► ✿ ▐خدایا! بُخل، بُخل، بُخل!! ▐✿◄
تبهای اولیه
گفتند: آقا از سر شب تا صبح یك دعا كردی. فرمود: نمیدانید بخل چیست! بخل عظیم بین المللی بزرگترین بخیلها الآن آمریكا است. غیر از اینكه انرژی هستهایاش را یاد كشورهای دیگر نمیدهد، بخل هم دارد كه خودتان چرا فهمیدهاید. میگوید: شما نباید بفهمید، من باید بفهمم. شما نباید داشته باشید. فلسطین نباید اسلحه داشته باشد. اسرائیل هرچه میخواهد اسلحه داشته باشد. بزرگترین بخل است.
خدایا مرا از بخل حفظ كن، مرا از بخل حفظ كن.
خانم حقوق دارد، ولو مالك است حق دارد به شوهرش ندهد. این حق خانم است كه حقوق خودش برای خودش باشد. اما حالا اگر شوهرش نیاز دارد به او بدهد: نه! وظیفهی من نیست. خودش برود كار كند.
چقدر سرمایهها در بانك خوابیده و چقدر جوانها اگر یك مبلغی داشته باشند به كار وادار میشوند. و این آقایی كه پولش در بانكها خوابیده بخل میكند.
اگر این بخل از جامعه برداشته شود همهی جوانهای بیكار ما سرمایهدار میشوند. یك وامی میگیرند و شروع به كار میكنند.
داریم میرویم فرد مسافری را هم میشناسیم خوب سوارش كنیم.
بخل علمی، چیزی بلد است به كسی یاد نمیدهد.
امام جواد علیه السلام از سر شب تا صبح دائم میگفت: بخل، بخل، بخل، خدایا بخل، بخل، بخل!
[=microsoft sans serif] تضاد ایمان و بخل
[=microsoft sans serif] انسان بخیل نمی تواند یک مومن کامل و واقعی باشد. در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است:« لَا یَجْتَمِعُ الشُّحُّ وَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِ عَبْدٍ أَبَدا» [2] یعنی بخل و ایمان به هیچ وجه در دل یک انسان جمع نمیشود.
[=microsoft sans serif]چرا که با ورود بخل، ایمان از دل انسان رخت بر میبندد و آرام آرام با ضربه ای که به ایمان او وارد میکند مانع از انجام هر عمل نیکی مانند صلهی رحم و غیره می گردد.
[=microsoft sans serif]در آمد و کسب انسان بخیل از غیر حلال است و انفاق او نیز در راه غیر حق. انسان بخیل به خاطر اهمیتی که دنیا در دید او دارد نه تنها انفاق و اعطا نمیکند بلکه برای کسب مال به راه های حرام نیز روی میآورد.
[=microsoft sans serif]در حالی که اگر سخی بود چنانچه به راحتی انفاق می کرد، به را حتی نیز از کسب حرام خودداری می کرد.[6]
[=microsoft sans serif] انسان بخیل حقی را در اموالش برای سائل قرار نمی دهد و به« حق معلومی» که در آیه شریفه 24 سوره معارج : « وَ الَّذینَ فی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ» اشاره شده است اعتقادی ندارد. چنانچه در آیه 141 از سوره انعام که میفرماید:« إِذا أَثْمَرَ وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ» نیز به آن آمده است.
[=microsoft sans serif]انسان بخیل طوری محصولات را درو میکند که سهمی برای کسی باقی نماند. شبانه به باغش رفته، میوه های آن را میچیند تا کسی از آن انتظار نداشته باشد.
[=microsoft sans serif]
[=microsoft sans serif]منبع :
[=microsoft sans serif]بیانات حجت الاسلام قرائتی.
[=microsoft sans serif]بیانات حضرت آیت الله سید ابوالحسن مهدوی.
باسمه تعالی
با سلام:
ماده بخل در مقابل جود و سخاوت است و در لغت به معنای امساک و نگهداشتن اموالی است که نگهداری آنها سزاوار نیست(1
بنابراین اگر انساني دارايي خويش را در جاي مناسب و شايسته صرف كند، انسان جوادو بخشنده شناخته مي شود؛ اما اگر از صرف دارايي خويش در جاي شايسته خودداري كند، بخل ورزيده است. (2
وخدای تعالی می فرماید: وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ یَبْخَلُونَ بِما اتیهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیرا لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرُّ لَهُمْ سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیمَ(3)
گمان نکنند کسانی که بخل می ورزند به آنچه خدا از فضل خود به ایشان عطا فرموده که این خیر ایشان است بلکه این شر است از برای ایشان ،و زود باشد آنچه را بخل کرده اند طوق شود و به گردن ایشان افتد
همچنین در ایه 37 سوره نسا ء می فرمایند:الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَيَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُّهِينًا
همان کسانی که بخل می ورزند و مردم را به بخل وا می دارند و آنچه را خداوند از فضل خویش بدانها ارزانی داشته پوشیده می دارند و برای کافران عذابی خوار کننده آماده کرده ایم
انسانهای بخیل به خود بخل میورزند؛ چراکه از همان فقری که از آن میترسند به واسطه بخل زودتر مبتلا میشوند و در حالی که ثروت زیادی دارند نه غذای خوب میخورند و نه لباس خوب میپوشند و نه وسایل خوب برای زندگی خویش فراهم میکنند، این همان بخلورزی به خویشتن است.(4
پی نوشت:
1-ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن ج1، ص243
2-مفردات الفاظ قرآن كريم، راغب اصفهاني، ص 109
3- ال عمران 180
4-مجموعه آثار ا شهید مطهری، ج22، ص99
در احادیث اسلامی، روایات تکان دهنده ای درباره بخلدیده می شود، از جمله: امام علی علیه السلام می فرمایدند:البخل جامع لمساوی العیوب و هو زمام یقاد به الی کل سوء
بخل در بردارنده بدیهای هر عیبی است و افساری استکه بخیل به وسیله آن به سوی هر بدی کشانده می شود(1
در حدیث دیگری امام علی علیه السلام می فرمایند:النظر الی البخیل یقسی القلب
نگاه کردن به بخیل انسان راسنگدل می کند(2
حضرت علی علیه السلام میفرمایند: بخیل آبروی خود را بیشتر از آنکه حفظ کند، از بین میبرد(3
امام باقر عليه السلام فرمودند
هر كس از خرج كردن مالى در راه خداپسندانه بخل ورزد، چند برابر آن را در راه غير خداپسندانه هزينه خواهد كرد(4
وَقالَ الصادق عليه السلام: ألْبُخْلُ شَجَرَةٌ فِى النَّارِ تَقُوْدُ بِأَغْصانِها كُلَّ بَخيلٍ الى النَّار (5
امام صادق عليه السلام فرمودند: بخل درختى است در آتش كه با شاخههايش هر بخيلى را به سوى آتش مىكشد
پی نوشت:
1-بحارالانوار، ج73، ص307
2-تحت العقول ص 214
3-3غررالحکم، ص292
4- نهج الفصاحه ،ح 2779
5- ارشاد القلوب
عوامل بخل:
1-خودخواهی:گاهی انسان در فکر و تلاش برای خودش است اما نه فقط به اندازهای که بخواهد زندگی کند، بلکه هدفش بیشتر جمع کردن است. به عنوان مثال کبوتری که دانه جمع میکند برای اینکه سیر شود، امری طبیعی است و اگر بشر در این حد باشد عادی است ولی یک وقت انسان گرفتار حرص و آز میشود اینجا دیگر صحبت این نیست که میخواهد برای زندگی خود فعالیت کند بلکه فقط برای اینکه جمع کند، تلاش میکند، چنین آدمی در جایی که میخواهد ببخشد یا احسان کند، دچار بخل میشود،که یک بیماری روانی است(1
2-مال دوستی همراه با آرزوی دراز:این افراد با این خصوصیات فقط به کسب مال و ثروت و حفظ آن میاندیشند، از این رو دچار بخل میشون(2
پی نوشت:
1-آثار شهید مطهری، ج23، ص229
2-ترجمه جامعالسعادات،ج1، ص680
اميرمؤمنان(ع) براي بخل درجاتي را قائل شده است. اين بدان معناست كه هر درجه از بخل مي تواند از نظر مفهومي و نيز مصداقي داراي دايره وسيع يا محدودي باشد،
اميرمؤمنان علي(ع) در بيان تعريفي از بخل مي فرمايد:البخل باخراج ما افترض الله من الاموال اقبح البخل، زشت ترين بخل، بخل در پرداخت واجبات مالي همچون بخل در خمس و زكات است(1
از رسول خدا(ص) نيز روايت است كه ايشان فرمود: ابخلالناس من بخل بما افترض الله عليه؛ بخيل ترين مردم كسي است كه نسبت به پرداخت آنچه خداوند بر او واجب كرده است، بخل بورزد(2
از اين دسته از روايات به دست مي آيد كه بخل همانند ديگر صفات انساني داراي مراتب و درجات متعددي است كه بدترين نوع بخل و زشت ترين آن، امساك از پرداخت واجبات مالي است كه از سوي خداوند فرض شده است.
همچنين از ديگر مصاديق بدترين ها در بخل، بخل در سلام است كه هزينه اي ندارد ولي شخص بخيل، ديگر در همه چيز بخيل است حتي در سلام كردن و زبان جنباندن؛ رسول خدا(ص) دراين باره فرمود: ان ابخل الناس من بخل بالسلام؛ بخيل ترين مردم كسي است كه در سلام كردن بخل ورزد(3
پی نوشت:
1-غررالحكم، ص19
2-بحارالانوار، ج73، ص300
3-بحارالانوار، ج76، ص4
آثار بخل:
هر يك از مراتب بخل آثاري دارد، ولي بخل به معناي مطلق امساك در انفاق مال، نشانه اي از كفران نعمت است؛ زيرا خداوند نعمت هاي زيادي را به انسان بخشيده تا با بهره مندي از آنها بتواند خود و ديگران را براي ابديت بسازد:
1- کفران نعمت:كسي كه نعمت ها را انبار مي كند و از آن به شايستگي استفاده نمي كند، كفران نعمت كرده است. گاه اين بخل درباره خودش است و نعمتي را در اختيار دارد و به كار نمي برد و گاه نسبت به ديگري است و آن نعمت را نه تنها به ديگري نمي دهد بلكه ديگران را نيز به بخل ورزي فرمان مي دهد و تشويق مي كند. (1
2- بدگمانی به خدا:امام علي(ع) فرمودند: البخل بالموجود سوء الظن بالمعبود؛ بخل ورزيدن به دارائي موجود، بدگماني به خداوند است. (2)
امام صادق(ع) نيز در اين باره فرمود: حسب البخيل من بخله سوء الظن بربه، من أيقن بالخلف جاد بالعطيه؛ براي (گنه كار بودن) بخيل همين بس كه به پروردگارش بدگمان است، كسي كه به جايگزين شدن انفاق و بخشش از طرف خداوند يقين داشته باشد، نيكو بخشش مي كند. (3)
3- کینه ورزی:از آفاتي كه بخل به دنبال دارد، كينه ورزي در شخص است.
كسي كه بخل مي ورزد گرفتار كينه خواهد شد و نسبت به دعوت هاي حق خواهان مقاومت كرده و حتي به مبارزه با آن مي پردازد. لذا بخيل درنهايت، دشمن اهل حق و خداجويان مي شود. (4)
به سبب همين آثار زشتي كه بخل براي انسان و جامعه دارد، خداوند به شدت به مخالفت و مبارزه با اين خصلت و صفت انساني مي پردازد و آن را امري بد و شر، شوم و زشت بر مي شمارد (5)
امام علي(ع) فرمود: البخيل في الدنيا مذموم و في الاخره معذب ملوم؛ بخيل در دنيا دچار مذمت و نكوهش و در آخرت گرفتار عذاب و سرزنش مي شود. (6)
4- آسایش نداشتن:با توجه به اینکه بخیل به پروردگارش بیاعتماد و بدبین بوده و نسبت به اموال خود وابستگی دارد، همیشه در نگرانی به سر میبرد که مبادا آنها را از دست بدهد و این امر آرامش روحی را از او میگیرد.
امام صادق(ع) میفرمایند:برای بخیل راحتی و آسایشی نیست(7)
از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل شده است: اقل الناس راحة البخیل، آرامش و آسایش بخیل از تمام مردم کمتر است(8)
پی نوشت:
1-الميزان، ج 4، ص 355
2-غررالحكم، ص 19
3-بحارالانوار، ج 70، ص 307
4-سوره محمد، آیه 37
5- اسراء، آيه 29
6-غررالحكم، ص 91
7-بحار الانوار، ج73، ص303
8-بحار الانوار، ج 70
بخل جامع بسیاری از اخلاق رذیله و صفات نکوهیده است و بسیاری از رذایل اخلاقی از آن نشات می گیرد، مانند سوء ظن، حسد، ترس، از دست دادن اخلاص نیت و صفای باطن و گرفتاری در چنگال قساوت قلب،
بنابراين، بخل بدترين صفتي است كه يك انسان ممكن است بدان گرفتار شود، همه چيز او از ايمان و عرض و مال و آبرو و دنيا و آخرت او را به تباهي مي كشاند و او را در بدترين حالت قرار مي دهد در حالي كه نه خود سودي برده و نه به ديگران اجازه داده كه از او سودي برند. اينگونه است كه خسرالدنيا و الاخره مي شود؛ چرا كه به خداوندگاري و مالكيت خداوند و ربوبيت و پاداش و معاد و حساب و كتاب آخرت ايمان ندارد.
بهترین نوع درمان این صفت آگاه شدن از وخامت و ناهنجاری بخل است.بنابراین هر کس خواستار علاج بخل باشد، شایسته است در متون دینی که در نکوهش بخل وارد شده، تأمل بسیار کند و آنچه که خداوند به عنوان عذاب برای بخیلان یاد نموده، زیاد درنگ کند. ،
اکسیر محبت نیز میتواند صفت رذیله بخل را که ناشی از خودخواهی، سردی و بیحرارتی است، درمان کند(1
پی نوشت:
1-مجموعه آثار شهید مطهری،ج 16 ، ص 246