جمع بندی آیا علم امام با علم پیامبر (ص) تفاوت دارد؟

کارشناس بحث: استاد کریم

سؤال:
آیا علم امامان (علیهم السلام) با علم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یا پیامبران دیگر (علیهم السلام) در مفهوم و میزان، فرق دارد؟ اگر دارد چه است؟

پاسخ:
علم انبیاء و ائمه (علیهم السلام)، تحصیلی و مدرسه‌ای نیست؛ بلکه لدنی است و از جانب خداوند بر قلب آن‌ها نازل می‌شود. در احادیث ما نسبت به انبیاء و ائمه (علیهم السلام)، بحث توارث علم وجود دارد البته این احادیث در منابع اهل سنت، مثل کتاب «المستدرک علی الصحیحین» نگاشته «حاکم نیشابوری» هم آمده است. به این معنی که وقتی حجتی از حجت‌های الهی از دنیا می‌رود، علم او به وراثت به حجت دیگر می‌رسد و این علم از بین نمی‌رود. و تمام علوم انبیاء و کتاب‌هایشان به وراثت به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) رسیده است. و علم آن حضرت ـ طبق نص احادیث ـ بعد از خودش، به امام علی (علیه السلام) و بعد از وی، به امامان بعدی و در حال حاضر به حضرت حجت (عجل الله تعالی فی فرجه) رسیده است. بنده در این جا برخی از این احادیث را بیان می‌کنم.
امام باقر (علیه السلام) در حدیث «إِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) سُنَنَ النَّبِيِّينَ مِنْ آدَمَ وَ هَلُمَّ جَرّاً إِلَى مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قِيلَ لَهُ: وَ مَا تِلْكَ السُّنَنُ؟ قَالَ: عِلْمُ النَّبِيِّينَ بِأَسْرِهِ وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَيَّرَ ذَلِكَ كُلَّهُ عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ! فَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النَّبِيِّينَ؟ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) اسْمَعُوا مَا يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ يَفْتَحُ مَسَامِعَ مَنْ يَشَاءُ إِنِّي حَدَّثْتُهُ أَنَّ اللَّهَ جَمَعَ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) عِلْمَ النَّبِيِّينَ وَ أَنَّهُ جَمَعَ ذَلِكَ كُلَّهُ عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) وَ هُوَ يَسْأَلُنِي أَ هُوَ أَعْلَمُ أَمْ بَعْضُ النَّبِيِّينَ.» (1) می‌فرماید: خداوند سنن انبیاء را در حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) جمع کرده است، گفته شد این سنن چیست؟ فرمود: علم تمام انبیاء (علیهم السلام) و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همه این‌ها را به امام علی (علیه السلام) انتقال داده است ... و در ادامه، اشاره دارد که امام علی (علیه السلام) از همه انبیاء عالم‌تر است.