جمع بندی علوم غریبه، شبه علم؟

جمع بندی سوال: آیا علوم غریبه جزو «غیر علم» محسوب می شوند؟ پاسخ: از دیدگاه دانشمندان غربی بین دو واژه «Knowledge» و «Science» تفاوت وجود دارد؛ به طوری که هر گونه دانشی را Knowledge دانسته و معنای Science را اخص از Knowledge می دانند. برای راحت تر شدن بحث Science را علم طبیعی(خاص) و Knowledge را دانش(عام) نامیده اند. منظور ایشان از علم طبیعی «دانشی است در مورد جهان مادی و فیزیکی که بر اساس آزمودن واقعیتی خارجی را به اثبات می رساند» همانطور که مشاهده می کنید منظور ایشان از علم طبیعی تنها علومی است که به عالم طبیعت مربوط است و طبیعتا با این تعریف ماوراء طبیعت علم نخواهد بود و از آن به شبه علم تعبیر می کنند. بر همین اساس علومی مانند ادبیات و فلسفه را علم طبیعی نمی دانند. دانش نیز به معنای «هر نوع اطلاعات و دانسته ایست که انسان از راه تعلیم یا تجربه به دست می آورد» است.   بنابراین با توجه به ملاکی که برای علم طبیعی یا تجربی قرار داده شده است، طبیعتا علومی که بر اساس تجربه و آزمون و خطا شکل نگرفته اند، علم طبیعی نخواهند بود اما آیا این تعریف باعث بی اعتباری این دسته از علوم است؟ مسلما ملاکی که گروهی برای تعریف علم بعد از رنسانس گذاشته اند، باعث بی اعتباری دیگر علوم نمی شود، همانطور که همه اذعان دارند علم تاریخ، ادبیات، فلسفه و دیگر علومی که بر اساس تجربه شکل نگرفته اند، لازم اند و علم تجربی نبودن آنها سبب بی اعتباری آنها نیست.   نکته دیگر اینکه اعتقاد به روح و ماوراء طبیعت مختص به مسلمان ها نیست بلکه تمام ادیان ابراهیمی(یهودیت، مسیحیت و اسلام) و بسیاری از ادیان به ماوراء طبیعت اعتقاد دارند و مبدء این عالم را چیزی غیر از این عالم می دانند. اثبات این مطلب نیز بر عهده دلایل و براهین خداشناسی است. این دلایل بر اساس مبانی بدیهی و عقلی طرح شده اند و اینکه قابل تجربه نیستند، نقدی به آنها وارد نمی کند؛ چرا که هر واقعیتی را باید با اسباب و وسائل آن پی گیری کرد. به عنوان مثال شنیدنی ها را حتما باید با گوش شنید و نمی توان یک امر شنیدنی که از سنخ صوت و موج است را با چشم مشاهده کرد. به همین دلیل امر ماوراء ماده را نمی توان با وسائل مادی درک کرد و این حرف برخی پوزیتیوست ها که می گویند: «من هر وقت زیر تیغ جراحی خدا را دیدم به آن قائل هستم» کاملا مردود است و خدایی که از ماده نیست را نمی توان با حواس پنج گانه که برای درک ماده هستند، ادراک نمود.    اما در مورد این ادعا که هیچ قدرت ماوراء طبیعی وجود ندارد، باید گفت؛ اولا اثبات ماوراء طبیعت مستلزم وجود نیروهایی مرتبط با آن عالم است. معجزه و کرامات نیز در همین فضا قابل بحث هستند. ثانیا وجود مصادیق عینی چه در بین کسانی که ریاضت های غیرشرعی کشیده اند مانند مرتاضان و چه در بین آنهایی که معتقد به خدا و ماوراء طبیعت هستند مانند عرفا، ناقض چنین ادعایی است. البته ادعای نقد این مصادیق با توجه به تواتر آنها راحت نیست، تا جایی که بسیاری از فلاسفه دین در غرب نیز وجود تجربیات دینی و کرامات را پذیرفته اند.   پی نوشت ها: 1.    دیکشنری Longman ذیل واژه: Science. 2.    همان ذیل واژه: Knowledge.