جمع بندی بهترین زمان برای زیارت اهل قبور

تب‌های اولیه

7 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
بهترین زمان برای زیارت اهل قبور

با اهدای سلام و احترام خدمت شما

بر اساس روایات بهترین زمان برای زیارت اموات چه زمانی است؟آیا روایتی در این زمینه داریم؟

همچنین چرا زیارت اهل قبور در شب کراهت دارد؟ با اینکه پیامبر ص خیلی اوقات شبها برای زیارت اهل قبور می رفتن؟

متشکر و ممنون

width: 700 align: center

[TD="align: center"]با نام و یاد دوست

[/TD]

[TD="align: center"]
[/TD]


کارشناس بحث: استاد صدرا

[TD][/TD]

کوهساران;1020389 نوشت:
با اهدای سلام و احترام خدمت شما

بر اساس روایات بهترین زمان برای زیارت اموات چه زمانی است؟آیا روایتی در این زمینه داریم؟

همچنین چرا زیارت اهل قبور در شب کراهت دارد؟ با اینکه پیامبر ص خیلی اوقات شبها برای زیارت اهل قبور می رفتن؟

متشکر و ممنون

با سلام و عرض ادب

بر اساس روایات زیارت اهل قبور در همه ی زمانها مستحب بوده؛[1] هر چند که بهترین زمان برای زیارت اهل قبور، روز شنبه و دوشنبه و پنجشنبه و جمعه است.

مرحوم «شیخ حر عاملی» در کتاب «وسائل الشیعه» در دو باب روایات تأکید استحباب زیارت اهل قبور را بیان داشته است.

الف) ایشان در ذیل باب: «تَأَكُّدِ اسْتِحْبَابِ زِيَارَةِ الْقُبُورِ يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَ الْخَمِيسِ وَ السَّبْتِ»؛[2] «تأکید استحباب زیارت قبور در روز دوشنبه و پنجشنبه و شنبه» این روایات را از مصادر اصلی روایی شیعه نقل نموده است:

1) مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ: عَاشَتْ فَاطِمَةُ(علیها السلام) بَعْدَ أَبِيهَا خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً- لَمْ تُرَ كَاشِرَةً وَ لَا ضَاحِكَةً- تَأْتِي قُبُورَ الشُّهَدَاءِ- فِي كُلِّ جُمْعَةٍ مَرَّتَيْنِ الْإِثْنَيْنَ وَ الْخَمِيسَ...».[3]
«حضرت فاطمه (علیه السلام) پس از پیامبر (صلی الله علیه وآله) هفتادو پنج روز زنده بود و در این ایام خندان و خوشحال دیده نشد. آنحضرت هر هفته دو بار - روزهای دوشنبه و پنجشنه - بر سر تربت شهیدان احد می آمد...».

2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُبَابٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: «إِنَّ فَاطِمَةَ (علیها السلام)كَانَتْ تَأْتِي قُبُورَ الشُّهَدَاءِ فِي كُلِّ غَدَاةِ سَبْتٍ- فَتَأْتِي قَبْرَ حَمْزَةَ وَ تَتَرَحَّمُ عَلَيْهِ وَ تَسْتَغْفِرُ لَهُ».[4] امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «فاطمه‏ (عليها السلام) هر روز شنبه‏ صبحگاهان به زيارت قبور شهدا مى‏آمد و برسر قبر حمزه آمده از خداوند طلب رحمت و مغفرت براى او مي كرد».

3) عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) يَخْرُجُ فِي مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ مِنْ أَصْحَابِهِ كُلَّ عَشِيَّةِ خَمِيسٍ إِلَى بَقِيعِ الْمَدَنِيِّينَ»؛[5] «امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه وآله)، در میان جمعیتی از اصحاب خودشان غروب هر پنج شنبه به بقیع مدینه می‌رفتند».

ب) ایشان همچنین در ذیل عنوان: «باب استحباب زيارة القبور يوم الجمعة قبل طلوع الشمس»‏،[6] «باب استحباب زیارت قبور در روز جمعه قبل از طلوع آفتاب» روایت مرحوم «شیخ طوسی» از امام باقر (علیه السلام) را روایت نموده است:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِي الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَتَّوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ يَعْلَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ النَّهْدِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ؟قَالَ: «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ- فَإِنَّهُ مَنْ كَانَ مِنْهُمْ فِي ضِيقٍ- وُسِّعَ عَلَيْهِ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ- يَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِي كُلِّ يَوْمٍ- فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ كَانُوا سُدًى. قُلْتُ فَيَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَيَفْرَحُونَ بِهِ- قَالَ نَعَمْ وَ يَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إِذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ».[7]

عبدالله بن سلیمان می گوید: از حضرت امام‌ باقر (علیه‌ السّلام)‌ درباره ی زیارت‌ اهل‌ قبور پرسش‌ کردم‌. فرمود: چون‌ روز جمعه‌ باشد آنان را زیارت‌ کن‌؛ چون‌ هر کس‌ از آنان‌ در ضیق‌ و تنگی‌ باشد در بین‌ طلوع‌ صبح‌ صادق‌ و طلوع‌ آفتاب‌ گشایش‌ می‌یابد، و لذا در این‌ موقع‌ در هر روز، از کسی‌ که‌ به‌ زیارت‌ او رفته‌ باشد، علم‌ و اطّلاع‌ پیدا می کند، ولیکن‌ چون‌ آفتاب‌ طلوع‌ کند آنها رها می شوند و دیگر قادر بر جهت‌گیری‌ در امور دنیا و زیارت‌ اهل‌ خود نیستند. عرض‌ کردم‌: آیا آنها از افرادی‌ که‌ به‌ زیارت‌ قبور آنها می روند علم‌ پیدا می‌کنند و خوشحال‌ می شوند؟ فرمود: آری‌ خوشحال می‌شوند، و نیز از بازگشت‌ زائرین‌ از قبور به‌ محلّ های‌ خود وحشت‌ می‌کنند.

روایات فوق بیانگر آن است که در بیان و سیره ی معصومین (علیهم السلام) زیارت اموات در روزهای شنبه و دو شنبه و پنجشنبه و جمعه به هنگام صبح و عصر پنجشنبه، دارای استحباب بیشتری نسبت به سایر روزها و ساعات می باشد.

ادامه دارد.


[/HR] [1] . اطلاق روایات ترغیب به زیارت قبور، بیانگر استحباب آن در هر زمانی است و چنین امری مقیّد به زمان خاصی نیست. مرحوم سبزواری در این رابطه می نویسند: «مقتضى الإطلاقات استحباب زيارة القبور في جميع الأوقات و إن كان الأفضل ما تقدم من الأوقات الثلاثة(يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَ الْخَمِيسِ وَ السَّبْتِ‌)». (سبزوارى، سيد عبد الأعلى، مهذّب الأحكام (للسبزواري)، 30 جلد، ج4، ص213، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آية الله، قم - ايران، چهارم، 1413 ه‍ ق).
[2]. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد، ج3، ص223، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق.

[3]. همان، ص224، ح3467.

[4]. همان، ح3468.

[5]. همان، ح3469؛ قمّى، ابن قولويه، ابو القاسم، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، در يك جلد،ص320، دار المرتضوية، نجف اشرف - عراق، اول، 1398 ه‍ ق؛ عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد،ج3، ص224، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق

[6]. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد،ج7، ص415، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق.

[7] . عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد، ج7، ص415، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق

کراهت زیارت قبور به هنگام شامگاه

در روایات اهل سنت بیان شده که پیامبر (صلی الله علیه وآله) به تنهایی شامگاهان نیز به زیارت قبور رفته اند؛ و وجه زیارت آنحضرت نیز دستور از سوی خدا برای دعای بر اموات بوده؛ چنانکه در روایت «مالک بن انس» از طریق «عایشه» آمده است:
«قَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ (وآله)وَ سَلَّمَ) ذَاتَ لَيْلَةٍ، فَلَبِسَ ثِيَابَهُ، ثُمَّ خَرَجَ. قَالَتْ: فَأَمَرْتُ جَارِيَتِي بَرِيَرَةَ تَتَّبِعُهُ. فَتَبِعَتْهُ. حَتَّى جَاءَ الْبَقِيعَ، فَوَقَفَ فِي أَدْنَاهُ، مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقِفَ. ثُمَّ انْصَرَفَ. فَسَبَقَتْهُ بَرِيَرَةٌ فَأَخْبَرَتْنِي. فَلَمْ أَذْكُرْ لَهُ شَيْئاً حَتَّى أَصْبَحَ. ثُمَّ ذَكَرْتُ ذلِكَ لَهُ، فَقَالَ: «إِنِّي بُعِثْتُ إِلَى أَهْلِ الْبَقِيعِ لِأُصَلِّيَ عَلَيْهِمْ».[1]
«شبی پیامبر (صلی الله علیه وآله) از خواب بیدار شد و بعد از پوشیدن لباس بیرون رفت. من به کنیز «بریرة» امر کردم که ایشان را دنبال کند. «بریرة» ایشان را دنبال نمود. آنحضرت به بقیع رسید و در نزدیکی آن توقف نمود. خواست خدا بود که بایستد. سپس بازگشتند. «بریرة» پیش از ایشان برگشت و مرا از واقعه باخبر ساخت و من تا صبح چیزی نگفتم. سپس ماجرا را برای ایشان تعریف نمودم. آنحضرت فرمودند: «برانگیخته شدم به سوی اهل بقیع تا برای آنان دعا بخوانم».

در روایت دیگری از عایشه آمده است که آنحضرت در پایان شب به قبرستان بقیع رفته و برای اهل بقیع طلب مغفرت می نموده اند: عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنْ عَائِشَةَ؛ أَنَّهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ (كُلَّمَا كَانَ لَيْلَتُهَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ) يَخْرُجُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ إِلَى الْبَقِيعِ‏، فَيَقُولُ «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ‏ وَ أَتَاكُمْ مَا تُوعَدُونَ غَدًا مُؤَجَّلُونَ. وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ. اللَّهُمَّ! اغْفِرْ لِأَهْلِ بَقِيعِ الْغَرْقَدِ».[2] «از عایشه روایت است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در شب هایی که نزد من سپری می کرد آخر شب را به بقیع می رفت و خطاب به اهل قبور می فرمود: «ای سرای قوم مؤمنین!سلام بر شما باد! قطعا شما آنچه را که به آن وعده داده شدید یافتید و من نیز اگر خدا بخواهد به زودی به شما ملحق خواهم شد . خداوندا! اهل بقیع غرقد را بیامرز».

در روایتی که بیانگر زمان زیارت اموات توسط امام صادق (علیه السلام)‌ است آمده است:
«وَ كَانَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) رُبَّمَا يَأْتِي‏ الْقُبُورَ لَيْلًا وَ يَقُولُ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مَا لِي إِذَا دَعَوْتُكُمْ لَا تُجِيبُونَ ثُمَّ يَقُولُ حِيلَ وَ اللَّهِ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْجَوَابِ وَ كَأَنِّي أَكُونُ مِثْلَهُمْ ثُمَّ يَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْس‏».[3] «و جعفر بن محمد (علیه السلام) چه بسا شبانگاه به زیارت قبور آمده و می فرمود: «اى اهل قبور! چه شده هنگامی که شما را می خوانم اجابت نمی کنید؟!ا» آن‌گاه می‌فرمود: «به خدا سوگند، میان آنها و پاسخ گفتن فاصله افتاده است! و گویا ما هم نظیر ایشان خواهیم شد»، سپس رو به قبله تا طلوع آفتاب می‌ایستاد».

مفاد این روایات بیانگر مطلوب بودن زیارت در شب برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)است؛ اما ممکن است این امر اختصاص به آنحضرت داشته باشد؛ لذا در سیره ی پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل نشده که آنحضرت با مردم شبانگاهان برای زیارت اموات رفته باشند و این در حالی است که آنحضرت عصر روزهای پنجشنبه با مردم برای زیارت قبور به قبرستان بقیع می رفتند.

بلکه در روایتی آمده است که آنحضرت در سفارش خود به ابوذر وی را از رفتن به قبرستان به هنگام شب نهی فرموده اند؛ چنانکه فرمودند: «یَا أَبَا ذَرٍّ أُوصِیکَ‏ فَاحْفَظْ لَعَلَ‏ اللَّهَ‏ أَنْ یَنْفَعَکَ بِهِ جَاوِرِ الْقُبُورَ تَذْکُرْ بِهَا الْآخِرَةَ وَ زُرْهَا أَحْیَاناً بِالنَّهَارِ وَ لَا تَزُرْهَا بِاللَّیْل»؛[4] «ای اباذر! تو را وصیت می کنم آن را به خاطر بسپار، شاید به تو سود رساند. با قبرستان همسایگی کن و با یاد آن آخرت را در نظر آر و قبرستان را گه گاه در روز زیارت کن و در شب به زیارت مردگان مرو».

البته روشن است که این نهی به معنای کراهت و یا نهی ارشادی است به اینکه رفتن به قبرستان به هنگام شب ممکن است فرد را دچار توهم و خوف نماید. در روایت طولانی که از امام باقر (علیه السلام) نقل شده بدین امر نیز توجه داده شده که اموات به هنگام شب از قبور خود خارج شده و به بهشتی که در غرب است منتقل می شوند و از نعمتهای خاص بهشت برزخی متنعمند و شاید زیارت قبور آنها به هنگام شب آنان آنها را از این فیض باز دارد.[5] والله عالم.

موفق باشد.


[/HR] [1] . مالك بن انس، موطأ الإمام مالك، 8جلد، ج2، ص341، مؤسسه زايد بن سلطان آل نهيان للأعمال الخيرية و الإنسانية - امارات - ابوظبى، چاپ: 1، 1425 ه.ق.

[2]مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق.

[3]ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، تنبيه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، 2جلد،ج1، ص285، مكتبه فقيه - قم، چاپ: اول، 1410 ق.

[4]. راوندی، قطب الدین، الدعوات، ص 277، انتشارات مدرسه امام مهدى(عج)، قم، 1407ق.

[5] . كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، 8جلد، ج3، ص247،‌دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.: «إِنَّ لِلَّهِ جَنَّةً خَلَقَهَا اللَّهُ فِي الْمَغْرِبِ وَ مَاءَ فُرَاتِكُمْ يَخْرُجُ مِنْهَا وَ إِلَيْهَا تَخْرُجُ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ كُلِّ مَسَاءٍ فَتَسْقُطُ عَلَى ثِمَارِهَا وَ تَأْكُلُ مِنْهَا وَ تَتَنَعَّمُ فِيهَا وَ تَتَلَاقَى وَ تَتَعَارَفُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ‏ مِنَ الْجَنَّةِ فَكَانَتْ فِي الْهَوَاءِ فِيمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تَطِيرُ ذَاهِبَةً وَ جَائِيَةً وَ تَعْهَدُ حُفَرَهَا إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلَاقَى فِي الْهَوَاءِ وَ تَتَعَارَفُ »؛ « خداوند جنّتی در مغرب آفریده و آب این فرات شما از آن خارج می شود. و هر شامگاه روح های مومنین از گورهای شان خارج شده و به طرف آن جنّت می روند بر میوه های آن می نشینند و می خورند برخوردار می شوند و در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و انس می گیرند. وقتی که فجر طلوع کرد، به طور دسته جمعی از آن جا رفته و در هوا میان آسمان و زمین قرار می گیرند، پرواز می کنند می روند و می آیند. و هنگام طلوع خورشید به حفره های خود بر می گردند».

صدرا;1020931 نوشت:
فرمود: آری‌ خوشحال می‌شوند، و نیز از بازگشت‌ زائرین‌ از قبور به‌ محلّ های‌ خود وحشت‌ می‌کنند.

سلام چرا از چی وحشت می کنند؟

بی ادعا;1022977 نوشت:
سلام چرا از چی وحشت می کنند؟


با سلام و عرض ادب


در روایت آمده بود:
«عبدالله بن سلیمان می گوید: از حضرت امام‌ باقر (علیه‌ السّلام)‌ درباره ی زیارت‌ اهل‌ قبور پرسش‌ کردم‌. فرمود: چون‌ روز جمعه‌ باشد آنان را زیارت‌ کن‌؛ چون‌ هر کس‌ از آنان‌ در ضیق‌ و تنگی‌ باشد در بین‌ طلوع‌ صبح‌ صادق‌ و طلوع‌ آفتاب‌ گشایش‌ می‌یابد، و لذا در این‌ موقع‌ در هر روز، از کسی‌ که‌ به‌ زیارت‌ او رفته‌ باشد، علم‌ و اطّلاع‌ پیدا می کند، ولیکن‌ چون‌ آفتاب‌ طلوع‌ کند آنها رها می شوند و دیگر قادر بر جهت‌گیری‌ در امور دنیا و زیارت‌ اهل‌ خود نیستند. عرض‌ کردم‌: آیا آنها از افرادی‌ که‌ به‌ زیارت‌ قبور آنها می روند علم‌ پیدا می‌کنند و خوشحال‌ می شوند؟ فرمود: آری‌ خوشحال می‌شوند، و نیز از بازگشت‌ زائرین‌ از قبور به‌ محلّ های‌ خود وحشت‌ می‌کنند».

ظاهر کلام آخر مربوط به کسانی است که در سختی برزخ به سر می برند؛ اما در روز جمعه برای آنان گشایشی پدید می آید؛ لذا چون بازگشت زائرین ملازم با نزدیک شدن به پایان روز جمعه و برگشت سختی سابق است،‌ این افراد از بازگشت زائرین خود دچار خوف و ترس می شوند.

والله عالم.

سؤال: بر اساس روایات بهترین زمان برای زیارت اموات چه زمانی است؟ آیا روایتی در این زمینه داریم؟ همچنین چرا زیارت اهل قبور در شب کراهت دارد؟ با اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) بسیاری از مواقع شبانگاهان به زیارت اموات می رفتند؟ جواب: بر اساس روایات زیارت اهل قبور در همه ی زمانها مستحب بوده؛ (1) هر چند که بهترین زمان برای زیارت اهل قبور، روز دوشنبه و پنجشنبه و شنبه و صبح جمعه است. مرحوم «شیخ حر عاملی» در کتاب «وسائل الشیعه» در دو باب روایات تأکید استحباب زیارت اهل قبور را بیان داشته است. الف) ایشان در ذیل باب: «تَأَكُّدِ اسْتِحْبَابِ زِيَارَةِ الْقُبُورِ يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَ الْخَمِيسِ وَ السَّبْتِ»؛ (2)  «تأکید استحباب زیارت قبور در روز دوشنبه و پنجشنبه و شنبه» این روایات را از مصادر اصلی روایی شیعه نقل نموده است: 1)       مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ: عَاشَتْ فَاطِمَةُ(علیها السلام) بَعْدَ أَبِيهَا خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً- لَمْ تُرَ كَاشِرَةً وَ لَا ضَاحِكَةً- تَأْتِي قُبُورَ الشُّهَدَاءِ- فِي كُلِّ جُمْعَةٍ مَرَّتَيْنِ الْإِثْنَيْنَ وَ الْخَمِيسَ...». (3) «حضرت فاطمه (علیه السلام) پس از پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) هفتادو پنج روز زنده بود و در این ایام خندان و خوشحال دیده نشد. آنحضرت هر هفته دو بار - روزهای دوشنبه و پنجشنه - بر سر تربت شهیدان احد می آمد...». 2)       مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُبَابٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: «إِنَّ فَاطِمَةَ (علیها السلام)كَانَتْ تَأْتِي قُبُورَ الشُّهَدَاءِ فِي كُلِّ غَدَاةِ سَبْتٍ- فَتَأْتِي قَبْرَ حَمْزَةَ وَ تَتَرَحَّمُ عَلَيْهِ وَ تَسْتَغْفِرُ لَهُ». (4) امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «فاطمه‏ (عليها السلام) هر روز شنبه‏ صبحگاهان به زيارت قبور شهدا مى‏آمد و برسر قبر حمزه آمده از خداوند طلب رحمت و مغفرت براى او مي كرد». 3)       عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) يَقُولُ: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله و سلم) يَخْرُجُ فِي مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ مِنْ أَصْحَابِهِ كُلَّ عَشِيَّةِ خَمِيسٍ إِلَى بَقِيعِ الْمَدَنِيِّينَ»؛ (5) «امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه وآله)، در میان جمعیتی از اصحاب خودشان غروب هر پنج شنبه به بقیع مدینه می‌رفتند». ب) ایشان همچنین در ذیل عنوان: «باب استحباب زيارة القبور يوم الجمعة قبل طلوع الشمس»‏،  (6) «باب استحباب زیارت قبور در روز جمعه قبل از طلوع آفتاب» روایت مرحوم «شیخ طوسی» از امام باقر (علیه السلام) را روایت نموده است: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِي الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَتَّوَيْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ يَعْلَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ النَّهْدِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ؟قَالَ: «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ- فَإِنَّهُ مَنْ كَانَ مِنْهُمْ فِي ضِيقٍ- وُسِّعَ عَلَيْهِ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ- يَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِي كُلِّ يَوْمٍ- فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ كَانُوا سُدًى. قُلْتُ فَيَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَيَفْرَحُونَ بِهِ- قَالَ نَعَمْ وَ يَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إِذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ». (7)  عبدالله بن سلیمان می گوید: از حضرت امام‌ باقر (علیه‌ السّلام)‌ درباره ی زیارت‌ اهل‌ قبور پرسش‌ کردم‌. فرمود: چون‌ روز جمعه‌ باشد آنان را زیارت‌ کن‌؛ چون‌ هر کس‌ از آنان‌ در ضیق‌ و تنگی‌ باشد در بین‌ طلوع‌ صبح‌ صادق‌ و طلوع‌ آفتاب‌ گشایش‌ می‌یابد، و لذا در این‌ موقع‌ در هر روز، از کسی‌ که‌ به‌ زیارت‌ او رفته‌ باشد، علم‌ و اطّلاع‌ پیدا می کند، ولیکن‌ چون‌ آفتاب‌ طلوع‌ کند آنها رها می شوند و دیگر قادر بر جهت‌گیری‌ در امور دنیا و زیارت‌ اهل‌ خود نیستند. عرض‌ کردم‌: آیا آنها از افرادی‌ که‌ به‌ زیارت‌ قبور آنها می روند علم‌ پیدا می‌کنند و خوشحال‌ می شوند؟ فرمود: آری‌ خوشحال می‌شوند، و نیز از بازگشت‌ زائرین‌ از قبور به‌ محلّ های‌ خود وحشت‌ می‌کنند. روایات فوق بیانگر آن است که در بیان و سیره ی معصومین (علیهم السلام) زیارت اموات در روزهای شنبه و دو شنبه و پنجشنبه و جمعه به هنگام صبح و عصر پنجشنبه، دارای استحباب بیشتری نسبت به سایر روزها و ساعات می باشد. کراهت زیارت قبور به هنگام شامگاه در روایات اهل سنت بیان شده که پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) شامگاهان نیز به زیارت قبور رفته اند؛ هر چند که در این زیارت کسی آنحضرت را همراهی ننموده و وجه زیارت آنحضرت نیز دستور از سوی خدا برای دعای بر اموات بوده؛ چنانکه در روایت «مالک بن انس» از طریق «عایشه» آمده است: «قَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وآله وَ سَلَّمَ) ذَاتَ لَيْلَةٍ، فَلَبِسَ ثِيَابَهُ، ثُمَّ خَرَجَ. قَالَتْ: فَأَمَرْتُ جَارِيَتِي بَرِيَرَةَ تَتَّبِعُهُ. فَتَبِعَتْهُ. حَتَّى جَاءَ الْبَقِيعَ، فَوَقَفَ فِي أَدْنَاهُ، مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقِفَ. ثُمَّ انْصَرَفَ. فَسَبَقَتْهُ بَرِيَرَةٌ فَأَخْبَرَتْنِي. فَلَمْ أَذْكُرْ لَهُ شَيْئاً حَتَّى أَصْبَحَ. ثُمَّ ذَكَرْتُ ذلِكَ لَهُ، فَقَالَ: «إِنِّي بُعِثْتُ إِلَى أَهْلِ الْبَقِيعِ لِأُصَلِّيَ عَلَيْهِمْ». (8) «شبی پیامبر (صلی الله علیه وآله) از خواب بیدار شد و بعد از پوشیدن لباس بیرون رفت. من به کنیز «بریرة» امر کردم که ایشان را دنبال کند. «بریرة» ایشان را دنبال نمود. آنحضرت به بقیع رسید و در نزدیکی آن توقف نمود. خواست خدا بود که بایستد. سپس بازگشتند. «بریرة» پیش از ایشان برگشت و مرا از واقعه باخبر ساخت و من تا صبح چیزی نگفتم. سپس ماجرا را برای ایشان تعریف نمودم. آنحضرت فرمودند: «برانگیخته شدم به سوی اهل بقیع تا برای آنان دعا بخوانم». در روایت دیگری از عایشه آمده است که آنحضرت در پایان شب به قبرستان بقیع رفته و برای اهل بقیع طلب مغفرت می نموده اند: عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ، عَنْ عَائِشَةَ؛ أَنَّهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آله و سَلَّمَ) كُلَّمَا كَانَ لَيْلَتُهَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآله و سَلَّمَ) يَخْرُجُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ إِلَى الْبَقِيعِ‏، فَيَقُولُ: «السَّلَامُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ‏ وَ أَتَاكُمْ مَا تُوعَدُونَ غَدًا مُؤَجَّلُونَ. وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ. اللَّهُمَّ! اغْفِرْ لِأَهْلِ بَقِيعِ الْغَرْقَدِ». (9) «از عایشه روایت است که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در شب هایی که نزد من سپری می کرد آخر شب را به بقیع می رفت و خطاب به اهل قبور می فرمود: «ای سرای قوم مؤمنین!سلام بر شما باد! قطعا شما آنچه را که به آن وعده داده شدید یافتید و من نیز اگر خدا بخواهد به زودی به شما ملحق خواهم شد . خداوندا! اهل بقیع غرقد را بیامرز». در روایتی در رابطه با زیارت قبور در شب توسط امام صادق (علیه السلام) آمده است: «وَ كَانَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) رُبَّمَا يَأْتِي‏ الْقُبُورَ لَيْلًا وَ يَقُولُ يَا أَهْلَ الْقُبُورِ مَا لِي إِذَا دَعَوْتُكُمْ لَا تُجِيبُونَ ثُمَّ يَقُولُ حِيلَ وَ اللَّهِ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْجَوَابِ وَ كَأَنِّي أَكُونُ مِثْلَهُمْ ثُمَّ يَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْس‏». (10) «و جعفر بن محمد (علیه السلام) چه بسا شبانگاه به زیارت قبور آمده و می فرمود: «اى اهل قبور! چه شده هنگامی که شما را می خوانم اجابت نمی کنید؟!ا» آن‌گاه می‌فرمود: «به خدا سوگند، میان آنها و پاسخ گفتن فاصله افتاده است! و گویا ما هم نظیر ایشان خواهیم شد»، سپس رو به قبله تا طلوع آفتاب می‌ایستاد». مفاد این روایات بیانگر مطلوب بودن زیارت در شب برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) بوده؛ اما ممکن است این امر اختصاص به آنحضرت داشته باشد؛ لذا در سیره ی پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل نشده که  آنحضرت با مردم شبانگاهان برای زیارت اموات رفته باشند و این در حالی است که آنحضرت عصر روزهای پنجشنبه با مردم برای زیارت قبور به قبرستان بقیع می رفتند. بلکه در روایتی آمده است که آنحضرت در سفارش خود به ابوذر وی را از رفتن به قبرستان به هنگام شب نهی فرموده اند؛ چنانکه فرمودند: «یَا أَبَا ذَرٍّ أُوصِیکَ‏ فَاحْفَظْ لَعَلَ‏ اللَّهَ‏ أَنْ یَنْفَعَکَ بِهِ جَاوِرِ الْقُبُورَ تَذْکُرْ بِهَا الْآخِرَةَ وَ زُرْهَا أَحْیَاناً بِالنَّهَارِ وَ لَا تَزُرْهَا بِاللَّیْل»؛ (11) «ای اباذر! تو را وصیت می کنم آن را به خاطر بسپار، شاید به تو سود رساند. با قبرستان همسایگی کن و با یاد آن آخرت را در نظر آر و قبرستان را گه گاه در روز زیارت کن و در شب به زیارت مردگان مرو». البته روشن است که این نهی به معنای کراهت و یا نهی ارشادی است به اینکه رفتن به قبرستان به هنگام شب ممکن است فرد را دچار توهم و خوف نماید. در روایت طولانی که از امام باقر (علیه السلام) نقل شده بدین امر نیز توجه داده شده که اموات به هنگام شب از قبور خود خارج شده و به بهشتی که در غرب است منتقل می شوند و از نعمتهای خاص بهشت برزخی متنعمند و شاید زیارت قبور آنها به هنگام شب آنان آنها را از این فیض باز دارد. (12)  والله عالم. پی نوشت: 1. اطلاق روایات ترغیب به زیارت قبور، بیانگر استحباب آن در هر زمانی است و چنین امری مقیّد به زمان خاصی نیست. مرحوم سبزواری در این رابطه می نویسند: «مقتضى الإطلاقات استحباب زيارة القبور في جميع الأوقات و إن كان الأفضل ما تقدم من الأوقات الثلاثة(يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَ الْخَمِيسِ وَ السَّبْتِ)». (سبزوارى، سيد عبد الأعلى، مهذّب الأحكام (للسبزواري)، 30 جلد، مؤسسه المنار - دفتر حضرت آية الله، قم - ايران، چهارم، 1413 ه‍ ق)، ج4، ص213،. 2. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق، ج3، ص223. 3. همان، ص224، ح3467. 4. همان، ح3468. 5. همان، ح3469؛ قمّى، ابن قولويه، ابو القاسم، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، در يك جلد،ص320، دار المرتضوية، نجف اشرف - عراق، اول، 1398 ه‍ ق؛ عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق، ج3، ص224.  6. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج7، ص415. 7. عاملى، حرّ، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، 30 جلد، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، قم - ايران، اول، 1409 ه‍ ق، ج7، ص415. 8. مالك بن انس، موطأ الإمام مالك، 8جلد، مؤسسه زايد بن سلطان آل نهيان للأعمال الخيرية و الإنسانية - امارات - ابوظبى، چاپ: 1، 1425 ه.ق، ج2، ص341. 9. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق، ج2، ص670، ح102.  10. ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، تنبيه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، 2جلد، مكتبه فقيه - قم، چاپ: اول، 1410 ق، ج1، ص285.  11. راوندی، قطب الدین، الدعوات، انتشارات مدرسه امام مهدى(عج)، قم، 1407ق، ص 277. 12. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، 8جلد، ‌دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج3، ص247.: «إِنَّ لِلَّهِ جَنَّةً خَلَقَهَا اللَّهُ فِي الْمَغْرِبِ وَ مَاءَ فُرَاتِكُمْ يَخْرُجُ مِنْهَا وَ إِلَيْهَا تَخْرُجُ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ كُلِّ مَسَاءٍ فَتَسْقُطُ عَلَى ثِمَارِهَا وَ تَأْكُلُ مِنْهَا وَ تَتَنَعَّمُ فِيهَا وَ تَتَلَاقَى وَ تَتَعَارَفُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ‏ مِنَ الْجَنَّةِ فَكَانَتْ فِي الْهَوَاءِ فِيمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تَطِيرُ ذَاهِبَةً وَ جَائِيَةً وَ تَعْهَدُ حُفَرَهَا إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلَاقَى فِي الْهَوَاءِ وَ تَتَعَارَفُ »؛ « خداوند جنّتی در مغرب آفریده و آب این فرات شما از آن خارج می شود. و هر شامگاه روح های مومنین از گورهای شان خارج شده و به طرف آن جنّت می روند بر میوه های آن می نشینند و می خورند برخوردار می شوند و در آن جا با همدیگر ملاقات کرده و انس می گیرند. وقتی که فجر طلوع کرد، به طور دسته جمعی از آن جا رفته و در هوا میان آسمان و زمین قرار می گیرند، پرواز می کنند می روند و می آیند. و هنگام طلوع خورشید به حفره های خود بر می گردند».
موضوع قفل شده است