آیا علمی بنام «اقتصاد اسلامی» داریم؟
تبهای اولیه
آیا «رزق به غیر حساب» که بارها در قرآن از آن یاد شده است، خود حاکی از این نیست که در اسلام چیزی به نام «علم اقتصاد» وجود ندارد؟ زیرا علم همه اش حساب و کتاب است.
وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (بقره: 212)؛ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (آل عمران: 27)؛ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (آل عمران: 37)؛ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ (نور: 38).
خداوند در قرآن دنیا را مثل بهشت فرض نموده است. در بهشت هم رزق به غیر حساب است: فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فيها بِغَيْرِ حِسابٍ (غافر: 40).
آیا در اسلام چیزی به نام «علم اقتصاد» وجود ندارد؟
سلام
در حد حرف وجود دارد مانند کتاب اقتصادنا آيت الله العظمي سيد محمد باقر صدر
اما در عمل وجود ندارد!
قبل از شروع در بحث باید ابتداء علم را تعریف نمود. آیا علم منحصرا در یافته های تجربی قابل حس و مشاهده خلاصه می شود؟ متأسفانه اتفاقی که افتاده است این است که واژه «موضوع علمی» یعنی علومی که تنها بر تجربه استوار است. مثلا وقتی گفته می شود تحلیل علمی معجزات چیست؟ آیا علم معجزات را ثابت نموده است؟ یعنی همین تجربه حسی!
غلبه فرهنگ غرب مادّی بر فضای فکری فرهیختکان، آنچنان هویدا است که هر یافته خلاف تجربه حسی را جهل و خرافه نامیده و آن را علم نمی نامند.
علم در دیگاه اسلام نوری است که از حقیقت، بر آینه ذهن می تابد و ذهن آن را انعکاس می دهد و قابل درک می سازد. به همین خاطر درک حقیقت، نیازمند صافی ذهن و زلالی قلب است. البته این نه به معنای این است که علم از نگاه اسلامی قابل اثبات نیست و فقط یک تجربه شخصی است! خیر! علم از نگاه اسلام، عقل را شکوفا میکند و لذا با همان زبان عقل، می تواند رابطه ها را تحلیل نمود و توضیح داد.
اگر علم را اینگونه ببینیم، اقتصاد اسلامی علم است و الا اگر علم را تنها از دریچه ترحبیات حسی ببینیم دیگر نمی توان اقتصاد اسلامی را علم دانست زیرا رونق و رکود اقتصادی تا حد زیاید مرتبط به امور معنوی و ملکوتی است جایی که علم تجربی راهی به آن ندارد.
چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه اقتصاد دانان اعتراف بکنند و چه نکنند، مسائل اقتصادی با مسائل فلسفی آمیخته است. نمی توان جامعه ای را از نظر اقتصادی شکوفا نمود و شکوفا نگه داشت و یا اقتصاد فلج شده اش را به تحلیل نشست و کاری نداشت به این که این جامعه به سؤالات فلسفی اش چه پاسخی داده است!
آفریننده جهان داری چه صفاتی است؟ برای چه منظوری جهان را آفریده است؟ انسان چه تفاوت ماهوی با دیگر موجودات دارد؟ تصمیمات انسان چقدر در مقدرات او نقش دارد؟ آیا جهانی از پس این جهان هست؟ چه رابطه ای بین ایندو جهان وجود دارد؟ چگونه می توان در این جهان و بعد در آن جهان خوشبخت زندگی کرد؟
هر چند گفته می شود اقتصاد غرب بر مبنای انحصار وجود بر ماده بنا نهاده شده است و این یعنی اقتصاد خود را از فلسفه بریده است ولی خود این منحصر نمودن جهان بر ماده و انکار غیب یک فلسفه است و غرب همه تلاش خود را می کند تا این چنین باوری را برای مردم جهان بوجود بیاورد. بر همین اساس است که اقتصاد غرب با فرهنگ آن – یعنی با باورهایی که القاء می کند – آمیخته است. غرب برای تسلط بر اقتصاد هر جامعه ای ابتداء بر فرهنگ آن جامعه سیطره پیدا می کند همین خود دلیل بر این است که اقتصاد غرب هم با فلسفه گره خورده است. انکار فلسفه خود نیازمند به نگاهی فلسفی است!
اقتصاد اسلامی با فلسفه اسلامی گره خورده است. هرچه این فلسفه بتواند بهتر تبدیل به عرفان اسلامی شود، اقتصاد اسلامی پویا تر می شود.
البته این اختصاص به اقتصاد اسلامی ندارد. همه حوزه های علوم اسلامی، در صورتی می توانند بالنده باشند که فلسفه اسلامی با عرفان اسلامی و رعایت چهار چوب شرعی در آنها شکل متینی بگیرد. این سه ضلع، همان سه ضلعی است که ملاصدرا از آن تعبیر به «حکمت متعالیه» میکند.
زمانی اقتصاد اسلامی می تواند شکوفا شود که جامعه اسلامی به حکمت برسند: مبانی فکریشان درست باشد (فلسفه)، قلبهایشان را سرشار از ایمان نموده باشند (عرفان) و موازین اسلامی را بخوبی رعایت کنند. (شریعت). نقص در هریک اقتصاد را از پویایی می اندازد.
آنچه گفتیم همه برداشتی است که از آیات قرآن نمودیم. در پست بعدی به این آیات ان شاء الله اشاره خواهد شد.
[=B Nazanin]اقتصاد اسلامی دارای استوانه هایی است که نبود و یا ضعف هر یک می تواند آن را از بالندگی بازداشته و یا پیشرفت آن را کند سازد.
[=B Nazanin]انفاق
[=B Nazanin]انفاق یکی از این استوانه ها و ارکان است.
[=B Nazanin]البقرة : 195 وَ أَنْفِقُوا في سَبيلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَيْديكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنينَ
[=B Nazanin]و در راهِ خدا، انفاق كنيد! و (با ترك انفاق،) خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد! و نيكى كنيد! كه خداوند، نيكوكاران را دوست مىدارد.
[=B Nazanin]انفاق اختصاص به اقتصاد اسلامی ندارد بلکه در دیگر اقتصادها هم جایگاه دارد. منتها فلسفه اسلامی و عرفان اسلامی و شرعیت اسلامی و در مجموع همان حکمت متعالیه ماهیت انفاق را در اقتصادی اسلامی کلا متفاوت نموده است. به اعتقاد قرآن، اگر انفاق در جامعه ای بدرستی صورت نگیرد، آن جامعه از بین رفته و مردمانی دیگر جای آنها را خواهند گرفت:
[=B Nazanin]محمد (صلیاللهعلیهوآلهوسلم): 38 ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا في سَبيلِ اللَّهِ فَمِنْكُمْ مَنْ يَبْخَلُ وَ مَنْ يَبْخَلْ فَإِنَّما يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثالَكُمْ
[=B Nazanin]آرى، شما همان گروهى هستيد كه براى انفاق در راه خدا دعوت مىشويد، بعضى از شما بخل مىورزند و هر كس بخل ورزد، نسبت به خود بخل كرده است و خداوند بىنياز است و شما همه نيازمنديد و هر گاه سرپيچى كنيد، خداوند گروه ديگرى را جاى شما مىآورد پس آنها مانند شما نخواهند بود (و سخاوتمندانه در راه خدا انفاق مىكنند).
[=B Nazanin]البينة : 5 وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفاءَ وَ يُقيمُوا الصَّلاةَ وَ يُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دينُ الْقَيِّمَةِ
[=B Nazanin]و به آنها دستورى داده نشده بود جز اينكه خدا را بپرستند در حالى كه دين خود را براى او خالص كنند و از شرك به توحيد بازگردند، نماز را برپا دارند و زكات را بپردازند و اين است آيين مستقيم و پايدار!
[=B Nazanin]أ) شاخصه های انفاق در اقتصاد غیر اسلامی
[=B Nazanin]انفاق در اقتصاد غیر اسلامی تنها به دنبال منافع محدود دنیوی است بر این اساس خصوصیات این انفاق عبارت است از:
[=Cambria][=Cambria]1.[=B Nazanin]برای کسب شهرت و وجهه است.
[=B Nazanin]النساء : 38 وَ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَكُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَريناً فَساءَ قَريناً
[=B Nazanin]و آنها كسانى هستند كه اموال خود را براى نشاندادن به مردم انفاق مىكنند، و ايمان به خدا و روز بازپسين ندارند (چرا كه شيطان، رفيق و همنشين آنهاست) و كسى كه شيطان قرين او باشد، بد همنشين و قرينى است.
[=Cambria][=Cambria]2.[=B Nazanin]همراه با نارضایتی باطنی است.
[=B Nazanin]التوبة : 54 وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ كُسالى وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ
[=B Nazanin]هيچ چيز مانع قبول انفاقهاى آنها نشد، جز اينكه آنها به خدا و پيامبرش كافر شدند، و نماز بجا نمىآورند جز با كسالت، و انفاق نمىكنند مگر با كراهت!
[=B Nazanin]
3. همراه با منت و اذیت است
البقرة : 264 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى كَالَّذي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَيْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْداً لا يَقْدِرُونَ عَلى شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرينَ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! بخششهاى خود را با منت و آزار، باطل نسازيد! همانند كسى كه مال خود را براى نشان دادن به مردم، انفاق مىكند و به خدا و روز رستاخيز، ايمان نمىآورد (كار او) همچون قطعه سنگى است كه بر آن، (قشر نازكى از) خاك باشد (و بذرهايى در آن افشانده شود) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاكها و بذرها را بشويد،) و آن را صاف (و خالى از خاك و بذر) رها كند. آنها از كارى كه انجام دادهاند، چيزى به دست نمىآورند و خداوند، جمعيت كافران را هدايت نمىكند.
4. اهداف مورد نظر آن تأمین نمی شود
آلعمران : 117 مَثَلُ ما يُنْفِقُونَ في هذِهِ الْحَياةِ الدُّنْيا كَمَثَلِ ريحٍ فيها صِرٌّ أَصابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَ لكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
آنچه آنها در اين زندگى پست دنيوى انفاق مىكنند، همانند باد سوزانى است كه به زراعت قومى كه بر خود ستم كرده (و در غير محل و وقت مناسب، كشت نمودهاند)، بوزد و آن را نابود سازد. خدا به آنها ستم نكرده بلكه آنها، خودشان به خويشتن ستم مىكنند.
الأنفال : 36 إِنَّ الَّذينَ كَفَرُوا يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِيَصُدُّوا عَنْ سَبيلِ اللَّهِ فَسَيُنْفِقُونَها ثُمَّ تَكُونُ عَلَيْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ يُغْلَبُونَ وَ الَّذينَ كَفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ يُحْشَرُونَ
آنها كه كافر شدند، اموالشان را براى بازداشتن (مردم) از راه خدا خرج مىكنند آنان اين اموال را (كه براى به دست آوردنش زحمت كشيدهاند، در اين راه) مصرف مىكنند، امّا مايه حسرت و اندوهشان خواهد شد و سپس شكست خواهند خورد و (در جهان ديگر) كافران همگى به سوى دوزخ گردآورى خواهند شد.
الأنفال : 63 وَ أَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً ما أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزيزٌ حَكيمٌ
و دلهاى آنها را با هم، الفت داد! اگر تمام آنچه را روى زمين است صرف مىكردى كه ميان دلهاى آنان الفت دهى، نمىتوانستى! ولى خداوند در ميان آنها الفت ايجاد كرد! او توانا و حكيم است!
التوبة : 53 قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقينَ
بگو: «انفاق كنيد خواه از روى ميل باشد يا اكراه، هرگز از شما پذيرفته نمىشود چرا كه شما قوم فاسقى بوديد!»
5. انفاق همراه با احساس خسران است
التوبة : 98 وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ يَتَّخِذُ ما يُنْفِقُ مَغْرَماً وَ يَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوائِرَ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ
گروهى از (اين) اعراب باديهنشين، چيزى را كه (در راه خدا) انفاق مىكنند، غرامت محسوب مىدارند و انتظار حوادث دردناكى براى شما مىكشند حوادث دردناك براى خود آنهاست و خداوند شنوا و داناست!
6. انفاق سبب تقویت روحیه بخشندگی نمی شود
الإسراء : 100 قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِكُونَ خَزائِنَ رَحْمَةِ رَبِّي إِذاً لَأَمْسَكْتُمْ خَشْيَةَ الْإِنْفاقِ وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً
بگو: «اگر شما مالك خزائن رحمت پروردگار من بوديد. در آن صورت، (بخاطر تنگ نظرى) امساك مىكرديد، مبادا انفاق، مايه تنگدستى شما شود» و انسان تنگ نظر است!
7. علت فقر مساکین درست تحلیل نمی شود
يس : 47 وَ إِذا قيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قالَ الَّذينَ كَفَرُوا لِلَّذينَ آمَنُوا أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ في ضَلالٍ مُبينٍ
و هنگامى كه به آنان گفته شود: «از آنچه خدا به شما روزى كرده انفاق كنيد!»، كافران به مؤمنان مىگويند: «آيا ما كسى را اطعام كنيم كه اگر خدا مىخواست او را اطعام مىكرد؟! (پس خدا خواسته است او گرسنه باشد)، شما فقط در گمراهى آشكاريد»!
8. قدرت خداوند محدود دانسته می شود
المنافقون : 7 هُمُ الَّذينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَفْقَهُونَ
آنها كسانى هستند كه مىگويند: «به افرادى كه نزد رسول خدا هستند انفاق نكنيد تا پراكنده شوند!» (غافل از اينكه) خزاين آسمانها و زمين از آن خداست، ولى منافقان نمىفهمند!
9. از ازدیاد نسل جلوگیری می شود
الأنعام : 151 لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيَّاهُمْ
فرزندانتان را از (ترس) فقر، نكشيد! ما شما و آنها را روزى مىدهيم
10. دیگران که بخاطر فقیر کمتر انفاق می کنند مورد تمسخر قرار می گیرند
التوبة : 79 الَّذينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعينَ مِنَ الْمُؤْمِنينَ فِي الصَّدَقاتِ وَ الَّذينَ لا يَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنْهُمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ
آنهايى كه از مؤمنان اطاعت كار، در صدقاتشان عيبجويى مىكنند، و كسانى را كه (براى انفاق در راه خدا) جز به مقدار (ناچيز) توانايى خود دسترسى ندارند، مسخره مىنمايند، خدا آنها را مسخره مىكند (و كيفر استهزاكنندگان را به آنها مىدهد) و براى آنها عذاب دردناكى است!
ب) شاخصه های انفاق در اقتصاد اسلامی
در مقابل انفاق در اقتصاد اسلامی به دنبال منافع محدود دنیوی نیست بر این خصوصیات انفاق در اقتصاد اسلامی عبارت است از:
1. تنها رضایت خداوند را مد نظر دارد
البقرة : 272 لَيْسَ عَلَيْكَ هُداهُمْ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدي مَنْ يَشاءُ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ وَ ما تُنْفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ
هدايت آنها (بهطور اجبار،) بر تو نيست (بنا بر اين، ترك انفاق به غير مسلمانان، براى اجبار به اسلام، صحيح نيست) ولى خداوند، هر كه را بخواهد (و شايسته بداند)، هدايت مىكند. و آنچه را از خوبيها و اموال انفاق مىكنيد، براى خودتان است (ولى) جز براى رضاى خدا، انفاق نكنيد! و آنچه از خوبيها انفاق مىكنيد، (پاداش آن) به طور كامل به شما داده مىشود و به شما ستم نخواهد شد.
التوبة : 99 وَ مِنَ الْأَعْرابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَتَّخِذُ ما يُنْفِقُ قُرُباتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَ صَلَواتِ الرَّسُولِ أَلا إِنَّها قُرْبَةٌ لَهُمْ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ في رَحْمَتِهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ
گروهى (ديگر) از عربهاى باديهنشين، به خدا و روز رستاخيز ايمان دارند و آنچه را انفاق مىكنند، مايه تقرّب به خدا، و دعاى پيامبر مىدانند آگاه باشيد اينها مايه تقرّب آنهاست! خداوند بزودى آنان را در رحمت خود وارد خواهد ساخت به يقين، خداوند آمرزنده و مهربان است!
2. توقع تشکر از دیگران را ندارد
الإنسان : 9 إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُريدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً
(و مىگويند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام مىكنيم، و هيچ پاداش و سپاسى از شما نمىخواهيم!
3. از پاکیزه ترین و محبوتترین اموال برای انفاق استفاده می شود
البقرة : 267 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّباتِ ما كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ لا تَيَمَّمُوا الْخَبيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذيهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فيهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَميدٌ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از قسمتهاى پاكيزه اموالى كه (از طريق تجارت) به دست آوردهايد، و از آنچه از زمين براى شما خارج ساختهايم (از منابع و معادن و درختان و گياهان)، انفاق كنيد! و براى انفاق، به سراغ قسمتهاى ناپاك نرويد در حالى كه خود شما، (به هنگام پذيرش اموال،) حاضر نيستيد آنها را بپذيريد مگر از روى اغماض و كراهت! و بدانيد خداوند، بىنياز و شايسته ستايش است.
آلعمران : 92 لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ
هرگز به (حقيقت) نيكوكارى نمىرسيد مگر اينكه از آنچه دوست مىداريد.
4. انفاق موجب کنترل بخل می شود
التغابن : 16 فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
پس تا مىتوانيد تقواى الهى پيشه كنيد و گوش دهيد و اطاعت نماييد و انفاق كنيد كه براى شما بهتر است و كسانى كه از بخل و حرص خويشتن مصون بمانند رستگارانند!
5. عدم فرصت انفاق موجب اندوه می شود
التوبة : 92 وَ لا عَلَى الَّذينَ إِذا ما أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لا أَجِدُ ما أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوْا وَ أَعْيُنُهُمْ تَفيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً أَلاَّ يَجِدُوا ما يُنْفِقُونَ
و (نيز) ايرادى نيست بر آنها كه وقتى نزد تو آمدند كه آنان را بر مركبى (براى جهاد) سوار كنى، گفتى: «مركبى كه شما را بر آن سوار كنم، ندارم!» (از نزد تو) بازگشتند در حالى كه چشمانشان از اندوه اشكبار بود زيرا چيزى نداشتند كه در راه خدا انفاق كنند (و با آن به ميدان بروند)
6. انفاق آنها گاهی با ایثار همراه است
الحشر : 9 وَ الَّذينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإيمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَيْهِمْ وَ لا يَجِدُونَ في صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و براى كسانى است كه در اين سرا [سرزمين مدينه] و در سراى ايمان پيش از مهاجران مسكن گزيدند و كسانى را كه به سويشان هجرت كنند دوست مىدارند، و در دل خود نيازى به آنچه به مهاجران داده شده احساس نمىكنند و آنها را بر خود مقدّم مىدارند هر چند خودشان بسيار نيازمند باشند كسانى كه از بخل و حرص نفس خويش باز داشته شدهاند رستگارانند!
ج) رابطه انفاق با فلسفه و عرفان و تدیّن اسلامی (حکمت متعالیه)
جهان بینی و نوع نگرش فلسفی مسلمان و ایمان و عرفان او، او را به انفاق وامی دارد.
البقرة : 3 الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
(پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب [آنچه از حس پوشيده و پنهان است] ايمان مىآورند و نماز را برپا مىدارند و از تمام نعمتها و مواهبى كه به آنان روزى دادهايم، انفاق مىكنند.
مسلمانی که انفاق می کند باور دارد که:
1. خداوند هر چه انجام دهد را می بیند
البقرة : 270 وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ نَفَقَةٍ أَوْ نَذَرْتُمْ مِنْ نَذْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُهُ
و هر چيز را كه انفاق مىكنيد، يا (اموالى را كه) نذر كردهايد (در راه خدا انفاق كنيد)، خداوند آنها را مىداند. و ستمگران ياورى ندارند.
البقرة : 273 و 215 ... ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليمٌ
هر كار خيرى كه انجام دهيد، خداوند از آن آگاه است. (لازم نيست تظاهر كنيد، او مىداند).
آلعمران : 92 ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليمٌ
آنچه انفاق مىكنيد، خداوند از آن آگاه است.
التوبة : 104 أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحيمُ
آيا ندانستهاند كه تنها خداست كه از بندگانش توبه را مىپذيرد و صدقات را مىگيرد، و خداست كه خود توبهپذير مهربان است؟
2. خداوند اجرش را خواهد پرداخت
الأنفال : 60 ... ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ في سَبيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ
هر نيرويى در قدرت داريد، براى مقابله با آنها [دشمنان]، آماده سازيد! و (همچنين) اسبهاى ورزيده (براى ميدان نبرد)، تا به وسيله آن، دشمن خدا و دشمن خويش را بترسانيد! و (همچنين) گروه ديگرى غير از اينها را، كه شما نمىشناسيد و خدا آنها را مىشناسد! و هر چه در راه خدا (و تقويت بنيه دفاعى اسلام) انفاق كنيد، بطور كامل به شما بازگردانده مىشود، و به شما ستم نخواهد شد!
التوبة : 121 وَ لا يُنْفِقُونَ نَفَقَةً صَغيرَةً وَ لا كَبيرَةً وَ لا يَقْطَعُونَ وادِياً إِلاَّ كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ
و هيچ مال كوچك يا بزرگى را (در اين راه) انفاق نمىكنند، و هيچ سرزمينى را (بسوى ميدان جهاد و يا در بازگشت) نمىپيمايند، مگر اينكه براى آنها نوشته مىشود تا خداوند آن را بعنوان بهترين اعمالشان، پاداش دهد.
3. توشه روز قیامتش تأمین می شود
البقرة : 254 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از آنچه به شما روزى دادهايم، انفاق كنيد! پيش از آنكه روزى فرا رسد كه در آن، نه خريد و فروش است (تا بتوانيد سعادت و نجات از كيفر را براى خود خريدارى كنيد)، و نه دوستى (و رفاقتهاى مادى سودى دارد)، و نه شفاعت (زيرا شما شايسته شفاعت نخواهيد بود.) و كافران، خود ستمگرند (هم به خودشان ستم مىكنند، هم به ديگران).
إبراهيم : 31 قُلْ لِعِبادِيَ الَّذينَ آمَنُوا يُقيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فيهِ وَ لا خِلالٌ
به بندگان من كه ايمان آوردهاند بگو نماز را برپا دارند و از آنچه به آنها روزى دادهايم، پنهان و آشكار، انفاق كنند پيش از آنكه روزى فرا رسد كه نه در آن خريد و فروش است، و نه دوستى! (نه با مال مىتوانند از كيفر خدا رهايى يابند، و نه با پيوندهاى مادى!)
المنافقون : 10 وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَني إِلى أَجَلٍ قَريبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحينَ
از آنچه به شما روزى دادهايم انفاق كنيد، پيش از آنكه مرگ يكى از شما فرا رسد و بگويد: «پروردگارا! چرا (مرگ) مرا مدت كمى به تأخير نينداختى تا (در راه خدا) صدقه دهم و از صالحان باشم؟!»
التوبة : 75 وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحينَ
بعضى از آنها با خدا پيمان بسته بودند كه: «اگر خداوند ما را از فضل خود روزى دهد، قطعاً صدقه خواهيم داد و از صالحان (و شاكران) خواهيم بود!»
المزمل : 20 آتُوا الزَّكاةَ وَ أَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً
زكات بپردازيد و به خدا «قرض الحسنه» دهيد [در راه او انفاق نماييد] و (بدانيد) آنچه را از كارهاى نيك براى خود از پيش مىفرستيد نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين پاداش خواهيد يافت!
4. آنچه انفاق می شود را از آن خود نمی داند
الحديد : 7 آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفينَ فيهِ فَالَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبيرٌ
به خدا و رسولش ايمان بياوريد و از آنچه شما را جانشين و نماينده (خود) در آن قرار داده انفاق كنيد (زيرا) كسانى كه از شما ايمان بياورند و انفاق كنند، اجر بزرگى دارند!
الحديد : 10 وَ ما لَكُمْ أَلاَّ تُنْفِقُوا في سَبيلِ اللَّهِ وَ لِلَّهِ ميراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ
چرا در راه خدا انفاق نكنيد در حالى كه ميراث آسمانها و زمين همه از آن خداست!
5. انفاق را با منت و اذیت همراه نمی سازد
البقرة : 262 الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ لا يُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذىً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ
كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مىكنند، سپس به دنبال انفاقى كه كردهاند، منت نمىگذارند و آزارى نمىرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسى دارند، و نه غمگين مىشوند.
البقرة : 263 قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَليمٌ
گفتار پسنديده (در برابر نيازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهاى آنها)، از بخششى كه آزارى به دنبال آن باشد، بهتر است و خداوند، بىنياز و بردبار است.
6. انفاق تداوم دارد
البقرة : 274 الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ
آنها كه اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشكار، انفاق مىكنند، مزدشان نزد پروردگارشان است نه ترسى بر آنهاست، و نه غمگين مىشوند.
مريم : 31 وَ جَعَلَني مُبارَكاً أَيْنَ ما كُنْتُ وَ أَوْصاني بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا
و مرا- هر جا كه باشم- وجودى پربركت قرار داده و تا زمانى كه زندهام، مرا به نماز و زكات توصيه كرده است!
7. انفاق مورد توصیه به خانواده و جامعه اسلامی است
مريم : 55 وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا
او همواره خانوادهاش را به نماز و زكات فرمان مىداد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود.
الحج : 41 الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ
همان كسانى كه هر گاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم، نماز را برپا مىدارند، و زكات مىدهند، و امر به معروف و نهى از منكر مىكنند، و پايان همه كارها از آن خداست!
الحج : 78 وَ جاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبيكُمْ إِبْراهيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِنْ قَبْلُ وَ في هذا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصيرُ
و در راه خدا جهاد كنيد، و حقّ جهادش را ادا نماييد! او شما را برگزيد، و در دين (اسلام) كار سنگين و سختى بر شما قرار ندارد از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد خداوند شما را در كتابهاى پيشين و در اين كتاب آسمانى «مسلمان» ناميد، تا پيامبر گواه بر شما باشد، و شما گواهان بر مردم! پس نماز را برپا داريد، و زكات را بدهيد، و به خدا تمسّك جوييد، كه او مولا و سرپرست شماست! چه مولاى خوب، و چه ياور شايستهاى!
8. انفاق مورد توصیه به مسؤولین جامعه اسلامی است
المائدة : 55 إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ
سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آنها كه ايمان آوردهاند همانها كه نماز را برپا مىدارند، و در حال ركوع، زكات مىدهند.
الأنبياء : 73 وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَيْنا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ إيتاءَ الزَّكاةِ وَ كانُوا لَنا عابِدينَ
و آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما، (مردم را) هدايت مىكردند و انجام كارهاى نيك و برپاداشتن نماز و اداى زكات را به آنها وحى كرديم و تنها ما را عبادت مىكردند.
همچنین تدینی که مسلمان به شریعت اسلامی دارد، انفاق او را ضابطه بند می نماید.
9.انفاق، به اهل آن صورت می پذیرد
البقرة : 215 : يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبينَ وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَليمٌ
از تو سؤال مىكنند چه چيز انفاق كنند؟ بگو: «هر خير و نيكى (و سرمايه سودمند مادى و معنوى) كه انفاق مىكنيد، بايد براى پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر كار خيرى كه انجام دهيد، خداوند از آن آگاه است. (لازم نيست تظاهر كنيد، او مىداند).
10.میزان انفاق به زندگی شخصی اش ضربه نمی زند
الفرقان : 67 وَ الَّذينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً
و كسانى كه هر گاه انفاق كنند، نه اسراف مىنمايند و نه سختگيرى بلكه در ميان اين دو، حدّ اعتدالى دارند.
11.فرهنگ انفاق مقابل فرهنگ ربا است
البقرة : 276 يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثيمٍ
خداوند، ربا را نابود مىكند و صدقات را افزايش مىدهد! و خداوند، هيچ انسانِ ناسپاسِ گنهكارى را دوست نمىدارد.
الروم : 39 وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا في أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُريدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ
آنچه بعنوان ربا مىپردازيد تا در اموال مردم فزونى يابد، نزد خدا فزونى نخواهد يافت و آنچه را بعنوان زكات مىپردازيد و تنها رضاى خدا را مىطلبيد (مايه بركت است و) كسانى كه چنين مىكنند داراى پاداش مضاعفند.
12. انفاق با بررسی همه جانبه صورت می پذیرد
النساء : 114 لا خَيْرَ في كَثيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتيهِ أَجْراً عَظيماً
در بسيارى از سخنانِ درِگوشى (و جلسات محرمانه) آنها، خير و سودى نيست مگر كسى كه (به اين وسيله،) امر به كمك به ديگران، يا كار نيك، يا اصلاح در ميان مردم كند و هر كس براى خشنودى پروردگار چنين كند، پاداش بزرگى به او خواهيم داد.
13.انفاق موجب تطهیر درون می شود
التوبة : 103 خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ
از اموال آنها صدقهاى (بعنوان زكات) بگير، تا بوسيله آن، آنها را پاك سازى و پرورش دهى! و (به هنگام گرفتن زكات،) به آنها دعا كن كه دعاى تو، مايه آرامش آنهاست و خداوند شنوا و داناست!
14.انفاق موجب جبران خطاهای گذشته است
المائدة : 12 أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ.
به خدا قرض الحسن بدهيد [در راه او، به نيازمندان كمك كنيد]، گناهان شما را مىپوشانم [مى بخشم].
د) مصادیق انفاق در اقتصاد اسلامی
و باز بر اساس همین حکمت متعالیه است که مصادیق انفاق در اقتصاد اسلامی تنها به دادن پول به مستمندان خلاصه نمی شود بلکه مصادیق دیگری را نیز در برمی گیرد. این مصادیق عبارتند از:
1. احسان
البقرة : 83 وَ إِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلاَّ قَليلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
و (به ياد آوريد) زمانى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداوند يگانه را پرستش نكنيد و به پدر و مادر و نزديكان و يتيمان و بينوايان نيكى كنيد و به مردم نيك بگوييد نماز را برپا داريد و زكات بدهيد. سپس (با اينكه پيمان بسته بوديد) همه شما- جز عده كمى- سرپيچى كرديد و (از وفاى به پيمان خود) روىگردان شديد.
النساء : 36 وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبيلِ وَ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً
و خدا را بپرستيد! و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد! و به پدر و مادر، نيكى كنيد همچنين به خويشاوندان و يتيمان و مسكينان، و همسايه نزديك، و همسايه دور، و دوست و همنشين، و واماندگان در سفر، و بردگانى كه مالك آنها هستيد زيرا خداوند، كسى را كه متكبر و فخر فروش است، (و از اداى حقوق ديگران سرباز مىزند،) دوست نمىدارد.
الإسراء : 23 وَ قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً
و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستيد! و به پدر و مادر نيكى كنيد!
الآنعام : 151 قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً
بگو: «بياييد آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اينكه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد! و به پدر و مادر نيكى كنيد!
2. بخشش بدهی
البقرة : 280 وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى مَيْسَرَةٍ وَ أَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
و اگر (بدهكار،) قدرت پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانايى، مهلت دهيد! (و در صورتى كه براستى قدرت پرداخت را ندارد،) براى خدا به او ببخشيد بهتر است اگر (منافع اين كار را) بدانيد!
3. عفو و بخشش
البقرة : 219 يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ
از تو مىپرسند چه چيز انفاق كنند؟ بگو: از ما زاد نيازمندى خود.» اينچنين خداوند آيات را براى شما روشن مىسازد، شايد انديشه كنيد
4. عدالت و انصاف
يوسف : 88 فَلَمَّا دَخَلُوا عَلَيْهِ قالُوا يا أَيُّهَا الْعَزيزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقينَ
پس چون [برادران] بر او وارد شدند، گفتند: «اى عزيز، به ما و خانواده ما آسيب رسيده است و سرمايهاى ناچيز آوردهايم. بنا بر اين پيمانه ما را تمام بده و بر ما تصدّق كن كه خدا صدقهدهندگان را پاداش مىدهد.»
5. قرض الحسنه
الحدید : 11 مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَريمٌ
كيست كه به خدا وام نيكو دهد (و از اموالى كه به او ارزانى داشته انفاق كند) تا خداوند آن را براى او چندين برابر كند؟ و براى او پاداش پرارزشى است!
الحديد : 18 إِنَّ الْمُصَّدِّقينَ وَ الْمُصَّدِّقاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ كَريمٌ
در حقيقت، مردان و زنان صدقهدهنده و [آنان كه] به خدا وامى نيكو دادهاند، ايشان را [پاداش] دوچندان گردد، و اجرى نيكو خواهند داشت.
التغابن : 17 إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَليمٌ
اگر به خدا قرض الحسنه دهيد، آن را براى شما مضاعف مىسازد و شما را مىبخشد و خداوند شكركننده و بردبار است!
البقرة : 245 مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَةً وَ اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
كيست كه به خدا «قرض الحسنهاى» دهد، (و از اموالى كه خدا به او بخشيده، انفاق كند،) تا آن را براى او، چندين برابر كند؟ و خداوند است (كه روزى بندگان را) محدود يا گسترده مىسازد (و انفاق، هرگز باعث كمبود روزى آنها نمىشود). و به سوى او باز مىگرديد (و پاداش خود را خواهيد گرفت).
6. زکات
البقرة : 110 وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ
و نماز را برپا داريد و زكات را ادا كنيد و هر كار خيرى را براى خود از پيش مىفرستيد، آن را نزد خدا (در سراى ديگر) خواهيد يافت خداوند به اعمال شما بيناست.
7. خمس
الأنفال : 41 وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ إِنْ كُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى عَبْدِنا يَوْمَ الْفُرْقانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ
بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آنها) است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدايى حق از باطل، روز درگيرى دو گروه (باايمان و بىايمان) [روز جنگ بدر] نازل كرديم، ايمان آوردهايد و خداوند بر هر چيزى تواناست!
ه) آبادانی و رفاه در سایه اقتصاد اسلامی
اقتصاد اسلامی هر چند به جلب رضایت خداوند می اندیشد ولی این به این معنا نیست که همه ثمر آن در آخرت مشخص می شود. نه اقتصاد اسلامی بلکه دیگر معارف دینی موجب امنیت کامل در زندگی دنیوی می شود.
البقرة : 261 مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ في سَبيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ في كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ
كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مىكنند، همانند بذرى هستند كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه، يكصد دانه باشد و خداوند آن را براى هر كس بخواهد (و شايستگى داشته باشد)، دو يا چند برابر مىكند و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسيع، و (به همه چيز) داناست.
البقرة : 265 وَ مَثَلُ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبيتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَها ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ
و (كار) كسانى كه اموال خود را براى خشنودى خدا، و تثبيت (ملكات انسانى در) روح خود، انفاق مىكنند، همچون باغى است كه در نقطه بلندى باشد، و بارانهاى درشت به آن برسد، (و از هواى آزاد و نور آفتاب، به حد كافى بهره گيرد،) و ميوه خود را دو چندان دهد (كه هميشه شاداب و با طراوت است.) و خداوند به آنچه انجام مىدهيد، بيناست.
سبأ : 39 ... ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ
بگو: «پروردگارم روزى را براى هر كس بخواهد وسعت مىبخشد، و براى هر كس بخواهد تنگ (و محدود) مىسازد و هر چيزى را (در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مىدهد (و جاى آن را پر مىكند) و او بهترين روزىدهندگان است!»
فاطر : 29 إِنَّ الَّذينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ
كسانى كه كتاب الهى را تلاوت مىكنند و نماز را برپا مىدارند و از آنچه به آنان روزى دادهايم پنهان و آشكار انفاق مىكنند، تجارتى (پرسود و) بىزيان و خالى از كساد را اميد دارند.
الطلاق : 7 لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً
آنان كه امكانات وسيعى دارند، بايد از امكانات وسيع خود انفاق كنند و آنها كه تنگدستند، از آنچه كه خدا به آنها داده انفاق نمايند خداوند هيچ كس را جز به مقدار توانايى كه به او داده تكليف نمىكند خداوند بزودى بعد از سختيها آسانى قرار مىدهد!
با سلام
بحث های جناب استاد روح بخش واقعا زیبا بودند ......
و میشه گفت برا عملی کردنش هم مفاهیم بسیار کاربردی هستند ....
اما بیاید به این سوال جواب بدیم که چجور یه آدم تو این مملکت به دنیا میاد که المان مذهبی کم نداره؟! تقریبا زیر دست یه خانواده بزرگ میشه که به خدا اعتقاد دارند.. تو خونه ای بزرگ میشه که قرآن و نهج البلاغه هست اما 3000 ملیارد از بیت المال رو برا خودش تصاحب می کنه؟؟!!
به نظرم بحث اینکه من و شما صدقه بدیم یا انصاف داشته باشیم بحث خوبیه ولی کمک به مشکل الان جامعه نمی کنه....
یه خاطره براتون تعریف کنم حرف مال چندین سال پیش هست یه روز تو یه مغازه سوپری یه خانم اومد و 200 تا یه تومنی روغن جامد می خواست ( اون وقت ها روغن جامد رو به صورت فله ای هم می فروختند) مغازه دار بهش نداد من سنم خیلی کم بود اما درد رو تا اعماق وجودم حس کردم.... یکی از صحنه هایی هست که تا زنده ام فراموش نمی کنم ....
سوالم رو دوباره تکرار کنم چجور یه خانواده نیاز به 200 تا یه تومن روغن داره و یه نفر تو این دور و زمونه 3000 ملیارد پول رو بالا میکشه ؟ ایا یه ادم برا گذارن زندگیش نیاز به این همه پول داره؟
ایا یه آدم بیشتر از چند وعده غذا می تونه در طول روز بخوره ؟
چی باعث شده تو مملکت ما این دو مورد کنار هم دیده بشند؟
[="Tahoma"][="DarkSlateBlue"]با سلام
بحث های جناب استاد روح بخش واقعا زیبا بودند ......
و میشه گفت برا عملی کردنش هم مفاهیم بسیار کاربردی هستند ....
اما بیاید به این سوال جواب بدیم که چجور یه آدم تو این مملکت به دنیا میاد که المان مذهبی کم نداره؟! تقریبا زیر دست یه خانواده بزرگ میشه که به خدا اعتقاد دارند.. تو خونه ای بزرگ میشه که قرآن و نهج البلاغه هست اما 3000 ملیارد از بیت المال رو برا خودش تصاحب می کنه؟؟!!
به نظرم بحث اینکه من و شما صدقه بدیم یا انصاف داشته باشیم بحث خوبیه ولی کمک به مشکل الان جامعه نمی کنه....
یه خاطره براتون تعریف کنم حرف مال چندین سال پیش هست یه روز تو یه مغازه سوپری یه خانم اومد و 200 تا یه تومنی روغن جامد می خواست ( اون وقت ها روغن جامد رو به صورت فله ای هم می فروختند) مغازه دار بهش نداد من سنم خیلی کم بود اما درد رو تا اعماق وجودم حس کردم.... یکی از صحنه هایی هست که تا زنده ام فراموش نمی کنم ....
سوالم رو دوباره تکرار کنم چجور یه خانواده نیاز به 200 تا یه تومن روغن داره و یه نفر تو این دور و زمونه 3000 ملیارد پول رو بالا میکشه ؟ ایا یه ادم برا گذارن زندگیش نیاز به این همه پول داره؟
ایا یه آدم بیشتر از چند وعده غذا می تونه در طول روز بخوره ؟
چی باعث شده تو مملکت ما این دو مورد کنار هم دیده بشند؟
سلام
اول بگم قصد ندارم اینجا به سوالای مطرح شده ی شما جواب بدم؛ جواب این مسائل، رو کارشناسان و پاسخ یاران و سایر دست اندرکاران بدن، بهتر و اثرگذارتره.
اما اینکه رو گفتتون نقل زدم، بخاطر این بود که بگم شاید یه کم عجله کردین .اولاً مبحث اقتصاد اسلامی چیزی نیس که با 10-15پست بسته بشه و تا تمام جوانب علمی قضیه بررسی بشه؛باید کمی صبورانه تر پیگیر بود. چون لااقل،تا اینجای تاپیک که بحث علمی از یک بخشی از ارکان علم اقتصاد اسلامی بوده؛ و هنوز الگوی کامل راهبردی برای تک تک افراد،تو این بحث، ارائه نشده تا فرض چنین سوالی از شما، اینجا و الان، جایگاه پیدا کنه.
--
اشتباه برداشت نکنیدا؛ نمی گم نباید این سوال رو پرسید؛ بله این سوال شاید تو ذهن خیلی های دیگه هم باشه. و حق طبیعی ذهن پرسشگر، پرسشه اما در مکان و زمان مناسب باسوال.
حرف من اینه، وقتی بحث، علمیه؛ باید سوال های متناسب رو در زمان مناسبش هم پرسید، تا بحث به حاشیه نره.
--
چون به شخصه برداشتم این بود که تو این تاپیک، قراره به صورت علمی،اصولی که جامعه و حکومت اسلامی در مسائل اقتصادی، باید بهش پایبند باشن، و همچنین سرمشق های اصلی تو مدیریت مسائل اقتصادی بهمون ارائه بشه تا بر اساس اون بتونیم روزمرگی های عملی خودمون و جامعه مون رو بررسی کنیم.[/]
اگر خداوند توفیق دهد قصد دارم ابتداء از منظر قرآن مباحث کلی اقتصاد اسلامی را به همین روشی که درباره انفاق ملاحظه کردید مطرح کنم و بعد وارد روایات شده و مباحث کاربردی تری را خدمت شما عزیزان ارائه دهم!
دعا کنید هر جه زودتر این توفیق نصیب ما بشود!
رابطه انسان و رزق و خدا، رکنی دیگر از اقتصاد اسلامی است و که تبیین نظری این رابطه (فلسفه) و باور آن (عرفان) و رعایت حدود آن (شریعت) می تواند این رابطه را تحت حکمت متعالیه درآورده و بدرستی آن را هم برای فرد و هم برای جامعه ارتقاء بخشد.
رزق
الشورى : 19 اللَّهُ لَطيفٌ بِعِبادِهِ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْقَوِيُّ الْعَزيزُ
خداوند نسبت به بندگانش لطف (و آگاهى) دارد هر كس را بخواهد روزى مىدهد و او قوىّ و شكستناپذير است!
لطیف بودن خداوند به معنای آگاهی او به ظرائف امور است. این که هر یک از مخلوقات و بندگان خداوند چه نیازمندیهایی برای ادامه حیات خود دارد، نیازمند علم به همه جزئیات آن مخلوق دارد و این علم تنها از آن خداوند است.
همچنین خداوند علاوه بر داشتن این چنین علمی، درای امکانات (القوی) و قدرتی برای برخورد با نیروهای معارض (العزیز) است.
بر این اساس، اقتصاد سالم نیازمند یه عنصر، علم دقیق به نیازمندیها بالفعل و بالقوه بوده و همچنین خواهان امکانات مناسب و قدرت اعمال برنامه اقتصادی است!
آیات ذیل همین معنا را تأکید می کند:
الذاريات : 58 إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينُ
خداوند روزىدهنده و صاحب قوّت و قدرت است!
هود : 6 وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها كُلٌّ في كِتابٍ مُبينٍ
هيچ جنبندهاى در زمين نيست مگر اينكه روزى او بر خداست! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مىداند همه اينها در كتاب آشكارى ثبت است! [در لوح محفوظ، در كتاب علم خدا]
العنكبوت : 60 وَ كَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُها وَ إِيَّاكُمْ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ
چه بسا جنبندهاى كه قدرت حمل روزى خود را ندارد، خداوند او و شما را روزى مىدهد و او شنوا و داناست.
الذاريات : 22 وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ
و روزى شما در آسمان است و آنچه به شما وعده داده مىشود!
ق : 9 - 11 وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُّبَارَكاً فَأَنبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَ حَبَّ الحَْصِيدِ، وَ النَّخْلَ بَاسِقَاتٍ لهََّا طَلْعٌ نَّضِيدٌ، رِزْقاً لِلْعِبادِ وَ أَحْيَيْنا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ الْخُرُوجُ
و از آسمان، آبى پربركت نازل كرديم، و بوسيله آن باغها و دانههايى را كه درو مىكند رويانديم، و نخلهاى بلندقامت كه ميوههاى متراكم دارند همه اينها براى روزىبخشيدن به بندگان است و بوسيله باران سرزمين مرده را زنده كرديم (آرى) زنده شدن مُردگان نيز همين گونه است!
الأنعام : 151 قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاَّ تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيَّاهُمْ وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتي حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ ذلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
بگو: «بياييد آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اينكه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد! و به پدر و مادر نيكى كنيد! و فرزندانتان را از (ترس) فقر، نكشيد! ما شما و آنها را روزى مىدهيم و نزديك كارهاى زشت نرويد، چه آشكار باشد چه پنهان! و انسانى را كه خداوند محترم شمرده، به قتل نرسانيد! مگر بحق (و از روى استحقاق) اين چيزى است كه خداوند شما را به آن سفارش كرده، شايد درك كنيد!
الإسراء : 31 وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ كانَ خِطْأً كَبيراً
و فرزندانتان را از ترس فقر، نكشيد! ما آنها و شما را روزى مىدهيم مسلماً كشتن آنها گناه بزرگى است!
علت تفاوت انسانها در رزق
مسؤولیت زیر دستان
النساء : 34 الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَيْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبيلاً إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيًّا كَبيراً
مردان، سرپرست زنانند، به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و [نيز] به دليل آنكه از اموالشان خرج مىكنند. پس، زنانِ درستكار، فرمانبردارند [و] به پاس آنچه خدا [براى آنان] حفظ كرده، اسرار [شوهرانِ خود] را حفظ مىكنند. و زنانى را كه از نافرمانى آنان بيم داريد [نخست] پندشان دهيد و [بعد] در خوابگاهها از ايشان دورى كنيد و [اگر تاثير نكرد] آنان را بزنيد پس اگر شما را اطاعت كردند [ديگر] بر آنها هيچ راهى [براى سرزنش] مجوييد، كه خدا والاى بزرگ است.
النحل : 71 وَ اللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ فَمَا الَّذينَ فُضِّلُوا بِرَادِّي رِزْقِهِمْ عَلى ما مَلَكَتْ أَيْمانُهُمْ فَهُمْ فيهِ سَواءٌ أَ فَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ
خداوند بعضى از شما را بر بعضى ديگر از نظر روزى برترى داد (چرا كه استعدادها و تلاشهايتان متفاوت است)! اما آنها كه برترى داده شدهاند، حاضر نيستند از روزى خود به بردگانشان بدهند و همگى در آن مساوى گردند آيا آنان نعمت خدا را انكار مىنمايند (كه شكر او را ادا نمىكنند)؟!
به اندازه ظرفیت
خداوند براساس علم و خبرویت و بصیرتی که نسبت به بندگانش دارد ظرفیت آنها را در مقدار رزقی که برایشان مشخص میکند در نظر می گیرد.
الشورى : 12 لَهُ مَقاليدُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ
كليدهاى آسمانها و زمين از آن اوست روزى را براى هر كس بخواهد گسترش مى دهد يا محدود مىسازد او به همه چيز داناست.
العنكبوت : 62 اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ
خداوند روزى را براى هر كس از بندگانش بخواهد گسترده مىكند، و براى هر كس بخواهد محدود مىسازد خداوند به همه چيز داناست!
الإسراء : 30 إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ كانَ بِعِبادِهِ خَبيراً بَصيراً
به يقين، پروردگارت روزى را براى هر كس بخواهد، گشاده يا تنگ مىدارد او نسبت به بندگانش، آگاه و بيناست.
الشورى : 27 وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبيرٌ بَصيرٌ
هر گاه خداوند روزى را براى بندگانش وسعت بخشد، در زمين طغيان و ستم مىكنند از اين رو بمقدارى كه مىخواهد (و مصلحت مىداند) نازل مىكند، كه نسبه به بندگانش آگاه و بيناست!
بی ظرفیتیها
قرآن از کسانی سخن می گوید که با عدم انفاق، بر حجم مال خود افزودند آنچنان که از ظرفیتشان بیشتر شد. خداوند طبق ظرفیت انسانها به آنها رزق می دهد. تنظیم رزق طبق ظرفیت، هم با اعطاء استعداد متفاوت در بدست آوری مال است و هم با اعمال محدودیتهای شرعی هم در حوزه کسب و هم در حوزه مصرف می باشد.
القصص : 82 وَ أَصْبَحَ الَّذينَ تَمَنَّوْا مَكانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَوْ لا أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا لَخَسَفَ بِنا وَيْكَأَنَّهُ لا يُفْلِحُ الْكافِرُونَ
و آنها كه ديروز آرزو مىكردند بجاى او باشند (هنگامى كه اين صحنه را ديدند) گفتند: «واى بر ما! گويى خدا روزى را بر هر كس از بندگانش بخواهد گسترش مىدهد يا تنگ مىگيرد! اگر خدا بر ما منت ننهاده بود، ما را نيز به قعر زمين فرو مى برد! اى واى گويى كافران هرگز رستگار نمىشوند!
سبأ : 34 - 39 وَ مَا أَرْسَلْنَا فىِ قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُترَْفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَفِرُونَ، وَ قَالُواْ نحَْنُ أَكْثرَُ أَمْوَالًا وَ أَوْلَادًا وَ مَا نحَْنُ بِمُعَذَّبِينَ، قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ، وَ مَا أَمْوَالُكمُْ وَ لَا أَوْلَادُكمُ بِالَّتىِ تُقَرِّبُكمُْ عِندَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ ءَامَنَ وَ عَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئكَ لهَُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُواْ وَ هُمْ فىِ الْغُرُفَاتِ ءَامِنُونَ، وَ الَّذِينَ يَسْعَوْنَ فىِ ءَايَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئكَ فىِ الْعَذَابِ محُْضَرُونَ، قُلْ إِنَّ رَبىِّ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ مَا أَنفَقْتُم مِّن شىَْءٍ فَهُوَ يخُْلِفُهُ وَ هُوَ خَيرُْ الرَّازِقِينَ.
و ما در هيچ شهر و ديارى پيامبرى بيمدهنده نفرستاديم مگر اينكه مترفين آنها (كه مست ناز و نعمت بودند) گفتند: «ما به آنچه فرستاده شدهايد كافريم!» و گفتند: «اموال و اولاد ما (از همه) بيشتر است (و اين نشانه علاقه خدا به ماست!) و ما هرگز مجازات نخواهيم شد!» بگو: «پروردگار من روزى را براى هر كس بخواهد وسيع يا تنگ مىكند، (اين ربطى به قرب در درگاه او ندارد) ولى بيشتر مردم نمىدانند! اموال و فرزندانتان هرگز شما را نزد ما مقرّب نمىسازد، جز كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالحى انجام دهند كه براى آنان پاداش مضاعف در برابر كارهايى است كه انجام دادهاند و آنها در غرفههاى (بهشتى) در (نهايت) امنيّت خواهند بود! و كسانى كه براى انكار و ابطال آيات ما تلاش مىكنند و مىپندارند از چنگ قدرت ما فرار خواهند كرد، در عذاب (الهى) احضار مىشوند! بگو: «پروردگارم روزى را براى هر كس بخواهد وسعت مىبخشد، و براى هر كس بخواهد تنگ (و محدود) مىسازد و هر چيزى را (در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مىدهد (و جاى آن را پر مىكند) و او بهترين روزىدهندگان است!»
النحل : 112 وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتيها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا يَصْنَعُونَ
خداوند (براى آنان كه كفران نعمت مىكنند،) مثلى زده است: منطقه آبادى كه امن و آرام و مطمئن بود و همواره روزيش از هر جا مىرسيد امّا به نعمتهاى خدا ناسپاسى كردند و خداوند به خاطر اعمالى كه انجام مىدادند، لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانيد!
القلم : 17 – 27 إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصحَْابَ الجَْنَّةِ إِذْ أَقْسَمُواْ لَيَصْرِمُنهََّا مُصْبِحِينَ، وَ لَا يَسْتَثْنُونَ، فَطَافَ عَلَيهَْا طَائفٌ مِّن رَّبِّكَ وَ هُمْ نَائمُونَ، فَأَصْبَحَتْ كاَلصَّرِيمِ، فَتَنَادَوْاْ مُصْبِحِينَ، أَنِ اغْدُواْ عَلىَ حَرْثِكمُْ إِن كُنتُمْ صَارِمِينَ، فَانطَلَقُواْ وَ هُمْ يَتَخَافَتُونَ، أَن لَّا يَدْخُلَنهََّا الْيَوْمَ عَلَيْكمُ مِّسْكِينٌ، وَ غَدَوْاْ عَلىَ حَرْدٍ قَادِرِينَ، فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُواْ إِنَّا لَضَالُّونَ، بَلْ نحَْنُ محَْرُومُونَ.
ما آنان را همان گونه كه باغداران را آزموديم، مورد آزمايش قرار داديم، آن گاه كه سوگند خوردند كه صبح برخيزند و [ميوه] آن [باغ] را حتماً بچينند. و [لى] «ان شاء اللَّه» نگفتند. پس در حالى كه آنان غنوده بودند، بلايى از جانب پروردگارت بر آن [باغ] به گردش درآمد. و [باغ،] آفت زده [و زمين باير] گرديد. پس [باغداران] بامدادان يكديگر را صدا زدند، كه: «اگر ميوه مىچينيد، بامدادان به سوى كشت خويش رويد.» پس به راه افتادند و آهسته به هم مىگفتند «كه: امروز نبايد در باغ بينوايى بر شما درآيد.» و صبحگاهان در حالى كه خود را بر منع [بينوايان] توانا مىديدند، رفتند. و چون [باغ] را ديدند، گفتند: «قطعاً ما راه گم كردهايم. [نه!] بلكه ما محروميم.»
آزمون
الفجر : 15 و 16 و فَأَمَّا الْانسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَئهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبىِّ أَكْرَمَن َ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ
امّا انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش، اكرام مىكند و نعمت مىبخشد (مغرور مىشود و) مىگويد: «پروردگارم مرا گرامى داشته است!» و امّا هنگامى كه براى امتحان، روزيش را بر او تنگ مىگيرد (مأيوس مىشود و) مىگويد: «پروردگارم مرا خوار كرده است!»
انفاق
آنچه انسانها در آمد کسب می کنند، همه آن رزقشان نیست. بلکه خداوند همیشه قسمتی از رزق دیگر انسانها را در میان رزق دیگران قرار می دهد و بعد عناوین مختلف انفاق اعم از وجوبی و استحبابی آنها را وا می دارد تا سهم دیگران را به آنها بدهند.
البقرة : 2 و 3 ذَالِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِين، الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد و مايه هدايت پرهيزكاران است. (پرهيزكاران) كسانى هستند كه به غيب [آنچه از حس پوشيده و پنهان است] ايمان مىآورند و نماز را برپا مىدارند و از تمام نعمتها و مواهبى كه به آنان روزى دادهايم، انفاق مىكنند.
الأنفال : 3 الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
آنها كه نماز را برپا مىدارند و از آنچه به آنها روزى دادهايم، انفاق مىكنند.
الرعد : 22 وَ الَّذينَ صَبَرُوا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ
و آنها كه بخاطر ذات (پاك) پروردگارشان شكيبايى مىكنند و نماز را برپا مىدارند و از آنچه به آنها روزى دادهايم، در پنهان و آشكار، انفاق مىكنند و با حسنات، سيئات را از ميان مىبرند پايان نيك سراى ديگر، از آن آنهاست ...
إبراهيم : 31 قُلْ لِعِبادِيَ الَّذينَ آمَنُوا يُقيمُوا الصَّلاةَ وَ يُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فيهِ وَ لا خِلالٌ
به بندگان من كه ايمان آوردهاند بگو نماز را برپا دارند و از آنچه به آنها روزى دادهايم، پنهان و آشكار، انفاق كنند پيش از آنكه روزى فرا رسد كه نه در آن خريد و فروش است، و نه دوستى! (نه با مال مىتوانند از كيفر خدا رهايى يابند، و نه با پيوندهاى مادى!)
الحج : 28 لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ في أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهيمَةِ الْأَنْعامِ فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقيرَ
تا شاهد منافع گوناگون خويش (در اين برنامه حياتبخش) باشند و در ايّام معيّنى نام خدا را، بر چهارپايانى كه به آنان داده است، (به هنگام قربانى كردن) ببرند پس از گوشت آنها بخوريد و بينواى فقير را نيز اطعام نماييد!
الحج : 35 الَّذينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرينَ عَلى ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
همانها كه چون نام خدا برده مىشود، دلهايشان پر از خوف (پروردگار) مىگردد و شكيبايان در برابر مصيبتهايى كه به آنان مىرسد و آنها كه نماز را برپا مىدارند، و از آنچه به آنان روزى دادهايم انفاق مىكنند.
القصص : 54 أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
آنها كسانى هستند كه بخاطر شكيباييشان، اجر و پاداششان را دو بار دريافت مىدارند و بوسيله نيكيها بديها را دفع مىكنند و از آنچه به آنان روزى دادهايم انفاق مىنمايند
السجدة : 16 تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
پهلوهايشان از بسترها در دل شب دور مىشود (و بپا مىخيزند و رو به درگاه خدا مى آورند) و پروردگار خود را با بيم و اميد مىخوانند، و از آنچه به آنان روزى دادهايم انفاق مىكنند!
فاطر : 29 إِنَّ الَّذينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَةً يَرْجُونَ تِجارَةً لَنْ تَبُورَ
كسانى كه كتاب الهى را تلاوت مىكنند و نماز را برپا مىدارند و از آنچه به آنان روزى دادهايم پنهان و آشكار انفاق مىكنند، تجارتى (پرسود و) بىزيان و خالى از كساد را اميد دارند.
يس : 47 وَ إِذا قيلَ لَهُمْ أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قالَ الَّذينَ كَفَرُوا لِلَّذينَ آمَنُوا أَ نُطْعِمُ مَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ في ضَلالٍ مُبينٍ
و هنگامى كه به آنان گفته شود: «از آنچه خدا به شما روزى كرده انفاق كنيد!»، كافران به مؤمنان مىگويند: «آيا ما كسى را اطعام كنيم كه اگر خدا مىخواست او را اطعام مىكرد؟! (پس خدا خواسته است او گرسنه باشد)، شما فقط در گمراهى آشكاريد»!
الشورى : 38 وَ الَّذينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَيْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ
و كسانى كه دعوت پروردگارشان را اجابت كرده و نماز را برپا مىدارند و كارهايشان به صورت مشورت در ميان آنهاست و از آنچه به آنها روزى دادهايم انفاق مىكنند،
المنافقون : 10 وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَني إِلى أَجَلٍ قَريبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحينَ
از آنچه به شما روزى دادهايم انفاق كنيد، پيش از آنكه مرگ يكى از شما فرا رسد و بگويد: «پروردگارا! چرا (مرگ) مرا مدت كمى به تأخير نينداختى تا (در راه خدا) صدقه دهم و از صالحان باشم؟!»
الطلاق : 7 لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً
آنان كه امكانات وسيعى دارند، بايد از امكانات وسيع خود انفاق كنند و آنها كه تنگدستند، از آنچه كه خدا به آنها داده انفاق نمايند خداوند هيچ كس را جز به مقدار توانايى كه به او داده تكليف نمىكند خداوند بزودى بعد از سختيها آسانى قرار مىدهد!
النحل : 56 وَ يَجْعَلُونَ لِما لا يَعْلَمُونَ نَصيباً مِمَّا رَزَقْناهُمْ تَاللَّهِ لَتُسْئَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَفْتَرُونَ
آنان براى بتهايى كه هيچ گونه سود و زيانى از آنها سراغ ندارند، سهمى از آنچه به آنان روزى دادهايم قرار مىدهند به خدا سوگند، (در دادگاه قيامت،) از اين افتراها كه مىبنديد، بازپرسى خواهيد شد!
انسانها همه اهل انفاق هستند مگر این که دچار بخل شدید باشند! مهم این است که آنها انفاق خود را در راه خداوند قرار دهند نه غیر خداوند.
مقوله رزق، دلیل توحید
البقرة : 22 الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
آن كس كه زمين را بستر شما، و آسمان [جو زمين] را همچون سقفى بالاى سر شما قرار داد و از آسمان آبى فرو فرستاد و به وسيله آن، ميوهها را پرورش داد تا روزى شما باشد. بنا بر اين، براى خدا همتايانى قرار ندهيد، در حالى كه مىدانيد (هيچ يك از آنها، نه شما را آفريدهاند، و نه شما را روزى مىدهند).
يونس : 31 قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ مَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَ فَلا تَتَّقُونَ
بگو: «چه كسى شما را از آسمان و زمين روزى مىدهد؟ يا چه كسى مالك (و خالق) گوش و چشمهاست؟ و چه كسى زنده را از مرده، و مرده را از زنده بيرون مىآورد؟ و چه كسى امور (جهان) را تدبير مىكند؟» بزودى (در پاسخ) مىگويند: «خدا»، بگو: «پس چرا تقوا پيشه نمىكنيد (و از خدا نمىترسيد)؟!
النحل : 75 ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً عَبْداً مَمْلُوكاً لا يَقْدِرُ عَلى شَيْءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ يَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ
خداوند مثالى زده: برده مملوكى را كه قادر بر هيچ چيز نيست و انسان (با ايمانى) را كه از جانب خود، رزقى نيكو به او بخشيدهايم، و او پنهان و آشكار از آنچه خدا به او داده، انفاق مىكند آيا اين دو نفر يكسانند؟! شكر مخصوص خداست، ولى اكثر آنها نمىدانند!
الروم : 28 ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلاً مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ مِنْ شُرَكاءَ في ما رَزَقْناكُمْ فَأَنْتُمْ فيهِ سَواءٌ تَخافُونَهُمْ كَخيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
خداوند مثالى از خودتان، براى شما زده است: آيا (اگر مملوك و بردهاى داشته باشيد)، اين بردههاى شما هرگز در روزيهايى كه به شما دادهايم شريك شما مىباشند آن چنان كه هر دو مساوى بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بيم داشته باشيد، آن گونه كه در مورد شركاى آزاد خود بيم داريد؟! اينچنين آيات خود را براى كسانى كه تعقّل مىكنند شرح مىدهيم.
إبراهيم : 32 اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهارَ
خداوند همان كسى است كه آسمانها و زمين را آفريد و از آسمان، آبى نازل كرد و با آن، ميوهها (ى مختلف) را براى روزى شما (از زمين) بيرون آورد و كشتىها را مسخّر شما گردانيد، تا بر صفحه دريا به فرمان او حركت كنند و نهرها را (نيز) مسخّر شما نمود
النحل : 73 وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقاً مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ شَيْئاً وَ لا يَسْتَطيعُونَ
آنها غير از خدا، موجوداتى را مىپرستند كه هيچ رزقى را براى آنان از آسمانها و زمين در اختيار ندارند و توان اين كار را نيز ندارند.
الحج : 34 وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتينَ
براى هر امّتى قربانگاهى قرار داديم، تا نام خدا را (به هنگام قربانى) بر چهارپايانى كه به آنان روزى دادهايم ببرند، و خداى شما معبود واحدى است در برابر (فرمان) او تسليم شويد و بشارت ده متواضعان و تسليمشوندگان را.
النمل : 64 أَمَّنْ يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعيدُهُ وَ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هاتُوا بُرْهانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ
يا كسى كه آفرينش را آغاز كرد، سپس آن را تجديد مىكند، و كسى كه شما را از آسمان و زمين روزى مىدهد آيا معبودى با خداست؟! بگو: «دليلتان را بياوريد اگر راست مىگوييد!»
العنكبوت : 17 إِنَّما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً وَ تَخْلُقُونَ إِفْكاً إِنَّ الَّذينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقاً فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
شما غير از خدا فقط بتهايى (از سنگ و چوب) را مىپرستيد و دروغى به هم مىبافيد آنهايى را كه غير از خدا پرستش مىكنيد، مالك هيچ رزقى براى شما نيستند روزى را تنها نزد خدا بطلبيد و او را پرستش كنيد و شكر او را بجا آوريد كه بسوى او بازگشت داده مىشويد!
الروم : 40 اللَّهُ الَّذي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ ثُمَّ يُحْييكُمْ هَلْ مِنْ شُرَكائِكُمْ مَنْ يَفْعَلُ مِنْ ذلِكُمْ مِنْ شَيْءٍ سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ
خداوند همان كسى است كه شما را آفريد، سپس روزى داد، بعد مىميراند، سپس زنده مىكند آيا هيچ يك از همتايانى كه براى خدا قرار دادهايد چيزى از اين كارها را مىتوانند انجام دهند؟! او منزّه و برتر است از آنچه همتاى او قرار مىدهند.
سبأ : 24 قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلِ اللَّهُ وَ إِنَّا أَوْ إِيَّاكُمْ لَعَلى هُدىً أَوْ في ضَلالٍ مُبينٍ
بگو: «چه كسى شما را از آسمانها و زمين روزى مىدهد؟» بگو: «اللَّه! و ما يا شما بر (طريق) هدايت يا در ضلالت آشكارى هستيم!»
فاطر : 3 يا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ
اى مردم! به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما آيا آفرينندهاى جز خدا هست كه شما را از آسمان و زمين روزى دهد؟! هيچ معبودى جز او نيست با اين حال چگونه به سوى باطل منحرف مىشويد؟!
غافر : 13 هُوَ الَّذي يُريكُمْ آياتِهِ وَ يُنَزِّلُ لَكُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً وَ ما يَتَذَكَّرُ إِلاَّ مَنْ يُنيبُ
او كسى است كه آيات خود را به شما نشان مىدهد و از آسمان براى شما روزى (با ارزشى) مىفرستد تنها كسانى متذكّر اين حقايق مىشوند كه بسوى خدا باز مىگردند.
الجاثية : 5 وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ تَصْريفِ الرِّياحِ آياتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
و نيز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانى) كه خداوند از آسمان نازل كرده و بوسيله آن زمين را بعد از مردنش حيات بخشيده و همچنين در وزش بادها، نشانههاى روشنى است براى گروهى كه اهل تفكّرند!
الذاريات : 57 ما أُريدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُريدُ أَنْ يُطْعِمُونِ
هرگز از آنها روزى نمىخواهم، و نمىخواهم مرا اطعام كنند!
طه : 132 وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها لا نَسْئَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى
خانواده خود را به نماز فرمان ده و بر انجام آن شكيبا باش! از تو روزى نمىخواهيم (بلكه) ما به تو روزى مىدهيم و عاقبت نيك براى تقواست!
الملك : 21 أَمَّنْ هذَا الَّذي يَرْزُقُكُمْ إِنْ أَمْسَكَ رِزْقَهُ بَلْ لَجُّوا في عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ
يا آن كسى كه شما را روزى مىدهد، اگر روزيش را بازدارد (چه كسى مىتواند نياز شما را تأمين كند)؟! ولى آنها در سركشى و فرار از حقيقت لجاجت مىورزند!
الروم : 37 أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
آيا نديدند كه خداوند روزى را براى هر كس بخواهد گسترده يا تنگ مىسازد؟! در اين نشانههايى است براى گروهى كه ايمان مىآورند.
الزمر : 52 أَ وَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّ في ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
آيا آنها ندانستند كه خداوند روزى را براى هر كس بخواهد گسترده يا تنگ مىسازد؟! در اين، آيات و نشانههايى است براى گروهى كه ايمان مىآورند.
الملك : 15 هُوَ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا في مَناكِبِها وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ
او كسى است كه زمين را براى شما رام كرد، بر شانههاى آن راه برويد و از روزيهاى خداوند بخوريد و بازگشت و اجتماع همه به سوى اوست!
هود : 88 قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَني مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُريدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُريدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفيقي إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنيبُ
گفت: «اى قوم! به من بگوييد، هر گاه من دليل آشكارى از پروردگارم داشته باشم، و رزق (و موهبت) خوبى به من داده باشد، (آيا مىتوانم بر خلاف فرمان او رفتار كنم؟!) من هرگز نمىخواهم چيزى كه شما را از آن باز مىدارم، خودم مرتكب شوم! من جز اصلاح- تا آنجا كه توانايى دارم- نمىخواهم! و توفيق من، جز به خدا نيست! بر او توكّل كردم و به سوى او بازمىگردم!
الواقعة : 82 وَ تَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ
و تنها نصيب خود را در تكذيب [آن] قرار مىدهيد؟
رازقیت انسانها در طول رازقیت خداوند
البقرة : 233 وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالاً عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصيرٌ
مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مىدهند. (اين) براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند. و بر آن كس كه فرزند براى او متولّد شده [پدر]، لازم است خوراك و پوشاك مادر را به طور شايسته (در مدت شير دادن بپردازد حتى اگر طلاق گرفته باشد.) هيچ كس موظّف به بيش از مقدار توانايى خود نيست! نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به كودك را دارد، و نه پدر. و بر وارث او نيز لازم است اين كار را انجام دهد [هزينه مادر را در دوران شيرخوارگى تأمين نمايد]. و اگر آن دو، با رضايت يكديگر و مشورت، بخواهند كودك را (زودتر) از شير بازگيرند، گناهى بر آنها نيست. و اگر (با عدم توانايى، يا عدم موافقت مادر) خواستيد دايهاى براى فرزندان خود بگيريد، گناهى بر شما نيست به شرط اينكه حق گذشته مادر را به طور شايسته بپردازيد. و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و بدانيد خدا، به آنچه انجام مىدهيد، بيناست!
النساء : 5 وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً وَ ارْزُقُوهُمْ فيها وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً
اموال خود را، كه خداوند وسيله قوام زندگى شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد و از آن، به آنها روزى دهيد! و لباس بر آنان بپوشانيد و با آنها سخن شايسته بگوييد!
النساء : 8 وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكينُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْهُ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلاً مَعْرُوفاً
و اگر بهنگام تقسيم (ارث)، خويشاوندان (و طبقهاى كه ارث نمىبرند) و يتيمان و مستمندان، حضور داشته باشند، چيزى از آن اموال را به آنها بدهيد! و با آنان به طور شايسته سخن بگوييد!
يوسف : 37 قالَ لا يَأْتيكُما طَعامٌ تُرْزَقانِهِ إِلاَّ نَبَّأْتُكُما بِتَأْويلِهِ قَبْلَ أَنْ يَأْتِيَكُما ذلِكُما مِمَّا عَلَّمَني رَبِّي إِنِّي تَرَكْتُ مِلَّةَ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ
(يوسف) گفت: «پيش از آنكه جيره غذايى شما فرا رسد، شما را از تعبير خوابتان آگاه خواهم ساخت. اين، از دانشى است كه پروردگارم به من آموخته است. من آيين قومى را كه به خدا ايمان ندارند، و به سراى ديگر كافرند، ترك گفتم (و شايسته چنين موهبتى شدم)!
خصوصیات رزق الله
1) همراه با معجزه
البقرة : 60 وَ إِذِ اسْتَسْقى مُوسى لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ
و (به ياد آوريد) زمانى را كه موسى براى قوم خويش، آب طلبيد، به او دستور داديم: «عصاى خود را بر آن سنگ مخصوص بزن!» ناگاه دوازده چشمه آب از آن جوشيد آن گونه كه هر يك (از طوايف دوازدهگانه بنى اسرائيل)، چشمه مخصوص خود را مىشناختند! (و گفتيم:) «از روزيهاى الهى بخوريد و بياشاميد! و در زمين فساد نكنيد!»
آلعمران : 37 فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ
خداوند، او [مريم] را به طرز نيكويى پذيرفت و به طرز شايستهاى، (نهال وجود) او را رويانيد (و پرورش داد) و كفالت او را به «زكريا» سپرد. هر زمان زكريا وارد محراب او مىشد، غذاى مخصوصى در آن جا مىديد. از او پرسيد: «اى مريم! اين را از كجا آوردهاى؟!» گفت: «اين از سوى خداست. خداوند به هر كس بخواهد، بى حساب روزى مىدهد.»
القصص : 57 وَ قالُوا إِنْ نَتَّبِعِ الْهُدى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا أَ وَ لَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً يُجْبى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ
آنها گفتند: «ما اگر هدايت را همراه تو پذيرا شويم، ما را از سرزمينمان مىربايند!» آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم كه ثمرات هر چيزى (از هر شهر و ديارى) بسوى آن آورده مىشود؟! رزقى است از جانب ما ولى بيشتر آنان نمىدانند!
خداوند دعای حضرت ابراهیم را مستجاب نمود و مردم مکه را معجزه وار، از انواع نعمتها بهره مند ساخت. (به عنوان «دعا برای رزق» مراجعه شود.
2) حلال
المائدة : 88 وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ
و از نعمتهاى حلال و پاكيزهاى كه خداوند به شما روزى داده است، بخوريد! و از (مخالفت) خداوندى كه به او ايمان داريد، بپرهيزيد!
3) طیب
در میان آنچه خداوند حلال نموده، مکروهات نیز وجود دارد که طیب نیست.
البقرة : 57 وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
و ابر را بر شما سايبان قرار داديم و «من» [شيره مخصوص و لذيذ درختان] و «سلوى» [مرغان مخصوص شبيه كبوتر] را بر شما فرستاديم (و گفتيم:) «از نعمتهاى پاكيزهاى كه به شما روزى دادهايم بخوريد!» (ولى شما كفران كرديد!) آنها به ما ستم نكردند بلكه به خود ستم مىنمودند.
الأعراف : 160 وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتا عَشْرَةَ عَيْناً قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشْرَبَهُمْ وَ ظَلَّلْنا عَلَيْهِمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
ما آنها را به دوازده گروه- كه هر يك شاخهاى (از دودمان اسرائيل) بود- تقسيم كرديم. و هنگامى كه قوم موسى (در بيابان) از او تقاضاى آب كردند، به او وحى فرستاديم كه: «عصاى خود را بر سنگ بزن!» ناگهان دوازده چشمه از آن بيرون جست آن چنان كه هر گروه، چشمه و آبشخور خود را مىشناخت. و ابر را بر سر آنها سايبان ساختيم و بر آنها «مَن» و «سَلوى» فرستاديم (و به آنان گفتيم:) از روزيهاى پاكيزهاى كه به شما دادهايم، بخوريد! (و شكر خدا را بجا آوريد! آنها نافرمانى و ستم كردند ولى) به ما ستم نكردند، لكن به خودشان ستم مىنمودند.
يونس : 93 وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَني إِسْرائيلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ فَمَا اخْتَلَفُوا حَتَّى جاءَهُمُ الْعِلْمُ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فيما كانُوا فيهِ يَخْتَلِفُونَ
(سپس) بنى اسرائيل را در جايگاه صدق (و راستى) منزل داديم و از روزيهاى پاكيزه به آنها عطا كرديم (امّا آنها به نزاع و اختلاف برخاستند!) و اختلاف نكردند، مگر بعد از آنكه علم و آگاهى به سراغشان آمد! پروردگار تو روز قيامت، در آنچه اختلاف مىكردند، ميان آنها داورى مىكند!
البقرة : 172 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ اشْكُرُوا لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از نعمتهاى پاكيزهاى كه به شما روزى دادهايم، بخوريد و شكر خدا را بجا آوريد اگر او را پرستش مىكنيد!
الأعراف : 32 قُلْ مَنْ حَرَّمَ زينَةَ اللَّهِ الَّتي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا خالِصَةً يَوْمَ الْقِيامَةِ كَذلِكَ نُفَصِّلُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
بگو: «چه كسى زينتهاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده، و روزيهاى پاكيزه را حرام كرده است؟!» بگو: «اينها در زندگى دنيا، براى كسانى است كه ايمان آوردهاند (اگر چه ديگران نيز با آنها مشاركت دارند ولى) در قيامت، خالص (براى مؤمنان) خواهد بود.» اين گونه آيات (خود) را براى كسانى كه آگاهند، شرح مىدهيم!
الأنفال : 26 وَ اذْكُرُوا إِذْ أَنْتُمْ قَليلٌ مُسْتَضْعَفُونَ فِي الْأَرْضِ تَخافُونَ أَنْ يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآواكُمْ وَ أَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
و به خاطر بياوريد هنگامى را كه شما در روى زمين، گروهى كوچك و اندك و زبون بوديد آن چنان كه مىترسيديد مردم شما را بربايند! ولى او شما را پناه داد و با يارى خود تقويت كرد و از روزيهاى پاكيزه بهرهمند ساخت شايد شكر نعمتش را بجا آوريد!
النحل : 72 وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً وَ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْواجِكُمْ بَنينَ وَ حَفَدَةً وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ أَ فَبِالْباطِلِ يُؤْمِنُونَ وَ بِنِعْمَتِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ
خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما فرزندان و نوههايى به وجود آورد و از پاكيزهها به شما روزى داد آيا به باطل ايمان مىآورند، و نعمت خدا را انكار مىكنند؟!
النحل : 114 فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
پس، از آنچه خدا روزيتان كرده است، حلال و پاكيزه بخوريد و شكر نعمت خدا را بجا آوريد اگر او را مىپرستيد!
الإسراء : 70 وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً
ما آدميزادگان را گرامى داشتيم و آنها را در خشكى و دريا، (بر مركبهاى راهوار) حمل كرديم و از انواع روزيهاى پاكيزه به آنان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از موجوداتى كه خلق كردهايم، برترى بخشيديم.
طه : 81 كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبي وَ مَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبي فَقَدْ هَوى
بخوريد از روزيهاى پاكيزهاى كه به شما دادهايم و در آن طغيان نكنيد، كه غضب من بر شما وارد شود و هر كس غضبم بر او وارد شود، سقوب مىكند!
غافر : 64 اللَّهُ الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ قَراراً وَ السَّماءَ بِناءً وَ صَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ فَتَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ
خداوند كسى است كه زمين را براى شما جايگاه امن و آرامش قرار داد و آسمان را همچون سقفى (بالاى سرتان) و شما را صورتگرى كرد، و صورتتان را نيكو آفريد و از چيزهايى پاكيزه به شما روزى داد اين است خداوند پروردگار شما! جاويد و پربركت است خداوندى كه پروردگار عالميان است!
الجاثية : 16 وَ لَقَدْ آتَيْنا بَني إِسْرائيلَ الْكِتابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلَى الْعالَمينَ
ما بنى اسرائيل را كتاب (آسمانى) و حكومت و نبوّت بخشيديم و از روزيهاى پاكيزه به آنها عطا كرديم و آنان را بر جهانيان (و مردم عصر خويش) برترى بخشيديم
4) نیکو
رزق خداوند حسن و نیکو است، یعنی معتدل است! هم خودش موزون استريا، هم کاملا متناسب با نیاز و ظرفیت مرزوق است!
هود : 88 قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَني مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُريدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُريدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفيقي إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنيبُ
گفت: «اى قوم! به من بگوييد، هر گاه من دليل آشكارى از پروردگارم داشته باشم، و رزق (و موهبت) خوبى به من داده باشد، (آيا مىتوانم بر خلاف فرمان او رفتار كنم؟!) من هرگز نمىخواهم چيزى كه شما را از آن باز مىدارم، خودم مرتكب شوم! من جز اصلاح- تا آنجا كه توانايى دارم- نمىخواهم! و توفيق من، جز به خدا نيست! بر او توكّل كردم و به سوى او بازمىگردم!
النحل : 67 وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ في ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
و از ميوههاى درختان نخل و انگور، مسكرات (ناپاك) و روزى خوب و پاكيزه مىگيريد در اين، نشانه روشنى است براى جمعيّتى كه انديشه مىكنند!
مردم از خرما و انگو هم شراب درست می کنند که انسان را از اعتدال خارج می سازد و هم فراوده هایی دیگر می سازند که موجب بقای اعتدال جسم انسان می گردد و لذا این فراوارده ها حسن و معتدل است.
النحل : 75 ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً عَبْداً مَمْلُوكاً لا يَقْدِرُ عَلى شَيْءٍ وَ مَنْ رَزَقْناهُ مِنَّا رِزْقاً حَسَناً فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَ جَهْراً هَلْ يَسْتَوُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ
خداوند مثالى زده: برده مملوكى را كه قادر بر هيچ چيز نيست و انسان (با ايمانى) را كه از جانب خود، رزقى نيكو به او بخشيدهايم، و او پنهان و آشكار از آنچه خدا به او داده، انفاق مىكند آيا اين دو نفر يكسانند؟! شكر مخصوص خداست، ولى اكثر آنها نمىدانند!
5) پاک ترین
الكهف : 19 وَ كَذلِكَ بَعَثْناهُمْ لِيَتَسائَلُوا بَيْنَهُمْ قالَ قائِلٌ مِنْهُمْ كَمْ لَبِثْتُمْ قالُوا لَبِثْنا يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قالُوا رَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِما لَبِثْتُمْ فَابْعَثُوا أَحَدَكُمْ بِوَرِقِكُمْ هذِهِ إِلَى الْمَدينَةِ فَلْيَنْظُرْ أَيُّها أَزْكى طَعاماً فَلْيَأْتِكُمْ بِرِزْقٍ مِنْهُ وَ لْيَتَلَطَّفْ وَ لا يُشْعِرَنَّ بِكُمْ أَحَداً
اين گونه آنها را (از خواب) برانگيختيم تا از يكديگر سؤال كنند يكى از آنها گفت: «چه مدّت خوابيديد؟!» گفتند: «يك روز، يا بخشى از يك روز!» (و چون نتوانستند مدّت خوابشان را دقيقاً بدانند) گفتند: «پروردگارتان از مدّت خوابتان آگاهتر است! اكنون يك نفر از خودتان را با اين سكّهاى كه داريد به شهر بفرستيد، تا بنگرد كدام يك از آنها غذاى پاكيزهترى دارند، و مقدارى از آن براى روزى شما بياورد. امّا بايد دقّت كند، و هيچ كس را از وضع شما آگاه نسازد ...
اصحاب کهف اصرار داشتند از کسی رزقشان را تهیه کنند که کمترین شبهه در اموالش وجود داشته باشد! پس باید خصوصیاتی را در فروشنده، جنس خریداری شدن، قیمت پرداخت شده، کیفیت شکل گرفتن معامله در نظر گرفت که تمامی به رفع بیشترین شبهه در رزق به دست آمده کمک کند تا این رزق بشود «ازکی».
6) بهتر و باقی تر
طه : 131 وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى
و هرگز چشمان خود را به نعمتهاى مادّى، كه به گروههايى از آنان دادهايم، ميفكن! اينها شكوفههاى زندگى دنياست تا آنان را در آن بيازماييم و روزى پروردگارت بهتر و پايدارتر است!
7) فراوانی
سبأ : 15 لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ في مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ
براى قوم «سبا» در محل سكونتشان نشانهاى (از قدرت الهى) بود: دو باغ (بزرگ و گسترده) از راست و چپ (رودخانه عظيم با ميوههاى فراوان و به آنها گفتيم:) از روزى پروردگارتان بخوريد و شكر او را بجا آوريد شهرى است پاك و پاكيزه، و پروردگارى آمرزنده (و مهربان)!
8) مخصوص مؤمنین
البقرة : 126 وَ إِذْ قالَ إِبْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَليلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ
و (به ياد آوريد) هنگامى را كه ابراهيم عرض كرد: «پروردگارا! اين سرزمين را شهر امنى قرار ده! و اهل آن را- آنها كه به خدا و روز بازپسين، ايمان آوردهاند- از ثمرات (گوناگون)، روزى ده!» (گفت:) «ما دعاى تو را اجابت كرديم و مؤمنان را از انواع بركات، بهرهمند ساختيم (اما به آنها كه كافر شدند، بهره كمى خواهيم داد سپس آنها را به عذاب آتش مىكشانيم و چه بد سرانجامى دارند»
9) بدون حساب
بدون حساب بودن رزق خدایی، هم به معنای این است که این رزق حساب اخروی ندارد و هم به این معنا است که فوق حساب و کتاب بشری است.
البقرة : 212 زُيِّنَ لِلَّذينَ كَفَرُوا الْحَياةُ الدُّنْيا وَ يَسْخَرُونَ مِنَ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ
زندگى دنيا براى كافران زينت داده شده است، از اين رو افراد باايمان را (كه گاهى دستشان تهى است)، مسخره مىكنند در حالى كه پرهيزگاران در قيامت، بالاتر از آنان هستند (چرا كه ارزشهاى حقيقى در آنجا آشكار مىگردد، و صورت عينى به خود مىگيرد) و خداوند، هر كس را بخواهد بدون حساب روزى مىدهد.
آلعمران : 27 تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ
شب را در روز داخل مىكنى، و روز را در شب و زنده را از مرده بيرون مىآورى، و مرده را زنده و به هر كس بخواهى، بدون حساب، روزى مىبخشى.»
آلعمران : 37 فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ كَفَّلَها زَكَرِيَّا كُلَّما دَخَلَ عَلَيْها زَكَرِيَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ يا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ
خداوند، او [مريم] را به طرز نيكويى پذيرفت و به طرز شايستهاى، (نهال وجود) او را رويانيد (و پرورش داد) و كفالت او را به «زكريا» سپرد. هر زمان زكريا وارد محراب او مىشد، غذاى مخصوصى در آن جا مىديد. از او پرسيد: «اى مريم! اين را از كجا آوردهاى؟!» گفت: «اين از سوى خداست. خداوند به هر كس بخواهد، بى حساب روزى مىدهد.»
الرعد : 26 اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ مَتاعٌ
خدا روزى را براى هر كس بخواهد (و شايسته بداند) وسيع، براى هر كس بخواهد (و مصلحت بداند،) تنگ قرار مىدهد ولى آنها [كافران] به زندگى دنيا، شاد (و خوشحال) شدند در حالى كه زندگى دنيا در برابر آخرت، متاع ناچيزى است!
النور : 38 لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ
(آنها به سراغ اين كارها مىروند) تا خداوند آنان را به بهترين اعمالى كه انجام دادهاند پاداش دهد، و از فضل خود بر پاداششان بيفزايد و خداوند به هر كس بخواهد بى حساب روزى مىدهد (و از مواهب بىانتهاى خويش بهرهمند مىسازد).
الطلاق : 3 وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً
و او را از جايى كه گمان ندارد روزى مىدهد و هر كس بر خدا توكّل كند، كفايت امرش را مىكند خداوند فرمان خود را به انجام مىرساند و خدا براى هر چيزى اندازهاى قرار داده است!
10) از آن کسی که مرزوق غیر خدا نیست
الحجر : 20 وَ جَعَلْنا لَكُمْ فيها مَعايِشَ وَ مَنْ لَسْتُمْ لَهُ بِرازِقينَ
و براى شما انواع وسايل زندگى در آن (زمین) قرار داديم همچنين براى كسانى كه شما نمىتوانيد به آنها روزى دهيد!
خصوصیات رزق بهشتی
1) مشابه رزق دنیا
البقرة : 25 وَ بَشِّرِ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُونَ
به كسانى كه ايمان آورده، و كارهاى شايسته انجام دادهاند، بشارت ده كه باغهايى از بهشت براى آنهاست كه نهرها از زير درختانش جاريست. هر زمان كه ميوهاى از آن، به آنان داده شود، مىگويند: «اين همان است كه قبلا به ما روزى داده شده بود. (ولى اينها چقدر از آنها بهتر و عاليتر است.)» و ميوههايى كه براى آنها آورده مىشود، همه (از نظر خوبى و زيبايى) يكسانند. و براى آنان همسرانى پاك و پاكيزه است، و جاودانه در آن خواهند بود.
2) مخصوص مؤمنین
الأعراف : 50 وَ نادى أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ قالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُما عَلَى الْكافِرينَ
و دوزخيان، بهشتيان را صدا مىزنند كه: « (محبّت كنيد) و مقدارى آب، يا از آنچه خدا به شما روزى داده، به ما ببخشيد!» آنها (در پاسخ) مىگويند: «خداوند اينها را بر كافران حرام كرده است!»
الأنفال : 74 وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا في سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند، و آنها كه پناه دادند و يارى نمودند، آنان مؤمنان حقيقىاند براى آنها، آمرزش (و رحمت خدا) و روزى شايستهاى است.
آلعمران : 169 وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
(اى پيامبر!) هرگز گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند! بلكه آنان زندهاند، و نزد پروردگارشان روزى داده مىشوند.
الحج : 58 وَ الَّذينَ هاجَرُوا في سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ
و كسانى كه در راه خدا هجرت كردند، سپس كشته شدند يا به مرگ طبيعى از دنيا رفتند، خداوند به آنها روزى نيكويى مىدهد كه او بهترين روزىدهندگان است!
3) کریم
رزق کریم، رزقی است که تشبیه به انسان کریم شده است که کرمش همیشگی است بدون زوال و نقصان و حساب و منت!
الأنفال : 4 أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
(آرى،) مؤمنان حقيقى آنها هستند براى آنان درجاتى (مهم) نزد پروردگارشان است و براى آنها، آمرزش و روزى بىنقص و عيب است.
الحج : 50 فَالَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
آنها كه ايمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، آمرزش و روزى پر ارزشى براى آنهاست!
النور : 26 الْخَبيثاتُ لِلْخَبيثينَ وَ الْخَبيثُونَ لِلْخَبيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ أُولئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
زنان ناپاك از آن مردان ناپاكند، و مردان ناپاك نيز به زنان ناپاك تعلّق دارند و زنان پاك از آن مردان پاك، و مردان پاك از آن زنان پاكند! اينان از نسبتهاى ناروايى كه (ناپاكان) به آنان مىدهند مبرّا هستند و براى آنان آمرزش (الهى) و روزى پرارزشى است!
الأحزاب : 31 وَ مَنْ يَقْنُتْ مِنْكُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صالِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَيْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً كَريماً
و هر كس از شما براى خدا و پيامبرش خضوع كند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهيم ساخت، و روزى پرارزشى براى او آماده كردهايم.
سبأ : 4 لِيَجْزِيَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند پاداش دهد براى آنان مغفرت و روزى پرارزشى است!
الأنفال : 74 وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا في سَبيلِ اللَّهِ وَ الَّذينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ
و آنها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند، و آنها كه پناه دادند و يارى نمودند، آنان مؤمنان حقيقىاند براى آنها، آمرزش (و رحمت خدا) و روزى شايستهاى است.
4) معلوم
رزق معلوم، رزقی است که مشخص است ولی قابل توصیف نیست! رزقی است که مادی نیست تا بتوان آن را توصیف نمود. آیا کسی می تواند ساقهم ربهم شرابا طهورا (انسا: 21) را توصیف کند؟
الصافات : 40، 41 إِلَّا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِين، أُولئِكَ لَهُمْ رِزْقٌ مَعْلُومٌ
براى آنان [بندگان مخلص] روزى معيّن و ويژهاى است،
5) حسن
همچنان که در خصوصیات رزق الله توضیح داده شد، رزق حسن، رزقی است ه از هر نظر معتدل است!
الطلاق : 11 رَسُولاً يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ مُبَيِّناتٍ لِيُخْرِجَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ يَعْمَلْ صالِحاً يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ لَهُ رِزْقاً
رسولى به سوى شما فرستاده كه آيات روشن خدا را بر شما تلاوت مىكند تا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام دادهاند، از تاريكيها بسوى نور خارج سازد! و هر كس به خدا ايمان آورده و اعمال صالح انجام دهد، او را در باغهايى از بهشت وارد سازد كه از زير (درختانش) نهرها جارى است، جاودانه در آن مىمانند، و خداوند روزى نيكويى براى او قرار داده است!
الحج : 58 وَ الَّذينَ هاجَرُوا في سَبيلِ اللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوا أَوْ ماتُوا لَيَرْزُقَنَّهُمُ اللَّهُ رِزْقاً حَسَناً وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ
و كسانى كه در راه خدا هجرت كردند، سپس كشته شدند يا به مرگ طبيعى از دنيا رفتند، خداوند به آنها روزى نيكويى مىدهد كه او بهترين روزىدهندگان است!
6) بهتر از رزق دنیا
المؤمنون : 72 أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجاً فَخَراجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ
يا اينكه تو از آنها مزد و هزينهاى (در برابر دعوتت) مىخواهى؟ با اينكه مزد پروردگارت بهتر، و او بهترين روزى دهندگان است!
الجمعة : 11 وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيْها وَ تَرَكُوكَ قائِماً قُلْ ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجارَةِ وَ اللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقينَ
هنگامى كه آنها تجارت يا سرگرمى و لهوى را ببينند پراكنده مىشوند و به سوى آن مى روند و تو را ايستاده به حال خود رها مىكنند بگو: آنچه نزد خداست بهتر از لهو و تجارت است، و خداوند بهترين روزىدهندگان است.
7) فنا ناپذیر
ص : 54 إِنَّ هذا لَرِزْقُنا ما لَهُ مِنْ نَفادٍ
اين روزى ما است كه هرگز آن را پايانى نيست!
8) بدون حساب
بهشت مزدی همطراز اعمال انجام شده در دنیا نیست! بلکه همه لطف خداوند کریم است لذا با حساب و کتاب تعلق نگرفته است!
غافر : 40 مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلا يُجْزى إِلاَّ مِثْلَها وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فيها بِغَيْرِ حِسابٍ
هر كس بدى كند، جز بمانند آن كيفر داده نمىشود ولى هر كس كار شايستهاى انجام دهد- خواه مرد يا زن- در حالى كه مؤمن باشد آنها وارد بهشت مىشوند و در آن روزى بىحسابى به آنها داده خواهد شد.
9) صبح و شام
صبح گاهان و شامگاهان به طور مخصوص به بهشتیان توجه می شود و هدایای ویژه از طرف خداوند به آنها داده می شود.
مريم : 62 لا يَسْمَعُونَ فيها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا
در آن جا هرگز گفتار لغو و بيهودهاى نمىشنوند و جز سلام در آن جا سخنى نيست و هر صبح و شام، روزى آنان در بهشت مقرّر است.
تحریم بیجای رزق
الأنعام : 140 قَدْ خَسِرَ الَّذينَ قَتَلُوا أَوْلادَهُمْ سَفَهاً بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ حَرَّمُوا ما رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِراءً عَلَى اللَّهِ قَدْ ضَلُّوا وَ ما كانُوا مُهْتَدينَ
به يقين آنها كه فرزندان خود را از روى جهل و نادانى كشتند، گرفتار خسران شدند (زيرا) آنچه را خدا به آنها روزى داده بود، بر خود تحريم كردند و بر خدا افترا بستند. آنها گمراه شدند و (هرگز) هدايت نيافته بودند.
الأنعام : 142 وَ مِنَ الْأَنْعامِ حَمُولَةً وَ فَرْشاً كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ
(او كسى است كه) از چهارپايان، براى شما حيوانات باربر، و حيوانات كوچك (براى منافع ديگر) آفريد از آنچه به شما روزى داده است، بخوريد! و از گامهاى شيطان پيروى ننماييد، كه او دشمن آشكار شماست!
يونس : 59 قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَراماً وَ حَلالاً قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ
بگو: «آيا روزيهايى را كه خداوند بر شما نازل كرده ديدهايد، كه بعضى از آن را حلال، و بعضى را حرام نمودهايد؟!» بگو: «آيا خداوند به شما اجازه داده، يا بر خدا افترا مى بنديد (و از پيش خود، حلال و حرام مىكنيد؟!)»
دعای برای رزق
إبراهيم : 37 رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ
پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمين بىآب و علفى، در كنار خانهاى كه حرم توست، ساكن ساختم تا نماز را برپا دارند تو دلهاى گروهى از مردم را متوجّه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزى ده شايد آنان شكر تو را بجاى آورند!
المائدة : 114 قالَ عيسَى ابْنُ مَرْيَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَكُونُ لَنا عيداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آيَةً مِنْكَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّازِقينَ
عيسى بن مريم عرض كرد: «خداوندا! پروردگارا! از آسمان مائدهاى بر ما بفرست! تا براى اول و آخر ما، عيدى باشد، و نشانهاى از تو و به ما روزى ده! تو بهترين روزى دهندگانى!»
البقرة : 126 وَ إِذْ قالَ إِبْراهيمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَليلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلى عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصيرُ
و (به ياد آوريد) هنگامى را كه ابراهيم عرض كرد: «پروردگارا! اين سرزمين را شهر امنى قرار ده! و اهل آن را- آنها كه به خدا و روز بازپسين، ايمان آوردهاند- از ثمرات (گوناگون)، روزى ده!» (گفت:) «ما دعاى تو را اجابت كرديم و مؤمنان را از انواع بركات، بهرهمند ساختيم (اما به آنها كه كافر شدند، بهره كمى خواهيم داد سپس آنها را به عذاب آتش مىكشانيم و چه بد سرانجامى دارند»
بی ظرفیتیها
قرآن از کسانی سخن می گوید که با عدم انفاق، بر حجم مال خود افزودند آنچنان که از ظرفیتشان بیشتر شد. خداوند طبق ظرفیت انسانها به آنها رزق می دهد. تنظیم رزق طبق ظرفیت، هم با اعطاء استعداد متفاوت در بدست آوری مال است و هم با اعمال محدودیتهای شرعی هم در حوزه کسب و هم در حوزه مصرف می باشد.
القصص : 82 وَ أَصْبَحَ الَّذينَ تَمَنَّوْا مَكانَهُ بِالْأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَوْ لا أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنا لَخَسَفَ بِنا وَيْكَأَنَّهُ لا يُفْلِحُ الْكافِرُونَ
و آنها كه ديروز آرزو مىكردند بجاى او باشند (هنگامى كه اين صحنه را ديدند) گفتند: «واى بر ما! گويى خدا روزى را بر هر كس از بندگانش بخواهد گسترش مىدهد يا تنگ مىگيرد! اگر خدا بر ما منت ننهاده بود، ما را نيز به قعر زمين فرو مى برد! اى واى گويى كافران هرگز رستگار نمىشوند!
سبأ : 34 - 39 وَ مَا أَرْسَلْنَا فىِ قَرْيَةٍ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُترَْفُوهَا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَفِرُونَ، وَ قَالُواْ نحَْنُ أَكْثرَُ أَمْوَالًا وَ أَوْلَادًا وَ مَا نحَْنُ بِمُعَذَّبِينَ، قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ، وَ مَا أَمْوَالُكمُْ وَ لَا أَوْلَادُكمُ بِالَّتىِ تُقَرِّبُكمُْ عِندَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ ءَامَنَ وَ عَمِلَ صَالِحًا فَأُوْلَئكَ لهَُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُواْ وَ هُمْ فىِ الْغُرُفَاتِ ءَامِنُونَ، وَ الَّذِينَ يَسْعَوْنَ فىِ ءَايَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُوْلَئكَ فىِ الْعَذَابِ محُْضَرُونَ، قُلْ إِنَّ رَبىِّ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ مَا أَنفَقْتُم مِّن شىَْءٍ فَهُوَ يخُْلِفُهُ وَ هُوَ خَيرُْ الرَّازِقِينَ.
و ما در هيچ شهر و ديارى پيامبرى بيمدهنده نفرستاديم مگر اينكه مترفين آنها (كه مست ناز و نعمت بودند) گفتند: «ما به آنچه فرستاده شدهايد كافريم!» و گفتند: «اموال و اولاد ما (از همه) بيشتر است (و اين نشانه علاقه خدا به ماست!) و ما هرگز مجازات نخواهيم شد!» بگو: «پروردگار من روزى را براى هر كس بخواهد وسيع يا تنگ مىكند، (اين ربطى به قرب در درگاه او ندارد) ولى بيشتر مردم نمىدانند! اموال و فرزندانتان هرگز شما را نزد ما مقرّب نمىسازد، جز كسانى كه ايمان بياورند و عمل صالحى انجام دهند كه براى آنان پاداش مضاعف در برابر كارهايى است كه انجام دادهاند و آنها در غرفههاى (بهشتى) در (نهايت) امنيّت خواهند بود! و كسانى كه براى انكار و ابطال آيات ما تلاش مىكنند و مىپندارند از چنگ قدرت ما فرار خواهند كرد، در عذاب (الهى) احضار مىشوند! بگو: «پروردگارم روزى را براى هر كس بخواهد وسعت مىبخشد، و براى هر كس بخواهد تنگ (و محدود) مىسازد و هر چيزى را (در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مىدهد (و جاى آن را پر مىكند) و او بهترين روزىدهندگان است!»
النحل : 112 وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً قَرْيَةً كانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتيها رِزْقُها رَغَداً مِنْ كُلِّ مَكانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما كانُوا يَصْنَعُونَ
خداوند (براى آنان كه كفران نعمت مىكنند،) مثلى زده است: منطقه آبادى كه امن و آرام و مطمئن بود و همواره روزيش از هر جا مىرسيد امّا به نعمتهاى خدا ناسپاسى كردند و خداوند به خاطر اعمالى كه انجام مىدادند، لباس گرسنگى و ترس را بر اندامشان پوشانيد!
القلم : 17 – 27 إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ كَمَا بَلَوْنَا أَصحَْابَ الجَْنَّةِ إِذْ أَقْسَمُواْ لَيَصْرِمُنهََّا مُصْبِحِينَ، وَ لَا يَسْتَثْنُونَ، فَطَافَ عَلَيهَْا طَائفٌ مِّن رَّبِّكَ وَ هُمْ نَائمُونَ، فَأَصْبَحَتْ كاَلصَّرِيمِ، فَتَنَادَوْاْ مُصْبِحِينَ، أَنِ اغْدُواْ عَلىَ حَرْثِكمُْ إِن كُنتُمْ صَارِمِينَ، فَانطَلَقُواْ وَ هُمْ يَتَخَافَتُونَ، أَن لَّا يَدْخُلَنهََّا الْيَوْمَ عَلَيْكمُ مِّسْكِينٌ، وَ غَدَوْاْ عَلىَ حَرْدٍ قَادِرِينَ، فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُواْ إِنَّا لَضَالُّونَ، بَلْ نحَْنُ محَْرُومُونَ.
ما آنان را همان گونه كه باغداران را آزموديم، مورد آزمايش قرار داديم، آن گاه كه سوگند خوردند كه صبح برخيزند و [ميوه] آن [باغ] را حتماً بچينند. و [لى] «ان شاء اللَّه» نگفتند. پس در حالى كه آنان غنوده بودند، بلايى از جانب پروردگارت بر آن [باغ] به گردش درآمد. و [باغ،] آفت زده [و زمين باير] گرديد. پس [باغداران] بامدادان يكديگر را صدا زدند، كه: «اگر ميوه مىچينيد، بامدادان به سوى كشت خويش رويد.» پس به راه افتادند و آهسته به هم مىگفتند «كه: امروز نبايد در باغ بينوايى بر شما درآيد.» و صبحگاهان در حالى كه خود را بر منع [بينوايان] توانا مىديدند، رفتند. و چون [باغ] را ديدند، گفتند: «قطعاً ما راه گم كردهايم. [نه!] بلكه ما محروميم.»
التوبة : 55 (و 85) فَلا تُعْجِبْكَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِها فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ كافِرُونَ
و (فزونى) اموال و اولاد آنها، تو را در شگفتى فرو نبرد خدا مىخواهد آنان را به وسيله آن، در زندگى دنيا عذاب كند، و در حال كفر بميرند!
التوبة : 68 و 69 وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَ الْمُنَافِقَتِ وَ الْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَلِدِينَ فِيهَا هِىَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذَابٌ مُّقِيمٌ، كَالَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أَكْثَرَ أَمْوالاً وَ أَوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خُضْتُمْ كَالَّذي خاضُوا أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ
خداوند به مردان و زنان منافق و كفّار، وعده آتش دوزخ داده جاودانه در آن خواهند ماند- همان براى آنها كافى است!- و خدا آنها را از رحمت خود دور ساخته و عذاب هميشگى براى آنهاست! (شما منافقان،) همانند كسانى هستيد كه قبل از شما بودند (و راه نفاق پيمودند بلكه) آنها از شما نيرومندتر، و اموال و فرزندانشان بيشتر بود! آنها از بهره خود (از مواهب الهى در راه گناه و هوس) استفاده كردند شما نيز از بهره خود، (در اين راه) استفاده كرديد، همان گونه كه آنها استفاده كردند شما (در كفر و نفاق و استهزاى مؤمنان) فرو رفتيد، همان گونه كه آنها فرو رفتند (ولى سرانجام) اعمالشان در دنيا و آخرت نابود شد و آنها همان زيانكارانند!
آزمون
الفجر : 15 و 16 وفَأَمَّا الْانسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَئهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبىِّ أَكْرَمَن َ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ
امّا انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش، اكرام مىكند و نعمت مىبخشد (مغرور مىشود و) مىگويد: «پروردگارم مرا گرامى داشته است!» و امّا هنگامى كه براى امتحان، روزيش را بر او تنگ مىگيرد (مأيوس مىشود و) مىگويد: «پروردگارم مرا خوار كرده است!»
الأعراف : 168 وَ قَطَّعْناهُمْ فِي الْأَرْضِ أُمَماً مِنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَ مِنْهُمْ دُونَ ذلِكَ وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ
و آنها را در زمين بصورت گروههايى، پراكنده ساختيم گروهى از آنها صالح، و گروهى ناصالحند. و آنها را با نيكىها و بدىها آزموديم، شايد بازگردند!
سلام
تمام این چیزهایی که گفتید یک تز اقتصادی می شود؟
خیر
متاسفانه چیزهایی که گفته می شود کاملا کلی است و اصلا و ابدا در حد برنامه ای قابل اجرا برای اداره کشوری بزرگ نیست.
منظور سخن من این نیست که اسلام از اداره اقتصاد جامعه ناتوان است. بلکه منظور من تنبلی و کاهلی ده ها هزار طلبه ایست که در فکر ارائه تز اقتصادی قابل اجرا برای کشوری چون ایران نیستند. چیزهایی که شما گفتید باید قابلیت اجرایی داشته باشد وگرنه هیچ چیز مانند زبان کمونیست ها دراز نیست که همواره ادعای ایجاد جامعه ای بی طبقه و اجرای عدالت و تامین نان و کار و مسکن را برای ملل تحت سلطه شان داشتند و سر انجامشان را خودتان دیدید که عملا چیزی که در کتاب هایشان بسیار زیبا ارائه می دهند در عمل امکان اجرا ندارد.
در کتاب ها مطالب خوب بسیار است ولی باید قابلیت اجرایی داشته باشند
هم اکنون بیش از 30 سال از انقلاب گذشته ولی از یک تز علمی اقتصادی اسلامی خبری نیست. این که کاهلی را مربوط به ده ها هزار طلبه دانستم و اشاره ای به صدها هزار دانشجوی انسانی و اقتصاد نکردم به این دلیل است که من چندان به اینان امیدوار نیستم! و کسی که تنها سوادش خواندن نظریه های دست چندم اقتصادی دیگران است توانایی ارائه تزی کارامد و اسلامی را ندارد، مضاف بر این که معمولا ضعیف ترین دانش آموزان که توانایی ریاضی و تجربی را ندارند به انسانی می روند(این بخش سخن من (متن سبز) بر اساس مشاهدات شخصی می باشد و به احتمال زیاد اشتباه است، ولی تاکنون خلافش به من ثابت نشده است!)
مشکل اینجاست که اصلا تعریف درستی از «اقتصاداسلامی» در دست نیست.به عبارت دیگر ما مسلمانان هنوز نمی دانیم اقتصاد یعنی چه، چون بر اساس آموزه های دینی مان، تعریف واضحی از اقتصاد در دست نداریم.
ما هنوز هم نمی دانیم که جمع کردن و اندوختن مال دنیا خوب است یا بد.(سقف و کف مشخص نشده).
این جهل ما (در مورد تعریف اقتصاد) در ترسیم خطوط کلی بین روابطی که شامل تولید و بده بستان و خدمات و هرچیزی که در آن مال دنیا رد و بدل می شود، اشکال ایجاد می کند.
اقتصاد یعنی چه؟! (هیچ تعریف واضحی در دست نیست).
در اسلام به چه علمی علم اقتصاد می گوییم؟! ( هیچ عالم اسلامی تا کنون ادعا نکرده صاحب علم اقتصاد اسلامی است).
چارچوب های این علم چیست؟! (انسان محور، سرمایه محور، جامعه محور...).
ارکان این علم چیست؟! (سود حداکثر؟! ضرر حداکثر؟! نه سود و نه ضرر ، بلکه رکود و سکون حداکثر؟!...).
پس وقتی نمی دانیم چه کاری قرار است انجام شود، هیچ کاری هم انجام نخواهد گرفت!
وقتی نمی دانیم چه جامعه ای دارای اقتصاد ایده آل اسلامی است، هیچ جامعه ی ایده آل اسلامی هم بوجود نخواهد آمد!
نتیجه این می شود که الان شده! این وضعیتی که امروز در ایران به وجود آمده، یک شترگاوپلنگ اقتصادی است!
یعنی تلفیقی از اقتصاد کمونیستی - سرمایه داری زیر پوشش شعارهای منتسب به اسلام!
وقتی به گرته برداری سطحی و دزدکی از امری که توسط دیگران انجام می شود بپردازیم و به هدف آنها از انجام آن کارها وقوف نداشته باشیم، نتیجه این می شود که آمریکا انسان به فضا می فرستد و ما میمون!
درست مثل این می ماند که یک نفر که در خانه مریض دارد، دزدکی پشت درب مطب دکتری بنشیند و گوش کند آن دکتر برای مریضش چه نسخه ای می پیچد و چه دارویی تجویز می کند.
بعد با خوشحالی بلند شود و نسخه ی دکتر را جعل کرده، از داروخانه همان دارو را تهیه کرده و به مریض بدهد.
حال ممکن است آن دکتر دارو را برای مریضی نوشته باشد که گلاب به رویتان اسهال دارد و حال آنکه مریض این آقا یبوست دارد!
خودتان حدس بزنید نتیجه چه می شود!
برای مثال این هدفمندی یارانه ها که توسط برادر احمدی نژاد انجام شد، می تواند مصداق همین امر باشد.
یا خدا
کاربران گرامی دقت دارین که فضای بحث تا اینجا، یه سلسله مباحث علمی و کاربردی از منظر قرآن و اسلامه. فعلاً به چالش کشیدن مسائل اقتصادی کنونی در دستور کار، نیست. در این سلسله پست ها انشاالله قراره دقیقاً همون سوالاتی که کاربر، تحریم شده! فرمودند هیچ ازش نمی دونیم رو بدونیم تا بعد از فهم اونا، طبق فرمایش انوشیروان، صاحب نظران، تز اقتصاد اسلامی دربیارن.
و مطمئن باشین جناب که اگه ما پیگیر باشیم که هستیم لااقل اینجا هستیم، هستند و کم هم نیستند طلبه هایی که تنبلی نمی کنن و با هزارجور مشغله ی کاری و درسی و اجتماعی و... بازهم میشینن پای اینترنت تا به سوالات و شبهات من و شما جواب های متقنی بدن و همین نشوندهنده ی صاحب نظر بودنشه و تز داشتنشونه.
هرچند تنبلی هم هست و تنبل ها هم کم نیستن اما همه رو با یه چوب روندن در سیره ی عقلا جایگاهی نداره. حداقل تو این سایت خود من با روحانی های واقعی و صاحب نظری آشنا شدم که هر کدومشون قدر تموم صاحب نظرای غربی و بیش از اونها، گنجینه ی علوم هستند، علوم اسلامی و قابل اجرا. فقط باید شناخته بشن و نظراتشون تمام و کمال به گوش دیگران برسه.
کاربران گرامی دقت دارین که فضای بحث تا اینجا، یه سلسله مباحث علمی و کاربردی از منظر قرآن و اسلامه. فعلاً به چالش کشیدن مسائل اقتصادی کنونی در دستور کار، نیست. در این سلسله پست ها انشاالله قراره دقیقاً همون سوالاتی که کاربر، تحریم شده! فرمودند هیچ ازش نمی دونیم رو بدونیم تا بعد از فهم اونا، طبق فرمایش انوشیروان، صاحب نظران، تز اقتصاد اسلامی دربیارن.
و مطمئن باشین جناب که اگه ما پیگیر باشیم که هستیم لااقل اینجا هستیم، هستند و کم هم نیستند طلبه هایی که تنبلی نمی کنن و با هزارجور مشغله ی کاری و درسی و اجتماعی و... بازهم میشینن پای اینترنت تا به سوالات و شبهات من و شما جواب های متقنی بدن و همین نشوندهنده ی صاحب نظر بودنشه و تز داشتنشونه.
هرچند تنبلی هم هست و تنبل ها هم کم نیستن اما همه رو با یه چوب روندن در سیره ی عقلا جایگاهی نداره. حداقل تو این سایت خود من با روحانی های واقعی و صاحب نظری آشنا شدم که هر کدومشون قدر تموم صاحب نظرای غربی و بیش از اونها، گنجینه ی علوم هستند، علوم اسلامی و قابل اجرا. فقط باید شناخته بشن و نظراتشون تمام و کمال به گوش دیگران برسه.
سلام
دوست گرامی، هدف من بیشتر تلنگر زدن هست
کسی نمیگه صاحبنظران غربی افرادی عجیب و غریبند. اتفاقا آدم هایی عادی هستند. حرف من اینه که چطور اون ها که به هیچ منبع توحیدی متصل نیستند می تونند تزهایی برای جوامع خودشون بدند که کارامد باشه؟ (حالا سریع موضع نگیرید که اقتصاد اون ها امریالیستی و ... هست. به هر حال چیزی که برای ما بده برای بیشتر جامعه اون ها خوبه و با همین اقتصاد به قدرت اول دنیا تبدیل شدن!) چطور کاری که به ذهن دائم الخمر اونها می رسه! ما با وجود این منابع غنی نمی تونیم انجام بدیم؟ ایراد کار در چیه؟ ما خنگیم؟ نه! ما منابع علمی نداریم؟ داریم! چه مال خودمون و چه مال اونها! پس ایراد کار کجاست؟ ما تنبلیم!!!
بسیار بحث جالبی بود. ممنون از اطلاع رسانی...
کتاب اقتصادنا آيت الله العظمي سيد محمد باقر صدر
ممنون که شما هم با دیدی باز تاکید نکردین عالم محوری نکردین
نکته جالب اینجاس اقتصاد باید یه علم غیر اسلامی باشه که اسلامیش هم وجود داشته باشه دیگه علمی که آخرش به بانک که مترادف کلمه رباس ختم میشه 100% تضاد با اسلام داره...
مبحث جالبی بود منم فقط نظر شخصیم رو گفتم امیدوارم کسی رو ناراحت نکرده بود...
یک مقاله ی جالبی در مورد اصول مدیریت خوندم.
چیزی که جالب بود، تحقیق مستدل بر اساس آنچه در اقتصاد و ساختار مدیریتی موفق موارد مورد بحث اتفاق افتاده و نتایج اون جای بحث ندارد.
در اواخر مقاله، یک جمله ی طلایی وجود دارد که این است:
درد جامعه ی ما اینه.
با سلام
صاحب متن اجازه ی استفاده از ترجمه ی این متن رو نداد و گفت که از اون می خواد در پایان نامش استفاده کنه.
اشکالی نداره. چکیده ی اون مطالب رو تا جایی که به بحث ما مربوط میشه سعی می کنم براتون اینجا بزارم:
در این مقاله، نویسنده در مورد ساختار ماتریسی مدیریت بحث کرده.
ساختار ماتریسی، به عبارتی یعنی ایجاد یک شبکه ی دانش و اطلاعات، بین مدیران سطوح مختلف.
در یک شرکت چند منظوره که فعالیت های تجاری مختلفی در بخش های متفاوتی ارائه می دهد، مدیران هر زیرواحد بصورت جداگانه در مناطق مختلف جغرافیایی (داخل یا خارج کشور) پراکنده اند.
این مدیران در یک ساختار غیر ماتریسی با یکدیگر در ارتباط نیستند. اما ساختار ماتریس این امکان را بوجود می آورد که مدیران مختلف، بصورت غیرمستقیم، اطلاعات و دانش خود را به اشتراک گذاشته و در مواقع لازم، نسبت به رفع مشکل دیگر مدیران اقدام کنند، اگر دانش رفع مشکل را در اختیار داشته باشند.
مثلا یک مدیر دولتی که در صنایع پتروشیمی و در تهران کار می کند، ممکن است به مشکلی برخورد نماید که راه برون رفت از آن را نداند. اینجا مشکل خود را در یک شبکه ی اطلاعاتی ایجاد شده در یک ساختار ماتریسی به اشتراک می گذارد و فرضا یکی دیگر از مدیران دولتی در صنایع نفت و گاز جنوب مشغول به کار است، سلوشن و راه حل رفع این مشکل را در اختیار دارد.
اینجا شبکه ی ماتریسی باعث می شود که مدیر درخواست کننده، به مدیری که دانش رفع مشکل را در اختیار دارد راهنمایی شود و با استفاده از دانش مدیران درون سیستم، مشکل حل شود.
حالا همین طرح، دارای معایب و محاسنی است که در ادامه به آن می پردازیم.
[="Tahoma"][="Navy"]بسمه تعالی
اینهم کتاب خوبیست، قابل استفاده برای اکثر عزیزان.
http://www.hadavi.info/fa/booklibrary2.html?task=view&id=12&catid=12[/]
علم اقتصاد به خودی خود یعنی دانش کسب سود.
این علم مانند علم فیزیک و ریاضی و ... نه علم اسلامی دارد، نه مسیحی نه یهودی نه ...
بلکه این علم توانایی هایی برای یک انسان ایجاد می کند که چنانچه انسان، تربیت اسلامی نداشته باشد، ممکن است از موارد سوء در این علم هم استفاده کند که می شود سوءاستفاده و نتایج زیانبار دارد.
درست مثل انرژی هسته ای: می شود هم بواسطه ی آن رادیو دارو تولید کرد، که می شود اسلامی.
یا با آن بمب اتم تولید کرد که چون با تعالیم اسلام مخالف است، می شود استفاده غیر اسلامی.
پس یک علم به خودی خود اسلامی یا غیر اسلامی نیست، بلکه کسانی که از آن علم استفاده می کنند،
یا موافق با تعالیم یک دین، مثلا اسلام از آن علم استفاده می کنند، که برای دنیا و آخرت شان سودمند است،
یا مخالف با تعالیم یک دین، مثلا اسلام از آن علم استفاده می کنند، که برای دنیا و آخرت شان مضر است.
حالا:
یک فرد کمونیست در یک بانک چین، ممکن است موافق با تعالیم اسلام، علم بانکداری را به کار گیرد، که با اینکه نه مسلمان است، و نه در کشور اسلامی زندگی می کند، همینکه از تعالیم اسلام در به کارگیری علمش استفاده می کند هم به نفع دنیایش هست هم آخرتش.
اما یک محمود خاوری! با اینکه در کشوری مسلمان زندگی می کند، خودش هم مسلمان است! اما مخالف با تعالیم اسلام، از علم بانکداری استفاده می کند و 3000 میلیارد اختلاس می کند! اینجا هم دنیایش خراب می شود، هم آخرتش ، هم آبروی هموطنانش را می برد!
پس علم اقتصاد اسلامی وجود خارجی ندارد، بلکه علم اقتصاد یکیست ، اما یک انسان در مورد بکارگیری علوم، می تواند موافق یا مخالف تعالیم اسلامی از آن علم استفاده، یا سوءاستفاده کند.
یا علی مدد
دوستان سلام علیکم
بعد از آماده نمودن دو بحث رزق و انفاق از منظر قرآن تصمیم گرفتم همه آیات قرآن را مورد مطالعه دقیق قرار دهم و هر آنچه آیه در باب اقتصاد هست در نظمی کاربردی و بعضا همراه با تفسیر و توضیح قالب دهی کنم.
و تا الان قسمت عمده کار به پایان رسیده است و از قریب به هزار آیه استفاده شده است که ان شاء الله به محض آماده شدن آن را در کتابخانه سایت قرار خواهم داد.
دعا بفرمایید که بد قول نشوم
همچنان که وعده داده بودم به لطف خداوند فهرستی بر بیش از 1500 آیه قرآن آماده شد تا زمینه پوژهی مناسبی برای آنانی که می خواهند بدانند قرآن در زمینه مسائل اقتصادی چه نظراتی دارد آماده شود.
می توانید برای دانلود این کتاب به آدرس زیر مراجعه کنید:
http://www.askdin.com/downloads.php?do=file&id=1366
[="]مقدمه 12[/][="][/]
[="]نظر قرآن درباره انسان 12[/][="][/]
[="]معنای قرآنی اقتصاد 16[/][="][/]
[="]علم اقتصاد 18[/][="][/]
[="]1) مسؤولین اقتصادی باید کاردان باشند 18[/][="][/]
[="]2) کارشناسان اقتصادی خود را برای حل مشکلات اقتصادی عرضه کنند 18[/][="][/]
[="]3) زمامداران باید علم اقتصاد اسلامی را تعلیم دهند 18[/][="][/]
[="]4) ادیان الهی علم اقتصاد را که ضامن عدالت اجتماعی است، تعلیم می دهند 18[/][="][/]
[="]5) باید از اندیشمندان علم اقتصاد برای حل بحرانهای اقتصادی کمک گرفت 19[/][="][/]
[="]6) باید مراقبت نمود که علم اقتصاد موجب زر اندوزی نشود 20[/][="][/]
[="]درآمد 21[/][="][/]
[="]مقدمه 21[/][="][/]
[="]1) ضرورت رشد اقتصادی (کسب) 21[/][="][/]
[="]قوام دهی مال 21[/][="][/]
[="]علاقه انسان به مال 21[/][="][/]
[="]2) کفار مانع رشد اقتصادی مسلمین 22[/][="][/]
[="]أ) عدم علاقه کفار به رشد اقتصادی مسلمین 22[/][="][/]
[="]ب) تحریم اقتصادی 23[/][="][/]
[="]ج) علاقه کفار به استفاده اقتصادی از مسلمین 23[/][="][/]
[="]د) لزوم عدم وابستگی اقتصادی به کفار 24[/][="][/]
[="]3) امنیت اقتصادی 27[/][="][/]
[="]4) رزق 28[/][="][/]
[="]مقوله رزق، دلیل توحید 29[/][="][/]
[="]رازقیت انسانها در طول رازقیت خداوند 37[/][="][/]
[="]علت تفاوت انسانها در رزق 38[/][="][/]
[="]1) مدیریت الهی رزق 38[/][="][/]
[="]1/1) مشیت خداوند 38[/][="][/]
[="]1/2) مسؤولیت زیر دستان 39[/][="][/]
[="]1/2/1) مسؤولیت خانواده 39[/][="][/]
[="]1/2/2) مسؤولیت خدمتگذارن 39[/][="][/]
[="]1/2/3) مسؤولیت کارگزاران 39[/][="][/]
[="]1/2/4) مسؤولیت تهیدستان 40[/][="][/]
[="]1/3) تفاوت ظرفیتها 40[/][="][/]
[="]بی ظرفیتیها 41[/][="][/]
[="]قارون 46[/][="][/]
[="]1/4) آزمون 47[/][="][/]
[="]1/5) تعذیب 49[/][="][/]
[="]2) مدیریت انسانی رزق 50[/][="][/]
[="]2/1) عوامل رونق اقتصادی 50[/][="][/]
[="]1/2/1)بپاداری شریعت 50[/][="][/]
[="]1/2/2) تقوا 51[/][="][/]
[="]1/2/3) شکر 52[/][="][/]
[="]1/2/4) ازدواج 53[/][="][/]
[="]1/2/5) قرض الحسنه 53[/][="][/]
[="]1/2/6) تدبیر 53[/][="][/]
[="]أ) آینده نگری 54[/][="][/]
[="]ب) رشد عقلی 54[/][="][/]
[="]ج) علم اقتصاد 55[/][="][/]
[="]1/2/7) پرهیز از کم فروشی 55[/][="][/]
[="]1/2/8) انفاق 55[/][="][/]
[="]1/2/9) توبه 55[/][="][/]
[="]1/2/10) سلام 56[/][="][/]
[="]2/2) عوامل رکود اقتصادی 56[/][="][/]
[="]2/2/1) شرک و تکذیب آیات توحید 56[/][="][/]
[="]2/2/2) اعراض از یاد خداوند 57[/][="][/]
[="]2/2/3) حکومت ناصالحان 58[/][="][/]
[="]2/2/4) حرص 58[/][="][/]
[="]2/2/5) ظلم 58[/][="][/]
[="]2/2/6) گناه 61[/][="][/]
[="]أ) ترک انفاق 61[/][="][/]
[="]ب) عدم تشویق به انفاق 62[/][="][/]
[="]ج) ترک یتیم نوازی 62[/][="][/]
[="]د) میراث خوری 63[/][="][/]
[="]ه) ربا خواری 63[/][="][/]
[="]و) غصب 63[/][="][/]
[="]دعای برای رزق 63[/][="][/]
[="]درآمد واجب 65[/][="][/]
[="]درآمد حرام 67[/][="][/]
[="]1) دین فروشی 68[/][="][/]
[="]2) شهادت دروغ 70[/][="][/]
[="]3) فدیه حرام 70[/][="][/]
[="]4) معامله روی محرّمات 71[/][="][/]
[="]5) ربا 71[/][="][/]
[="]6) سوء استفاده از غنائم 72[/][="][/]
[="]انفال 74[/][="][/]
[="]7) شکار غیر قانونی 75[/][="][/]
[="]8) سرقت 76[/][="][/]
[="]9) قمار 76[/][="][/]
[="]10) ارتباط غیر مجاز با کفار 77[/][="][/]
[="]11) کم فروشی 77[/][="][/]
[="]12) رشوه 78[/][="][/]
[="]13) غِشّ 79[/][="][/]
[="]14) موسیقی حرام 79[/][="][/]
[="]15) تکدّی 79[/][="][/]
[="]16) زنا 79[/][="][/]
[="]17) غصب 79[/][="][/]
[="]موارد غصب 80[/][="][/]
[="]أ) مال یتیم 80[/][="][/]
[="]ب) ارث 81[/][="][/]
[="]ج) مهریه 82[/][="][/]
[="]د) تاوان 82[/][="][/]
[="]ضرورت برخورد با غاصبان 83[/][="][/]
[="]18) معامله هنگام اقامه نماز جمعه 84[/][="][/]
[="]19) جادوگری 84[/][="][/]
[="]درآمد حلال 85[/][="][/]
[="]خصوصیات درآمد حلال 85[/][="][/]
[="]1) طیّب 85[/][="][/]
[="]2) خالص 90[/][="][/]
[="]3) نیکو (متناسب) 90[/][="][/]
[="]4) بدون شبهه 91[/][="][/]
[="]5) مبارک 92[/][="][/]
[="]6) بدون حساب 93[/][="][/]
[="]خصوصیات رزق بهشتی 94[/][="][/]
[="]1) مخصوص مؤمنین 94[/][="][/]
[="]2) کریم 95[/][="][/]
[="]3) معلوم 95[/][="][/]
[="]4) حسن 95[/][="][/]
[="]5) بهتر از رزق دنیا 95[/][="][/]
[="]6) فنا ناپذیر 95[/][="][/]
[="]7) بدون حساب 96[/][="][/]
[="]تحریم بیجای رزق 96[/][="][/]
[="]درآمد بیت المال 98[/][="][/]
[="]1) جزیه 98[/][="][/]
[="]2) غنیمت 99[/][="][/]
[="]أ) اسیران جنگی 100[/][="][/]
[="]ب) فدیه 100[/][="][/]
[="]کار و کسب 101[/][="][/]
[="]1) تجارت 101[/][="][/]
[="]مضاربه 101[/][="][/]
[="]2) کشاورزی 101[/][="][/]
[="]3) دامداری 102[/][="][/]
[="]4) شکار 102[/][="][/]
[="]5) صیادی 102[/][="][/]
[="]6) دریانوردی 103[/][="][/]
[="]7) ساخت و ساز 103[/][="][/]
[="]8) استخراج معدن 104[/][="][/]
[="]9) معامله با کفار 105[/][="][/]
[="]10) استخدام 105[/][="][/]
[="]أ) چوپانی 105[/][="][/]
[="]ب) شیردهی 105[/][="][/]
[="]ج) جمع آوری زکات 106[/][="][/]
[="]د) جعاله 106[/][="][/]
[="]درآمدهای مقطعی 106[/][="][/]
[="]1) ارث 106[/][="][/]
[="]2) مهریه بخشیده شده 106[/][="][/]
[="]3) در سفر حج 107[/][="][/]
[="]4) تقاص مالی 107[/][="][/]
[="]مصرف 109[/][="][/]
[="]مقدمه 109[/][="][/]
[="]ضرورت رعایت ضوابط شرعی مصرف 109[/][="][/]
[="]مصرف واجب 109[/][="][/]
[="]1) زکات 109[/][="][/]
[="]2) خمس 110[/][="][/]
[="]3) کفاره 111[/][="][/]
[="]4) پرداخت هزینه های جنگ 113[/][="][/]
[="]5) پرداخت مهریه 117[/][="][/]
[="]6) عمل به نذر 118[/][="][/]
[="]7) نفقه 118[/][="][/]
[="]8) اداء دین 120[/][="][/]
[="]9) اداء دیه قتل 120[/][="][/]
[="]10) هزینه حیوانات اهلی 121[/][="][/]
[="]مصرف مستحب 121[/][="][/]
[="]مصارف جاری 121[/][="][/]
[="]أ) مرکب 121[/][="][/]
[="]ب) لباس 122[/][="][/]
[="]ج) اثاث منزل 123[/][="][/]
[="]د) آراستگی 123[/][="][/]
[="]ه) منزل 123[/][="][/]
[="]و) سیاحت 125[/][="][/]
[="]انفاق 127[/][="][/]
[="]أ) شاخصه های انفاق مؤمنین 128[/][="][/]
[="]ب) شاخصه های انفاق غیر مؤمنین 137[/][="][/]
[="]ج) مصادیق انفاق 140[/][="][/]
[="]1) احسان 140[/][="][/]
[="]1/1) صله رحم 141[/][="][/]
[="]1/1/1) والدین 144[/][="][/]
[="]1/2) دوست نوازی 145[/][="][/]
[="]1/3) همسایه داری 145[/][="][/]
[="]1/4) یتیم نوازی 145[/][="][/]
[="]1/5) کمک به تهیدستان 147[/][="][/]
[="]1/5/1) فقراء، مساکین و سائلین 148[/][="][/]
[="]1/5/2) راه ماندگان 152[/][="][/]
[="]1/5/3) بردگان 153[/][="][/]
[="]1/5/4) مقروضین 153[/][="][/]
[="]1/5/5) مهاجرین در راه خداوند 153[/][="][/]
[="]1/6) میهمانی 155[/][="][/]
[="]ادب میهمانی 155[/][="][/]
[="]1/7) قرض الحسنه 157[/][="][/]
[="]1/8) تألیف قلوب 157[/][="][/]
[="]1/9) احسان به همسر هنگام طلاق 158[/][="][/]
[="]1/10) بخشش مهریه 158[/][="][/]
[="]1/11) عاریه 158[/][="][/]
[="]1/12 بخشش بدهکار 158[/][="][/]
[="]2) انجام کارهای خیر 159[/][="][/]
[="]1/1) وقف 160[/][="][/]
[="]1/2) وصیت 160[/][="][/]
[="]1/3) قربانی 161[/][="][/]
[="]عقیقه 161[/][="][/]
[="]1/4) کارهای عام المنفعه 161[/][="][/]
[="]مصرف حرام 161[/][="][/]
[="]1) تبذیر 161[/][="][/]
[="]2) اسراف 162[/][="][/]
[="]3) استفاده از محرمات 165[/][="][/]
[="]4) بازیهای بی هدف 166[/][="][/]
[="]محدودیتهای مصرف 166[/][="][/]
[="]سفیه 166[/][="][/]
[="]یتیم 166[/][="][/]
[="]اخلاق اقتصادی 168[/][="][/]
[="]اخلاق پسندیده 168[/][="][/]
[="]1) ایثار 168[/][="][/]
[="]2) مساوات 168[/][="][/]
[="]3) عفو و بخشش 169[/][="][/]
[="]4) اداء امانت 169[/][="][/]
[="]5) وفای به تعهدات 170[/][="][/]
[="]6) نظم و دقت 171[/][="][/]
[="]7) شکر 172[/][="][/]
[="]8) زهد 173[/][="][/]
[="]9) اهتمام به مستحبات 174[/][="][/]
[="]10) برخورد نیکو با کارگر 174[/][="][/]
[="]1/10) مدار با کارگر 174[/][="][/]
[="]2/10) نقش عرف، در تعیین مزد 174[/][="][/]
[="]3/10) تطابق مزد با میزان تلاش 174[/][="][/]
[="]4/10) روز، وقت مناسب تر برای کار 174[/][="][/]
[="]اخلاق ناپسنده 175[/][="][/]
[="]1) بخل 175[/][="][/]
[="]2) حرص 179[/][="][/]
[="]حرص ممدوح 180[/][="][/]
[="]3) طمع 181[/][="][/]
[="]طمع نداشتن انبیاء از امتهایشان 182[/][="][/]
[="]زر اندوزی 182[/][="][/]
[="]طمع ممدوح 182[/][="][/]
[="]4) حسد 184[/][="][/]
[="]5) توهم قدرت (استغناء) 185[/][="][/]
[="]6) خوش گذارنی (اتراف) 186[/]