جمع بندی شبهات در تفسیر تبیان

2. «فان قيل: كيف يكون الكل كفاراً مع قوله: «فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا»؟ قلنا:لا يمتنع أن يكونوا كلهم كانوا كفاراً فلما بعث اللّه اليهم بالأنبياء مبشرين و منذرين اختلفوا فآمن قوم و لم يؤمن آخرون»؛ اگر گفته شود چگونه مخاطبین آیه همه کافرند، در حالی که خدای متعال فرمود آنانی که ایمان آوردند خدای متعال هدایت شان کرد؟ پاسخ شیخ این است منعی ندارد که از قبل همه کافر بوده باشند، و وقتی رسولان الهی مبعوث شدند، جمعی ایمان آوردند و عده‌ای بر کفرشان باقی ماندند.

3. «فان قيل: كيف يجوز نهي السكران في حال سكره مع زوال عقله، و كونه بمنزلة الصبي و المجنون؟ قلنا عنه جوابان أحدهما: إنه قد يكون سكران من غير أن يخرج من نقص العقل إلى ما لا يحتمل الامر و النهي. الثاني: إنما نهوا عن التعرض للسكر مع أن عليهم صلاة يجب أن يؤدها في حال الصحو.»؛ اگر گفته شود چگونه خدای متعال به شراب خوار خطاب می‌کند در حالی که عقلش زایل شده و مثل کودک و یا دیوانه می‌ماند که قابلیت خطاب ندارد!
شیخ دو جواب می‌دهد.
اولا ممکن است مستی‌اش آن گونه نبوده باشد که موجب زوال عقلش شود به گونه‌ای که نتوان او را مخاطب قرار داد.
ثانیا ممکن است این بوده باشد که وقتی مست هستید، سراغ نماز نروید. هنگام هوشیاری نماز بخوانید.(3)

4. «فان قيل كيف يجوز أن يريدوا الخروج من النار مع علمهم بأنهم لا يخرجون؟ قلنا: لأن العلم بأن الشي‏ء لا يكون لا يصرف عن ارادته.»؛ اگر گفته شود چگونه کافران می‌توانند از آتش جهنم فرار کنند، در حالی که می‌دانند که نمی‌توانند.!
پاسخ شیخ این است علم داشتن به چیز نشدنی، موجب نمی‌شود که از اراده انجامش صرف نظر شود.(4)

5. «فان قيل لم قالوا «فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ» و الأمطار لا يكون إلا من السماء؟ قلنا عنه جوابان أحدهما- أن امطار الحجارة يمكن ان يكون من علّ دون السماء و الثاني- ان يكون على جهة البيان ب (من)»؛ اگر گفته شود بارش (سنگ) جز از آسمان معنا ندارد. پس بیان بارش سنگ از آسمان چه معنایی دارد؟ یعنی نیازی نبوده کلمه آسمان ذکر شود!
شیخ دو جواب می‌دهد: اولا بارش سنگ از مکانی بلند غیر از آسمان معنا دارد. مثل پرتاب