๑۩ کتابشناسی محــــرم ۩๑
تبهای اولیه
«امام حسين (ع)؛ شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت»
به عقيده كارشناسان و صاحب نظرانِ واقعه عاشورا، كتاب «امام حسين (ع) شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت» را ميتوان در رديف يكي از بهترين كتبي بهشمار آورد كه درباره حادثه كربلا و شخصيت امام حسين (ع) منتشر شده است.
كالبدشكافيِ تاريخنگاري امام حسين(ع) و تمركز در سير انسانيِ حركت عظيمِ اباعبدالله(ع) از نگاه جامعهشناسي، تكليفگرايي، حقوق بشر، زيباييشناسي و تعهدگرايي گفتمانهاي جديدي را سبب شده كه به قلم استاد محمدتقي جعفري آغاز و پس از رحلت، در ادامه با تدوين سخنرانيهاي ايشان (كتاب دوم) تكميل شده است.
كتاب «امام حسين (ع) شهيد فرهنگ پيشرو انسانيت» نوشته محمد تقي جعفري است كه در سال 1386 با جلد شوميز در قطع وزيري و توسط انتشارات موسسه تدوين و نشر آثار علامه جعفري منتشر شده است.
«قيام جاودانه»
كتاب «قيام جاودانه» مجموعه مقالاتي گردآوري شده در باب مباحث عاشورا است.
در اين كتاب كه مشتمل بر 232 صفحه است، عناوين مقالات مجموعه حاضر عبارت است از:
1. عاشورا و جهان اسلام 2. عاشورا و انسان نو 3. عاشورا و عدالت 4. عاشورا، انقلابها و حكومتها 5. حكومت مسانخ 6. اسلام و مردم (دين مردمي) 7. طاغوتزدايي، تنها راه رهايي 8. عدالت، محو سيماي فقر.
در قسمتي از مقدمه اين اثر درباره عاشورا چنين تعبيراتي به چشم ميخورد: «رسالت جداسازي حق از باطل و عدل از ظلم به منظور پايداري حق و عدل و نابودي باطل و ظلم همواره رسالتي عظيم است و عاشوراي عظيم تجلّي تام اداي اين رسالت است».
كتاب «قيام جاودانه» نوشته محمدرضا حكيمي در سال 1373 از سوي دفتر نشر فرهنگ اسلامي به بازار كتاب آمده است.
«محرم 1357 به روايت اسناد»
كتاب «محرم 1357 به روايت اسناد» با تدوين منصور خليلي در بهار 1388 توسط انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده است. در اين كتاب، تأثير قيام حضرت امامحسين (ع) بر نهضت امام خميني(ره) بررسي شده است.
در اين كتاب با نگاهي اجمالي به عزاداري محرم در طول تاريخ و رابطه آن با تحولات سياسي، تأثير قيام حضرت امامحسين (ع) بر نهضت امام خميني(ره) و به خصوص قيام پانزده خرداد 1342و وقايع انقلاب اسلامي در سال 1357بررسي شده است.
در بخشي از اين كتاب، منتخبي از اسناد محرم و اربعين سال 1357، شامل اعلاميههاي امامخميني(ره) و مراجع تقليد درباره اين ماهها و حوادث آنها و گزارشهاي ساواك از تظاهرات مردم و در انتهاي كتاب نيز عكسهاي وقايع آن دوران آورده شدهاند.
كتاب «محرم 1357 به روايت اسناد» در قطع وزيري و 268 صفحه و با شمارگان 2000 نسخه و قيمت 22600 ريال توسط انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده است.
«امام حسين (ع) در پگاه پيروزي»
اين كتاب نوشته محمد نعمه سماوي، در دو جلد به همت موسي دانش، پژوهشگر گروه ترجمه بنياد از عربي به فارسي ترجمه شده است.
در كتاب «امام حسين (ع) در پگاه پيروزي» خلافت يزيد، شيوهها و روشهاي امويان، ويژگيهاي استثنايي امام حسين (ع)، نقش امام حسين (ع) و موضع او نسبت به يزيد، فعاليتهاي امام حسين (ع) در مكه، سخنرانيهاي امام در مكه، نامههاي مردم كوفه و عراق به حضرت، امام حسين (ع) در آيينه متون مقدس، پافشاري امام بر مردمي بودن قيام، صبر و اخلاق امام و شب و روز باشكوه شهادت امام و ياران و ... بررسي شده است.
اين كتاب در 2 هزار نسخه در سال 87 توسط بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي تأليف و منتشر شده است.
«قيام حسين عليه السلام»
دكتر سيدجعفر شهيدي، تحقيق و نگارش كتاب «قيام حسين عليه السلام» را در سال 1330 انجام داده و كتاب را در سال 1357 با قلمي شيوا، متقن و مستند به منابع اصيل تاريخي به رشته تحرير درآورد كه تاكنون اين اثر بيش از 38 بار به چاپ رسيده است.
هر چند بيان حقايق تاريخي بخش عمده كتاب را تشكيل ميدهد، اما نوع مواجهه دكتر شهيدي با تاريخ در تحليل حادثه عاشورا نو و بديع است.
دكتر شهيدي در اين كتاب بيش از آن كه در جستوجوي چگونگي آن رخداد عظيم باشد، به دنبال چرايي حادثه عاشورا بوده است. «مقصود من از نوشتن اين يادداشتها مقتلنويسي، تبليغ مذهبي و حتي نوشتن تاريخ نيست؛ من كوشيدهام تا خود بدانم آن چه رخ داد، چرا رخ داد؟»
اين كتاب، روايت زندگي امام حسين (عليه السلام) نيست، بلكه تحليل و علتشناسي عاشوراست. بيان حوادث تاريخ صدر اسلام براي نويسنده چندان موضوعيت ندارد. او تلاش ميكند تا به واسطه مرور بر آنچه در اين پنجاه سال (11 تا 61 ه.ق.) بر جامعه مسلمين گذشت، چرايي اين حادثه را بازگو كند.
شهيدي اين حادثه تاريخي را به مثابه يك معلول مورد بررسي قرار ميدهد و تلاش ميكند كه علل و ريشههاي آن رخداد را برجسته كند. او براي يافتن علل اين حادثه شگفت، از سالها قبل و از تحولاتي كه قدم به قدم مسير فاجعه را پيمودند، سراغ ميگيرد.
به گفته وي، «حادثه جزيي از تاريخ است؛ تاريخي كه رويدادهاي آن يكي معلول ديگري است.»
آنچه اين كتاب را از ديگر آثاري كه آنها نيز از صبغه تاريخي برخوردارند، جدا ميسازد، رويكرد عبرتجويانه آن است. مراجعه به تاريخ كم نيست؛ آنچه كمياب است، نگاه عبرتجويانه است. در پرتو چنين نگاهي به گذشته است كه تاريخ مشعلي ميشود كه مسير آينده را روشن ميسازد. تاريخ، گرانبها سرمايهاي است كه آن را تنها با نگاه عبرتجويانه ميتوان به دست آورد.
كتاب «قيام حسين عليه السلام» در قطع رقعي و با جلد شوميز و با 216 صفحه از سوي دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر شده است.
كتاب «عبرتهاي عاشورا» تحليل صواب از حادثه عاشورا و مطالعه عوامل و زمينههاى پيدايى آن، مىتواند چراغى فراروى نسل امروز باشد و عبرتهايى را پيش روى آيندگان قرار دهد. «پيامهاى عاشورا» سلسله مباحثى است در تحليل حادثه عاشورا، كه دستمايه آن چند سخنرانى مقام معظم رهبرى «مدظله العالي» در سالهاى اخير درباره نقش خواصّ در حادثه عاشورا است.
كتاب اوّل آن با عنوان «عبرتهاى عاشورا» به تحليل واقعبينانه از تجربه عاشورا پرداخته و نقش برخى از عوامل زمينهساز آن حادثه جانسوز را تبيين مىكند، از جمله اين عوامل، كنارگذاردن وصاياى پيامبراكرم (ص)، رنگ باختن معنويت پس از پيامبر (ص) و افول غيرت دينى.
كتاب «عبرتهاي عاشورا» از سوي نشر بوستان كتاب قم به قلم آيتالله سيداحمد خاتمي در سال 1385 در قطع رقعي و با جلد شوميز تهيه شده است.
«با كاروان نيزه»
كتاب "با كاروان نيزه " تركيببند عاشورايي است كه در 14 بند سروده شده است.
زبان سنجيده، تعابير هوشمندانه و فضاي نوين تفكر اسلامي و شيعي از امتيازات و محتواي كتاب است. كتاب با مقدمهاي از "علي معلم دامغاني " به عنوان شعر آييني روزگار ما و پايان سخن، نگاهي به تركيببند با كاروان نيزه نقدي از عبدالجبار كاكايي به سرانجام رسيده است.
بند اول با اين بيت آغاز ميشود: ميآيم از رهي كه خطرها در او گم است/از هفت منزلي كه سفرها در او گم است/از لابهلاي آتش و خون جمع كردهام/اوراق مقتلي كه خبرها در او گم است.
بند دوم اشاره به مصيبت جانگداز عاشورا دارد و بند سوم، گفتوگو با فرات، بند چهارم، گفتوگوي امام حسين(ع) با امام علي (ع) است و بند پنجم، سخن از خيزران است و بند ششم، در وصف نماز عشق و بند هفتم، در وصف روز عاشورا و بند هشتم، درباره امام (ع)، بند نهم ياد از پرچمدار كربلاست و بند دهم، در وصف آنچه در كربلا گذشت، بند يازدهم، سرهاي پرني و بند دوازدهم، گودال قتلگاه پر از بوي سيب بود.
بند سيزدهم، كاروان به شام ميرود و بند چهاردهم، با كاروان نيزه به دنبال ميروم؛ در منزل نخست تو از حال ميروم.
* اظهار نظر علي معلم تركيببند عليرضا قزوه
علي معلم درباره تركيببند عاشورايي قزوه گفته است: "به هر حال اين عرصه، عرصه مردان فحل و پهلوانان انديشه است. كساني كه از جان و دل مايه بگذارند؛ اگر ما كمكاري كنيم، عرصه به دست نااهلان ميافتد. اگر هنرمندان اين كار را نكنند مردم عوام و مداحان كممايه دست به تغييراتي ميزنند كه در اين سالها شاهد بودهايم و اميد به امثال عليرضا قزوه و عزيزان ديگر از شاعران آييني اين روزگار است كه خدا كند از عهده اين مهم بر آيند. "
* نظرات عبدالجبار كاكايي درباره "با كاروان نيزه "
عبدالجبار كاكايي مينويسد: با همه اين احوال، تركيببند عليرضا قزوه به لطف بهرهگيري از زبان سنجيده، تعابير هوشمندانه و فضاي نوين تفكر اسلامي و شيعي، يكي از درخشانترين منظومههاي عاشورايي عصر ماست.
اين كتاب را سال گذشته، انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
«مدرسه حسيني»
كتاب «مدرسه حسيني» عنواني است براي رويكردي تربيتي به بزرگترين حماسه انساني، حماسهاي فراتاريخي و فراجغرافيايي براي دميدن روح حقيقت انساني در همگان و راه نمودن مردمان به سوي تعالي.
راهي كه حسين(ع) در تعريف زندگي نشان داد، راه حريت و عزت است، و پرچمي كه برافراشت، فراراه همه آزادخواهان و عزت جويان تا قيام قيامت است.
«مدرسه حسيني»، مدرسه احياي اسلام نبوي و اسلام علوي است؛ مدرسهاي كه اسلام حقيقي در آن جلوه دارد و تربيت شدگانش بينا و دانا و كريم و عزيز و آزاد از دنيا و مطيع خدا و اهل شجاعت و استقامت هستند.
آنچه در اين دفتر و تحت عنوان «مدرسه حسيني» ميخوانيم، در حقيقت رويكردي تربيتي به بزرگترين حماسه انساني، فراتاريخي و فراجغرافيايي براي دميدن روح حقيقت انساني در همگان و راه نمودن مردمان به سوي تعالي است.
مصطفي دلشاد تهراني در اين اثر نيز همانند بيشتر آثار خود، نخست اصولي را انتخاب و سپس بحث و بررسي را حول محور آن اصول كه مبنا و بنيان ثابت زيستني خداپسندانه است، با توجه به كتاب و سنت و سيره معصومين سامان داده است.
اين كتاب از سوي نشر دريا با جلد شوميز در قطع رقعي و در 356 صفحه منتشر شده است.
«سخنان حسين بن علي (ع) از مدينه تا كربلا»
كتاب «سخنان حسين بن علي (ع) از مدينه تا كربلا» نوشته محمد صادق نجمي از سوي بوستان كتاب قم منتشر شده است.
در اين كتاب نگارنده كوشيده متن سخنان امام حسين (ع) را از آغاز حركت از مدينه تا هنگام شهادت، به ترتيبي كه آن حضرت در مناسبتهاي مختلف ايراد كرده، برگرفته از منابع مختلف، ثبت نمايد.
علاوه بر متن عربي سخنان امام حسين (ع)، توضيح لغات، ترجمه و شرح متن سخنراني درج گرديده است. بيان دقيق فرمايشات آن حضرت از مدينه تا كربلا و بررسي برخي از موارد مبهم تاريخي از جمله امتيارات اين كتاب است.
كتاب سخنان حسين بن علي(ع) از مدينه تا كربلا تاكنون به زبانهاي اردو ، تركي استامبولي و روسي ترجمه شده است.
اين كتاب در 4 بخش مدينه تا كربلا، مكه تا كربلا، سخنان امام (ع) در كربلا، خطبه حسين بن علي(ع) در مني، تدوين شدهاست.
بخش اول، سخن امام به استاندار مدينه، پاسخ امام حسين(ع) به مروان، سخن امام(ع) در كنار قبر رسولالله (ص)، پاسخ امام به امسلمه و محمد حنفيه و وصيت امام حسين(ع) را شامل ميشود.
بخش دوم به بررسي اين نكته پرداخت شده است كه آيا حسين بن علي(ع) مجبور به شهادت بود يا آزادانه راه شهادت را برگزيد و اين كه شهادت پيشبيني شده چه ارزشي دارد مطرح شده است و ديگر مباحث در اين فصل، سخنان امام در منزلهاي گوناگون در طي راه از مدينه تا كربلا است.
بخش سوم كتاب كه بيان سخنان امام(ع) در كربلا اختصاص داده شده است، گفتار امام در عصر عاشورا، شب عاشورا، شعر امام(ع) و وصيت آن حضرت به خواهران و همسرانش در شب عاشورا، رؤيا امام(ع) در شب عاشورا، اولين و دومين سخراني امام(ع) در روز عاشورا جزو سرفصلهاي اين بخش است.
بخش چهارم كتاب به بررسي خطبه حسين بن علي(ع) در مني ميپردازد كه در ابتدا، مؤلف نگاه اجمالي به محتوا و چگونگي نقل اين خطبه شريف در منابع حديثي را بررسي كرده است و همچنين انگيزه امام(ع) از ايراد اين خطبه و همچنين نكات مربوطه به در متن خطبه را بيان كرده و رابطه انقلاب اسلامي ايران پاسخي بر خطبه حسين بن علي (ع) را مطرح و بررسي كرده است.
اين كتاب نوشته محمد صادق نجمي است كه از سوي بوستان كتاب قم در سال 1381 منتشر شده است.
نام کتاب : اشکهای خونین در سوگ امام حسین (ع) { ترجمه ذریعة النجاة }
مولف کتاب : مولا محمد رفیع گرمرودی تبریزی
تحقیق و بازنویسی : محمد حسین رحیمیان
توضیحاتی درباره کتاب : جامعترین تاریخ کربلا
سخنان مولف کتاب :
ناشر کتاب : نشر حاذق { قم ، خیابان ارم ، موسسه فرهنگی نشر حاذق }
امام حسين(ع) و محرم
اين كتاب حاصل چند جلسه سخنراني است كه بنا به دعوت صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران مركز فارس در باب امام حسين (ع) و نيز دههي محرم در دو بخش "از ولادت تا امامت"، "از امامت تا شهادت" آن حضرت مطرح گرديده است
مولف در بخش اول كتاب، داستان ولادت آن حضرت و حكايت فطرس ملك را بازگو ميكند و سپس به هفت سال حضور امام(ع) نزد پيامبر(ص) و مهربانيهاي حضرت با ايشان اشاره ميكند.
سفارش رسول خدا(ص) نسبت به حسنين(ع) در هنگام رحلت، شجاعت، رشادت و جانبازي امام حسين(ع) در جنگ صفين و نهروان، پيروي از امام حسن(ع) و دوران امامت آن بزرگوار، عنوان ساير مباحث اين بخش را تشكيل ميدهند.
در بخش دوم كتاب، موضوعاتي با عنوانهاي موضعگيري اباعبداللهالحسين(ع) در دوران خلافت معاويه، غربت امام(ع) در عصر يزيد، كوفيان و دعوت آنان از امام، چگونگي رخداد قيام و نهضت امام حسين(ع)، شهادت هاني بن عروه، شهادت مسلم بن عقيل، شهادت دو طفلان مسلم و خطبه امام حسين(ع) قبل از خروج از مكه آورده شده است.
اصل و نسب حضرت ابوالفضل(ع)، ميلاديه آن حضرت، وفاداري او و جوانمردياش، شهادت و مقام آن بزرگوار در روز قيامت، مباحث ديگر اين بخش را تشكيل ميدهند.
از منابع مورد استفاده مولف در تدوين اين اثر، ميتوان قرآن، اصول كافي، اعيانالشيعه، ارشاد، بحارالانوار، تحفالعقول، تهذيبالاحكام، سنن ترمذي، كاملالزيارات، اللهوف، منتهيالآمال، مقتل خوارزمي و نفسالمهموم را نام برد.