگدستی نسبت داده‌ای و راستی، آنها نیز شایسته احتیاج بسوی تواند.
پس، کسی که از درگاه تو بخواهد روزنه نیاز خود را ببندد و به وسیله تو بخواهد فقر را از خود بر طرف کند، محققاً خواسته خود را از جایگاه حقیقی‌اش طلب کرده است و از راه صحیح به خواسته‌اش رسیده است.
و کسی که حاجت خود را به یکی از آفریدگانت عرضه کند، یا او را سبب بر آمدن حاجت خود قرار دهد، نه تو را، بلکه به یقین، خود را محروم ساخته و مستحق از دست دادن احسان در پیشگاه تو گردیده است.
خدایا من به درگاه تو حاجتی دارم که توانم به آن نمی‌رسد و در برابر آن، بیچاره شده‌ام و نفس من چنین وانمود میکند که حاجتم را پیش کسی ببرم که او خود حاجت‌هایش را نزد تو می‌آورد و در خواسته‌هایش از تو بی نیاز نیست؛ و آنچه نفس وانمود میکند، لغزشی است از لغزش‌های خطاکاران و گناهی است از معصیت‌های گناهکاران.
فضل و بخشش تو مرا مأنوس کرده است و احسان تو مرا راهنمایی کرده، پس از تو می‌خواهم به حق خودت و به حق محمد و آل او، (درودهای تو بر ایشان باد) که مرا نومید [و دست خالی] بر نگردانی.
سپس به خاطر آنکه مرا آگاه کردی از غفلت و فراموشی خویش، آگاه شدم و به واسطه توفیق تو، از لغزشم برخاستم و با راهنمایی تو، از گناهم برگشتم و چنین گفتم: پاک و منزه است پروردگار من، چگونه نیازمندی از نیازمندی در خواست میکند و کجا فقیر و تنگدستی به فقیری مانند خود رو می‌آورد؟
پس ای پروردگار من، من از روی رغبت، آهنگ تو نموده‌ام و با اعتماد به تو، امید بر تو بسته‌ام و دانسته‌ام که حتماً بیشترین چیزی را که از تو بخواهم، در برابر دارائی و توان تو، اندک است و بزرگترین چیزی را که از تو طلب کنم، در برابر گستره فیض و رحمت تو کوچک است و البته، جود و بخشش تو، از درخواست کسی کم نمی‌آورد و دست تو در بخشش‌ها از هر دستی برتر است.
خدایا پس بر محمد و آل او درود فرست و با من به احسان و تفضلت رفتار کن و با من با عدالت و دادگریت به استحقاق رفتار مکن. چه اینکه من اول رو آورنده‌ای نیستم که به سوی تو روی آورده و با آنکه سزاوار منع است، به او بخشش کرده‌ای و اول سائلی نیستم که از تو درخواست کرده و با آنکه سزاوار محرومیت بوده است، به او احسان کرده‌ای.
خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و اجابت کننده دعایم باش و به ندایم نزدیک؛ و به تضرع و زاریم مهربان و به صدایم شنوا باش؛ و امیدم را از خودت قطع نکن و دعایم را از درگاهت بر مگردان؛ و در این خواسته و غیر آن، گرایشم را به غیر خودت متوجه نکن.
و مرا با برآوردن خواسته‌ام و روا کردن حاجتم و رسیدن به خواسته‌ام، پیش از آنکه از این سرای فانی بروم با آسان کردن دشواری برایم، و خوبی تقدیر تو در همه امور برایم، یاری و کفایت فرما.
و بر محمد و آل او درود فرست، درود همیشگی که رو به فزونی است و جاودانگی‌اش پایان نپذیرد و فرجامش آخر نداشته باشد و آن را یاور من قرار داده و برای بر آمدن حاجتم وسیله بگردان. زیرا، تو دارای رحمت گسترده و بخشش بسیاری.
فضل و بخشش تو مرا مأنوس کرده است و احسان تو مرا راهنمایی کرده، پس از تو می‌خواهم به حق خودت و به حق محمد و آل او، (درودهای تو بر ایشان باد) که مرا نومید [و دست خالی] بر نگردانی.
✉️صحیفه سجادیه
دعای امام سجاد (ع) براى مرزداران »
خداوندا! هر مسلمانى كه بكار اسلام دل بسته و از اتفاق مشركان در حرب آنان اندوهگين است و قصد جنگ و آهنگ جهاد
با آنان دارد اما ناتوانى او را در خانه نشانيده يا تنگدستى او را بازداشته يا پيشآمد ديگرى پاى او را بسته و مانعى
در پيش اراده او پديدار گشته است، نام او را در زمرهى علمداران درج كن و ثواب مجاهدان
براى او لازم شمار و او را در سلسله شهيدان و نيكوكاران قرار ده.
«و أنلنی حسن النظر فی ما شکوت ، و أذقنی حلاوه الصنع فی ما سألت ؛ خدایا! حسن نظر خود را در آنچه به تو شکایت کردم به من ابلاغ کن و حلاوت استجابت آنچه را از تو خواسته ام به من بچشان» (از فقرات دعای هفتم صحیفه سجادیه).
[h=1]فرازهایی از دعاهای امام سجاد (ع)
[/h]
بارالها! سپاس تو را بر پرده‌پوشیت پس از علمت و بر عافیت‌دادنت بعد از آگاهی‌ات؛ چرا که هریک از ما کارهای عیب‌دار کرده‌ایم و تو آن را علنی نساخته‌ای و مرتکب زشتی شده‌ایم و تو رسوا نساخته‌ای و در خفا کارهای بد کرده‌ایم و تو کسی را بر آن دلالت ننموده‌ای، چه بسا نکوهیده که ما مرتکب شده‌ایم و چه بسیار فرمان که ما را بر آن مطلع فرمودی و ما از آن تخطی کردیم و بسا زشتی‌ها که اندوختیم و بسا خطاها که دست به ارتکاب آن زدیم که تو خود از آن اطلاع داشته‌ای، صرفنظر از بینندگان دیگر؛ و تو از هرکس دیگری بر افشای آن تواناتر بودی، عافیت تو در جلوی چشمان ایشان پرده‌وار فرو افتاد و چون سدی جلوی گوش‌هایشان را گرفت.
بارالها! درود بر محمد و خاندان وی و مرا از ریخت‌و‌پاش بی‌جا و زیاده‌روی بازدار و با دهش و میانه‌روی تقویت فرما و به من نیک‌سنجی بیاموز و به لطف خویش از تبذیر نگاهدار و قوت و روزیم را از راه حلال تأمین فرما و انفاقم را به راه‌های خیر معطوف دار و آن مال را که در من مایه عجب گردد یا منتهی و منجر به سرکشی شود، باز ستان.
بارالها! از ستم‌رسیده‌ای که در پیش من مورد ستم قرار گرفته و به یاری او برنخاسته‌ام و از احسانی که درباره من انجام یافته و شکرانه‌اش را به جای نیاورده‌ام و از آدم بدکاری که از من پوزش خواسته و من پوزش وی را نپذیرفته‌ام و از مستمندی که به من روی سؤال آورده و به او ایثار نکرده‌ام و از حق حقداری که برعهده من بوده و آن را نپرداخته‌ام و از عیب مؤمنی که بر من آشکار شده و آن را پرده‌پوشی نکرده‌ام و از هرگناهی که مرا پیش آمده و از آن خود را به دور نداشته‌ام، به سوی تو پوزش می‌طلبم.
بارالها! همانا تو مرا به کاری واداشته‌ای که تو خود بیشتر از من برآن سیطره داری و توانایی تو بر آن کار و بر خود من بیشتر از توان من است؛ پس از امکانات نفس من آن را به من ببخش که مایه خشنودی تو می‌گردد و از نفس من در عین عافیت آن بستان که مایه رضای تو باشد.
بارخدایا! چون غمگین شوم ساز و برگ من تویی و چون محروم گردم مایه امیدم تویی و چون مصیبتی به من در رسد به درگاه تو زاری می‌کنم و هرچه را از کف دهم، تویی که آن را جبران می‌کنی و هرچه تباه شود توأش به اصلاح می‌آوری و هرچه تو را ناخوش افتد تویی که آن را دگرگون توانی کرد، پس ای خدا، پیش از روی آوردن بلا، نعمت عافیتم بخش و پیش از طلب، توانگری نصیبم فرمای و پیش از آنکه گمراه شوم طریق هدایتم نمای. رنج عیبجویی بندگان را از من دور فرما و در روز رستاخیر ایمنی به من ارزانی دار و مرا حسن ارشاد بخش.
بار خدایا! به تو پناه می‌برم از آشوب، آز و شدت خشم و چیرگی رشگ و بی‌طاقتی و کمی قناعت و کج‌خویی و ابرام شهوت و چیرگی عصبیت و پیروی از هوس و مخالفت با هدایت و فرو رفتن در خواب غفلت و از در تکلّف درآمدن و گزینش باطل بر حق و اصرار بر گناه و خرد انگاشتن معصیت و بزرگ‌انگاری طاعت و خود‌بالیدن توانگران و ناچیز شمردن بی‌چیزان و کج‌رفتاری با زیردستان و ناسپاسگزاری درباره کسی که به ما نیکی نموده است.
بارخدایا! چون در بین دو نقصان دچار شویم که یکی در دین و دیگری در دنیاست نقصان را آنجاگذار که زودگذر است و بازگشت ما را به سوی خود در آنجا گذار که دوامش بیشتر؛ و چون قصد دو امر کنیم که یکی از آنها مایه خشنودی و دیگری باعث خشم توست، پس ما را متمایل بدان‌سو گردان که مایه خشنودی توست و توان ما را بر آنچه مایه خشم تو می‌گردد بکاه و در این مقام، نفس ما را به اختیار خود وامنه؛ چرا که نفس جز در آنجا که تو وی را توفیق عنایت کنی، باطل را برمی‌گزیند و جز آنجا که تو بر وی رحمت فرمایی، فرمان‌دهنده به کار بد است.
بارخدایا! اگر اصلاحم را در آن دانی که گرفتن حقم به تأخیر افتد و انتقام از آن کسی که بر من ستم رانده تا روز بازپسین - یعنی روزی که حق و باطل از هم جدا شوند و دو طرف مخاصمه برای داوری در یک جا گرد هم آیند- به تأخیر افتاد؛ پس درود بر محمد و خاندان وی مرا به نهیی راستین و شکیبایی پایدار یاری کن و از خواهش زشت و آزمندی آزمندان پناه بخش و آیینه‌سا آنچه را که برای من ذخیره کرده‌ای و از کیفر برای دشمنم مهیا فرموده‌ای در دلم مصور ساز و آن را وسیله خرسندی من به قضای خود و اطمینان به اختیار خویش قرار ده؛ آمین ای پروردگار جهانیان، تویی تو که فزون‌بخش سترگی و بر هرچیز توانایی.
بارالها! سه خصلت است که مرا از اینکه چیزی از تو طلب کنم باز می‌دارد و یک خصلت است که در آن مرا تنها به خواسته‌ام وادار میکند.
آنچه باز می‌دارد یکی فرمانی است که به من داده‌ای و در انجام آن من کندی به خرج داده‌ام و دیگر آنکه از چیزی مرا بازداشته‌ای ولی من در انجام آن شتافتم و سه دیگر نعمتی است که بر من ارزانی داشته‌ای و در شکرانه آن کوتاهی کرده‌ام.
و اما خصلتی که مرا برمی‌انگیزد تا از تو مسئلت کنم همانا تفضل توست به هر کس که روی به درگاه تو می‌آورد و با خوش‌بینی روی به سوی تو میکند، چرا که هر احسان از جانب تو از روی تفضل است و هر نعمت که دهی بی‌سابقه است. اینک این منم، بارالها، که بر در خانه عزت تو، چون منقادی ذلیل در‌ایستاده‌ام و شرمنده چون بینوایی عیال‌وار به سؤال پرداخته‌ام و اقرار می‌کنم که در هنگام احسان تو، جز به خودداری از عصیان تو کاری نکرده‌ام و در جمیع احوال خبر راه امتنان نپیموده‌ام. پس آیا خدایا همین اقرارم به زشت کرداریم به نزد تو، مرا سود می‌دهد؟ و آیا اعتراضم به زشت‌کرداریم مرا از عذاب رهایی‌بخش است؟ یا در همین‌جا که ایستاده‌ام خشم خود بر من گماشته‌ای یا در همین دم که تو را می‌خوانم غضب خود را ملازم من گردانیده‌ای؟!
[/HR]منبع :
صحیفه سجادیه امام سجاد(ع)
ادامه دعای سی و نهم در طلب عفو
و أَسْتَحْمِلُكَ مِنْ ذُنُوبِى مَا قَدْ بَهَظَنِى حَمْلُهُ، وَ أَسْتَعِينُ بِكَ عَلَى مَا قَدْ فَدَحَنِى ثِقْلُهُ.
خود مرا ببخش كه مرا نيافريدى كه به دست من شرى از خود دور كنى، يا سودى به چنگ آرى، بلكه تا بدانند بر چنين آفرينش قدرت دارى و حجت بر امثال من تمام كنى.
فصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَبْ لِنَفْسِى عَلَى ظُلْمِهَا نَفْسِى، وَ وَكِّلْ رَحْمَتَكَ بِاحْتِمَالِ إِصْرِى، فَكَمْ قَدْ لَحِقَتْ رَحْمَتُكَ بِالْمُسِيئِينَ، وَ كَمْ قَدْ شَمِلَ عَفْوُكَ الظَّالِمِينَ.
و از تو ميخواهم بار سنگين گناه كه مرا به ستوه آورده از پشت من بردارى، و در گرانى آنكه مرا كوفته است يارى من كنى.
فصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنِى أُسْوَةَ مَنْ قَدْ أَنْهَضْتَهُ بِتَجَاوُزِكَ عَنْ مَصَارِعِ الْخَاطِئِينَ، وَ خَلَّصْتَهُ بِتَوْفِيقِكَ مِنْ وَرَطَاتِ الْمُجْرِمِينَ، فَأَصْبَحَ طَلِيقَ عَفْوِكَ مِنْ إِسَارِ سُخْطِكَ، وَ عَتِيقَ صُنْعِكَ مِنْ وَثَاقِ عَدْلِكَ.
پس درود بر محمد و آل او فرست، و با آنكه من بر خود ستم كرده ام مرا ببخش و رحمت خويش را برگمار تا اين بار از دوش من بردارد كه رحمت توبزهكاران را فراوان دريافته و عفو تو عاصيان را بسيار شامل گرديده است.
إنَّكَ إِنْ تَفْعَلْ ذَلِكَ - يَا إِلَهِى - تَفْعَلْهُ بِمَنْ لا يَجْحَدُ اسْتِحْقَاقَ عُقُوبَتِكَ، وَ لا يُبَرِّئُ نَفْسَهُ مِنِ اسْتِيجَابِ نَقِمَتِكَ
پس بر محمد و آل او درود فرست، و زودتر از هر كس به عفو خود مرا از لغزشگاه برخيزان، و به توفيق خود از ورطه هاى خطرناك رهايى بخش، و مرا چون ديگر خطاكاران انگار كه از لغزش (وى) دست گرفتى و مانند ديگر مجرمان كه از ورطه ها نجات دادى و از بند خشم تو به عفو تو رها شدند و از زندان عدل تو به فضل تو آزاد گشتند.
تفْعَلْ ذَلِكَ - يَا إِلَهِى - بِمَنْ خَوْفُهُ مِنْكَ أَكْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فِيكَ، وَ بِمَنْ يَأْسُهُ مِنَ النَّجَاةِ أَوْكَدُ مِنْ رَجَائِهِ لِلْخَلاصِ، لا أَنْ يَكُونَ يَأْسُهُ قُنُوطا، أَوْ أَنْ يَكُونَ طَمَعُهُ اغْتِرَارا، بَلْ لِقِلَّةِ حَسَنَاتِهِ بَيْنَ سَيِّئَاتِهِ، وَ ضَعْفِ حُجَجِهِ فِى جَمِيعِ تَبِعَاتِهِ
اگر اين احسان درباره من كنى درباره كسى كرده اى كه استحقاق عقوبت تو را انكار نمى كند و خويشتن را از انتقام تو ايمن نمى شمارد.
فأَمَّا أَنْتَ - يَا إِلَهِى - فَأَهْلٌ أَنْ لا يَغْتَرَّ بِكَ الصِّدِّيقُونَ، وَ لا يَيْأَسَ مِنْكَ الْمُجْرِمُونَ، لِأَنَّكَ الرَّبُّ الْعَظِيمُ الَّذِى لا يَمْنَعُ أَحَدا فَضْلَهُ، وَ لا يَسْتَقْصِى مِنْ أَحَدٍ حَقَّهُ.
با كسى كه بيمش از اميد بيشتر است و نااميدى اش از اميد استوارتر، اما نه چنان نااميد است كه از لابه و زارى دم فرو بندد و طمعش نه چندان كه مغرور شود و گرد طاعت نگردد بلكه حسناتش در ميان سيئات اندك است و بهانه اش در ارتكاب گناهان ضعيف و نامقبول.
تعَالَى ذِكْرُكَ عَنِ الْمَذْكُورِينَ، وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ عَنِ الْمَنْسُوبِينَ، وَ فَشَتْ نِعْمَتُكَ فِى جَمِيعِ الْمَخْلُوقِينَ، فَلَكَ الْحَمْدُ عَلَى ذَلِكَ يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ.
اما تو اى پروردگار من! سزاوارى كه نيكان به تو مغرور نشوند، و گناهكاران نااميد نگردند، چون تو خداى بزرگى كه فضل خود را از هيچ كس دريغ ندارى، و حق خود را از كسى به استقصا طلب نمى كنى.
]امام سجاد عليه السلام :
اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبِّهْنى لِذِكْرِكَ فى اَوْقاتِ الْغَفْلَةِ وَ اسْتَعْمِلْنى بِطاعَتِكَ فى اَيّامِ الْمُهْلَةِ وَ انْهَجْ لى اِلى مَحَبَّتِكَ سَبيلاً سَهْلَةً، اَكْمِلْ لى بِهاخَيْرَ الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ؛
امام سجاد عليه السلام :
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
بار الها! مرا در هنگام غفلت به ياد خود آگاه گردان و در ايام فراغت به اطاعتت موفقبدار و برايم راهى آسان به سوى محبت خود بگشاى و خير دنيا و آخرت را به وسيله آنتكميل فرماى.
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
صحيفه سجاديه، از دعاى بيستم