جمع بندی ملاقات با خدا در قیامت

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد صدیق

ملاقات و دیدن خدا در قیامت دقیقا چطوریه؟ بهشتیان خدا را میبینند و ملاقات میکنند یا همه؟ 

 باسلام و عرض ادب رویت خداوند یکی از مسائل جنجالی میان متکلمان بوده است.  برخی از متکلمان(همچون مجسمه و مشبهه)، رویت را  به صورت کلی قبول دارند؛ برخیدیگر(همچون اشاعره) رویت را منحصر به قیامت میدانند؛ برخی(همچون شیعیان و معتزله) مطلقا رویت را منکرند.(1) شیعه به صورت کامل، رویت را منکر است. در روایات اهل بیت به صورت واضح در این  زمینه اظهار نظر شده است: از جمله " هشام بن حکم" مى‏گويد: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم كه معاويه بن وهب (يكى ديگر از دوستان آن حضرت) وارد شد و گفت: اى فرزند پيامبر چه مى‏گويى در مورد خبرى كه در باره رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وارد شده كه او خداوند را ديد؟ به چه صورت ديد؟! و همچنين در خبر ديگرى كه از آن حضرت نقل شده كه مؤمنان در بهشت پروردگار خود را مى‏بينند، به چه شكل خواهند ديد؟! امام صادق تبسم (تلخى) كرد و فرمود: اى معاوية بن وهب! چقدر زشت است كه انسان هفتاد، هشتاد سال عمر كند، در ملك خدا زندگى نمايد و نعمت او را بخورد، اما او را درست نشناسد، اى معاويه! پيامبر ص هرگز خداوند را با اين چشم مشاهد نكرد، مشاهده بر دو گونه است مشاهده با چشم دل و مشاهده با چشم ظاهر، هر كس مشاهده با چشم دل را بگويد درست گفته و هر كس مشاهده با چشم ظاهر را بگويد دروغ گفته و به خدا و آيات او كافر شده است، زيرا پيامبر ص فرمود: هر كس خدا را شبيه خلق بداند كافر است‏.(2)  

بنابراین خداوند با  چشم سر دیده نمیشود؛  دلیل نیز آن است که دیدن با چشم تنها در موجوداتی امکان دارد که جسم دارند و مرئی باشند. مرئی بودن نیز در چیزهایی هست که دارای رنگ هستند. در روایتی از امام صادق(علیه السلام) به خوبی بدین مسئله اشاره شده است: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ ع عَنِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى هَلْ يُرَى فِي الْمَعَادِ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ تَعَالَى عُلُوّاً كَبِيراً يَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَ‏ الْأَبْصَارَ لَا تُدْرِكُ‏ إِلَّا مَا لَهُ لَوْنٌ وَ كَيْفِيَّةٌ وَ اللَّهُ خَالِقُ الْأَلْوَانِ وَ الْكَيْفِيَّةِ.  اسماعيل بن فضل  مى‏‌گويد: از امام صادق پرسيدم آيا خدا در قيامت ديده مى‌‏شود؟ فرمود: منزه است خداوند از چنين چيزى و بسيار منزه است. ای فرزند فضل، چشمها نمى‏بيند جز چيزهايى را كه رنگ و كيفيتى دارند در حالى كه خداوند آفريننده رنگها و كيفيتها است‏.(3)    پی نوشتها: 1. ر.ک: طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه سید محمد باقر همدانی، قم، نشر اسلامی، 1374، چاپ پنجم، ج8، ص330 2. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ج4، ص54 3. ابن بابویه، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، 1376ش، چاپ ششم، ص410

جمع بندی ــــــــــــــــــــــــــــــــــ پرسش: ملاقات و دیدن خدا در قیامت دقیقا چطوریه؟ بهشتیان خدا را میبینند و ملاقات میکنند یا همه؟ (در قرآن بارها از تکلم خدا با جهنمیها بحث شده. پس آنها هم ملاقات میکنند. اما ملاقات خدا ظاهرا نعمت بهشت هست.)   پاسخ: رویت خداوند یکی از مسائل جنجالی میان متکلمان بوده است. برخی از متکلمان(همچون مجسمه و مشبهه)، رویت را  به صورت کلی قبول دارند؛ برخی دیگر(همچون اشاعره) رویت را منحصر به قیامت میدانند؛ برخی(همچون شیعیان و معتزله) مطلقا رویت را منکرند.(1) شیعه به صورت کامل، رویت را منکر است. در روایات اهل بیت به صورت واضح در این  زمینه اظهار نظر شده است: از جمله " هشام بن حکم" مى‏ گويد: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم كه معاويه بن وهب (يكى ديگر از دوستان آن حضرت) وارد شد و گفت: اى فرزند پيامبر چه مى‏گويى در مورد خبرى كه در باره رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وارد شده كه او خداوند را ديد؟ به چه صورت ديد؟! و همچنين در خبر ديگرى كه از آن حضرت نقل شده كه مؤمنان در بهشت پروردگار خود را مى‏بينند، به چه شكل خواهند ديد؟! امام صادق(علیه السلام) تبسم (تلخى) كرد و فرمود: اى معاوية بن وهب! چقدر زشت است كه انسان هفتاد، هشتاد سال عمر كند، در ملك خدا زندگى نمايد و نعمت او را بخورد، اما او را درست نشناسد، اى معاويه! پيامبر ص هرگز خداوند را با اين چشم مشاهد نكرد، مشاهده بر دو گونه است مشاهده با چشم دل و مشاهده با چشم ظاهر، هر كس مشاهده با چشم دل را بگويد درست گفته و هر كس مشاهده با چشم ظاهر را بگويد دروغ گفته و به خدا و آيات او كافر شده است، زيرا پيامبر ص فرمود: هر كس خدا را شبيه خلق بداند كافر است‏.(2) بنابراین خداوند با  چشم سر دیده نمیشود؛ دلیل نیز آن است که دیدن با چشم تنها در موجوداتی امکان دارد که جسم دارند و مرئی باشند. مرئی بودن نیز در چیزهایی هست که دارای رنگ هستند. در روایتی از امام صادق(علیه السلام) به خوبی بدین مسئله اشاره شده است. اسماعيل بن فضل  مى‏‌گويد: از امام صادق(علیه السلام) پرسيدم آيا خدا در قيامت ديده مى‌‏شود؟ فرمود: منزه است خداوند از چنين چيزى و بسيار منزه است. ای فرزند فضل، چشمها نمى‏بيند جز چيزهايى را كه رنگ و كيفيتى دارند در حالى كه خداوند آفريننده رنگها و كيفيتها است‏.(3)    پی نوشتها: 1. ر.ک: طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه سید محمد باقر همدانی، قم، نشر اسلامی، 1374، چاپ پنجم، ج8، ص330 2. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ج4، ص54 3. سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِق(علیه السلام) عَنِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى هَلْ يُرَى فِي الْمَعَادِ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ تَعَالَى عُلُوّاً كَبِيراً يَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَ‏ الْأَبْصَارَ لَا تُدْرِكُ‏ إِلَّا مَا لَهُ لَوْنٌ وَ كَيْفِيَّةٌ وَ اللَّهُ خَالِقُ الْأَلْوَانِ وَ الْكَيْفِيَّةِ: ابن بابویه، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، 1376ش، چاپ ششم، ص410