جمع بندی جانشین امام را باید خدا انتخاب کند

با سلام خدمت شما دوست گرامی دین اسلام، آخرین دین الهی است که توسط پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) از سوی خداوند متعال برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال و خوش‌بختی دنیوی و اُخروی، آورده شده است و باید همیشه کسی باشد که به تبلیغ و ترویج این دین و هدایت جامعه به سوی کمال، بپردازد. بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) امامان معصوم (علیهم‌السّلام) عهده‌دار این وظیفه بودند و به ترویج دین اسلام می‌پرداختند، لکن با آغاز غیبت کبری و مستور شدن امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) باید کسی عهده‌دار نقش هدایت جامعه می‌شد. ائمه‌ی معصومین (علیهم‌السّلام) و به ویژه امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) قبل از آغاز غیبت کبری شرایط و ضوابط کلّی را برای رهبر جامعه در دوره‌ی غیبت بیان داشتند تا بعد از آغاز غیبت کبری، هر کس آن شرایط و ضوابط را کسب کرد، زعیم و مرجع شیعیان باشد. در اصطلاح، به این شخص، نایب عام گفته می‌شود. نواب خاص که در زمان غیبت صغرای امام زمان بودند و همچنین وکلای حضرت که ماموران حضرت در امور دینی و اقتصادی در مناطق مختلف بودند توسط خود حضرت تعیین می شدند البته باید بدانیم که اراده و خواست ائمه اطهار معصومانه و از روی علم الهی بوده است و هرگز حضرت ملاک های شخصی را برای انتخاب های خود دخیل نمی کردند. در تعیین ملاک های نائبان عام که در غیبت کبری می باشند نیز امام معصوم بر طبق مبانی الهی این مشخصه ها را بیان فرمودند. امام زمان(علیه السلام) می فرمایند: قُلُوبُنا أَوْعِیَةٌ لِمَشِیَّةِ اللّهِ، فَإِذا شاءَ شِئْنا، وَاللّهُ یَقُولُ: وَما تَشاؤُونَ إِلاّ أَنْ یَشاءَ اللّهُ(سوره ى تکویر، آیه ى ۲۹ .) دل هاى ما ظروفى براى خواست خداوند است. اگر خدا چیزى را اراده کند و بخواهد، ما نیز اراده کرده، خواهیم خواست. خداوند متعال مى فرماید: و شما نمى خواهید مگر این که خداوند بخواهد.(الغیبة طوسى، ص۲۴۷، ح۲۱۶ ؛ الهدایة الکبرى، ص۳۵۹ ؛ کشف الغمة، ج۳، ص۳۰۳ ؛ الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۵۹ ؛ دلائل الامامة، ص۵۰۶ ؛ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۳۳۷، ح۱۶.)   ادامه دارد...

ادامه ... در حدیثى از امام کاظم(علیه السلام) آمده است: همانا خداوند قلوب امامان را در مسیر اراده ى خود قرار داده است؛ پس هر گاه خداوند متعال چیزى را بخواهد، آنان آن چیز را مى خواهند؛ و این سخن خداوند متعال است که مى فرماید: و شما نمى خواهید مگر این که خداوند بخواهد.( تفسیر على بن ابراهیم، ج۲، ص۴۰۹ ؛ بصائر الدرجات، ص۵۳۷، ح۴۷ ؛ بحارالأنوار، ج۵، ص۱۱۴، ح۴۴) پس هر انتخابی و یا تعیین ملاکی که از سوی حضرات اهلبیت انجام بگیرد دقیقا طبق اراده و خواست خداست. شرایطی که از سوی ائمه (علیهم‌السّلام) برای نایبان عام ذکر شده، عبارت است از این که آنان باید از راویان احادیث اهل بیت (علیهم‌السّلام)، فقیه، با تقوا، مطیع اوامر الهی، حافظ دین، مخالف با هواهای نفسانی و... باشند. این شرایط، در روایات مختلفی بیان شده است: ۱- امام صادق (علیه السلام) به عمر بن حنظله می‌فرماید: «مَنْ کان منکم مِمَّن روی حدیثنا و نظر فی حلالنا و حرامنا و عَرَف احکامنا فَارْضوا به حکماً؛ فانّی قد جعلته علیکم حاکماً; (بحار،ج2، ص 221) هر کس از شما، حدیث ما را روایت کند و در حلال و حرام ما نظر افکند، و احکام ما را شناخته باشد، او را به عنوان حاکم قبول کنید؛ زیرا من، او را حاکم بر شما قرار دادم.»   ادامه دارد...

ادامه... ۲- امام صادق (علیه السلام) در حدیث دیگری می‌فرماید: «... فامّا مَنْ کان من الفقهاء صائناً لنَفسه، حافظاً لدینه، مخالفاً علی هواه، مطیعاً لامر مولاه، فللعوام ان یقلدوه;. (حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل‌الشیعه، ج۲۷، ص۱۳۱. )   .. امّا هر کدام از فقها که نگهدار نفس خود و حافظ دینش باشد و با هواهای نفسانی مخالفت کرده، مطیع اوامر الهی باشد، عوام باید از او تقلید کنند...» ۳- امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) نیز در پاسخ به سؤالی که از آن حضرت در مورد تکلیف شیعه در دوران غیبت، شده بود، می‌فرماید: «امّا الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الی رواة حدیثنا؛ فانّهم حجّتی علیکم و انا حجة الله. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۸۰)؛ امّا در حوادثی که رخ می‌دهد، به راویان احادیث ما مراجعه کنید. آنان، حجّت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم...»   اگر در این رابطه می خواهید مطالعه کنید کتاب های زیر مناسب هستند: کتاب ولایت فقیه اثر آیه الله جوادی آملی کتاب ولایت فقیه اثر استاد آیه الله حائری شیرازی ولایت فقیه و حاکمیت ملت اثر مرحوم طاهری خرم آبادی

جمع بندی پرسش: نائب امام را خود خداوند باید انتخاب کند یا امام معصوم هم اجازه تعیین جانشین بعد خود را دارد؟ پاسخ: دین اسلام، آخرین دین الهی است که از سوی خداوند متعال توسط پیامبر اسلام (صلی الله‌ علیه‌ و آله) برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال و خوش‌بختی دنیوی و اُخروی، آورده شده است و باید همیشه کسی باشد که به تبلیغ و ترویج این دین و هدایت جامعه به سوی کمال، بپردازد. بعد از پیامبر (صلی الله‌ علیه‌ و آله) امامان معصوم (علیهم‌ السّلام) عهده‌دار این وظیفه بودند و به ترویج دین اسلام می‌پرداختند، لکن با آغاز غیبت کبری و مستور شدن امام مهدی (عجّل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف) باید کسی عهده‌دار نقش هدایت جامعه می‌شد. ائمه‌ی معصومین (علیهم‌ السّلام) و به ویژه امام مهدی (عجّل‌ الله‌ فرجه‌ الشریف) قبل از آغاز غیبت کبری شرایط و ضوابط کلّی را برای رهبر جامعه در دوره‌ی غیبت بیان داشتند تا بعد از آغاز غیبت کبری، هر کس آن شرایط و ضوابط را کسب کرد، زعیم و مرجع شیعیان باشد. در اصطلاح، به این شخص، نایب عام گفته می‌شود. نواب خاص که در زمان غیبت صغرای امام زمان بودند و همچنین وکلای حضرت که ماموران حضرت در امور دینی و اقتصادی در مناطق مختلف بودند توسط خود حضرت تعیین می شدند البته باید بدانیم که اراده و خواست ائمه اطهار (علیهم السلام) معصومانه و از روی علم الهی بوده است و هرگز حضرت ملاک های شخصی را برای انتخاب های خود دخیل نمی کردند. در تعیین ملاک های نائبان عام که در غیبت کبری می باشند نیز امام معصوم بر طبق مبانی الهی این مشخصه ها را بیان فرمودند. امام زمان(علیه السلام) می فرمایند: « قُلُوبُنا أَوْعِیَةٌ لِمَشِیَّةِ اللّهِ، فَإِذا شاءَ شِئْنا، وَاللّهُ یَقُولُ: وَما تَشاؤُونَ إِلاّ أَنْ یَشاءَ اللّهُ(1) دل هاى ما ظروفى براى خواست خداوند است. اگر خدا چیزى را اراده کند و بخواهد، ما نیز اراده کرده، خواهیم خواست. خداوند متعال مى فرماید: و شما نمى خواهید مگر این که خداوند بخواهد».(2) در حدیثى از امام کاظم(علیه السلام) آمده است: « همانا خداوند قلوب امامان را در مسیر اراده ى خود قرار داده است؛ پس هر گاه خداوند متعال چیزى را بخواهد، آنان آن چیز را مى خواهند؛ و این سخن خداوند متعال است که مى فرماید: و شما نمى خواهید مگر این که خداوند بخواهد».(3) پس هر انتخابی و یا تعیین ملاکی که از سوی حضرات اهلبیت انجام بگیرد دقیقا طبق اراده و خواست خداست.   پی نوشت ها: 1- تکویر:29. 2- مجلسی، بحارالأنوار، تراث، بیروت، 1414، ج۲۵، ص۳۳۷، ح۱۶. 3- بحارالأنوار، ج۵، ص۱۱۴، ح۴۴.