انقلاب از آغاز تا فرجام

انقلاب از آغاز تا فرجام (مروری بر ویژگیهای هفتگانه مشترك انقلابها)

در این پژوهش از تجربیات برگرفته از تعدادی از انقلابهای معاصر، مانند انقلاب فرانسه (1789)، انقلاب روسیه (فوریه و اكتبر 1917)، انقلابهای چین (1911 و 1949)، انقلاب كوبا (1959)، انقلاب الجزایر (1962)، انقلابهای ویتنام (1954 و 1975)، انقلاب اسلامی ایران (1979 م، 1357 ش) و انقلاب نیكاراگوئه (1979) بهره گیری شده است.

یك انقلاب كامل از آغاز تا فرجام، دست كم با هفت ویژگی و عنصر مهم سروكار دارد.

1. نارضایتی عمیق و انقلابی از وضع موجود

نارضایتی انقلابی اولین عنصر دارای نقش در وقوع هر انقلاب و زمینه ظهور و گسترش سایر ویژگیها و شرایط وقوع انقلاب است. بحث درباره چگونگی ایجاد این شرط از موضوع بررسی ما خارج است؛ در عین حال به اجمال می گوییم كه آن گونه كه انقلابهای معاصر نشان می دهند و با توجه به اینكه در هر انقلابی دو طرف درگیر ـ نیروی اجتماعی (انقلابی) و نظام سیاسی ـ وجود دارد و انقلاب به دلیل ویژگیها، برنامه ها و رفتارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دولت و ویژگیها و اقدامات مخالفان به وقوع می پیوندد، برای ردیابی چگونگی ایجاد نارضایتیهای انقلابی و اینكه چرا مردمی كه زمانی طرفدار ثبات بودند یا از شرایط موجود احساس نارضایتی نمی كردند، زمانی دیگر راه انقلاب را برگزیده اند، باید به تاریخ معاصر كشور مورد نظر رجوع كرد و در این راستا، به دنبال زمان و نقطه ای در تاریخ آن گشت كه با اطمینان بتوان گفت نظام سیاسی در آن نقطه از مقبولیت و ثبات كافی برخوردار بوده است و از آن پس به ردیابی این موضوع پرداخت كه چرا آن مقبولیت و ثبات از دست رفت و نخبگان (elite) و مردم خود را از حكومت كنار كشیدند و باعث وقوع انقلاب شدند. برای یافتن چنین نقطه تاریخی، گاهی ماهیت و شعارهای یك انقلاب می تواند به خوبی راهگشا باشد. دو نمونه از چنین نقطه مشتركی را می توان چنین برشمرد: