جمع بندی مدح خلفا در روایات

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
مدح خلفا در روایات
سلام در کتاب تلخیص شافی که از کتاب های مهم شیعه است مطلبی در مورد تعریف امام صادق از ابوبکر اورده میشه توضیح بدید جلد3 ص218
با نام و یاد دوست           کارشناس بحث: استاد صدرا
با سلام و عرض ادب روایت مذکور به نقل از منابع شیعه نیست؛ بلکه چنین نقلی در متون روایی یا اعتقادی قرن پنجم اهل سنت در برخی از کتب همچون :« شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة» تألیف: «أبو القاسم هبة الله بن الحسن بن منصور الطبري الرازي اللالكائي» (متوفى: 418هـ) نقل شده است. روایات ساختگی ای که در مورد خلفا جعل شده است در غالب موارد از طریق راویان غیرشیعی به نقل برخی از صحابه به استناد از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده است؛ اما گاهی چنین امری با استناد به ائمه (علیهم السلام) از امام علی(علیه السلام) بوده که علاوه بر آنکه تعداد قابل توجهی از این اخبار بر اساس تصریح حدیث شناسان اهل سنت از اخبار موضوع و ساختگی بوده[1] و از دیدگاه شیعه نیز چنین اخباری به واسطه ی تعارض آن با سیره ی قطعی ائمه (علیهم السلام) از اساس مخدوش بوده و در صورت صدور برخی از این اخبار، جهت صدور آنها بر اساس تقیه بوده است. وجود این اخبار در منابع اهل سنت از سویی و احتجاج به این اخبار علیه شیعه از سویی دیگر پاسخ علمای شیعه را در بر داشته، چنانکه مرحوم «سید مرتضی: (متوفی: 436هـ) در پاسخ به مطالب کتاب: «المغنی»، تألیف: «قاضی عبدالجبار معتزلی» (متوفی: 415هـ) پس از ذکر این اخبار در کتاب: «الشافی» آنها را نقد نموده است.[2]   [1] .ر.ک:  ابن الجوزی، الموضوعات، ج1، ص316، محمد عبد المحسن صاحب المكتبة السلفية بالمدينة المنورة، ج1، ص316.: «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ فَمَا مَرَرْتُ بِسَمَاءٍ إِلا وَجَدْتُ فِيهَا اسْمِي مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَأَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ خَلْفِي "». [2] . نقد مرحوم سید مرتضی نقد متنی و محتوایی است که این اخبار را به واسطه ی تعارض با اخبار معتبر و یا غیر معقول بودن آنها رد نموده است.
بیان خبر: سند و متن خبر این خبر به نقل «لالکائی» اینچنین است: «أنا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيُّ، قَالَ: أنا مُحَمَّدُ بْنُ مَخْلَدٍ، قَالَ: نا الْعَلَاءُ بْنُ سَالِمٍ، قَالَ: نا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي سَهْلٍ وَيُكْنَى بِأَبِي سَهْلِ بْنِ أَبِي رَجَاءٍ قَالَ: نا عُمَرُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: نا مَسْرُوقُ بْنُ الضَّحَّاكِ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآله وَسَلَّمَ) قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ حُسَيْنٍ يَذْكُرُ عَنْ أَبِيهِ: قَالَ فَتًى مِنْ بَنِي هَاشِمٍ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ حِينَ انْصَرَفَ: " سَمِعْتُكَ تَخْطُبُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الْجُمُعَةِ، تَقُولُ: «اللَّهُمَّ أَصْلِحْنَا بِمَا أَصْلَحْتَ بِهِ الْخُلَفَاءَ الرَّاشِدِينَ» ، فَمَنْ هُمْ؟ " قَالَ: فَاغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ، يَعْنِي ثُمَّ انْهَمَلَتْ عَلَى لِحْيَتِهِ، ثُمَّ قَالَ: «أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ، إِمَامَا الْهُدَى، وَشَيْخَا الْإِسْلَامِ، وَالْمُقْتَدَى بِهِمَا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآله وَسَلَّمَ)، مَنِ اتَّبَعَهُمَا هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ، وَمَنِ اقْتَدَى بِهِمَا رَشَدَ، وَمَنْ تَمَسَّكَ بِهِمَا فَهُوَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ، وَحِزْبُ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»؛[1] «مسروق بن ضحاک» به نقل از امام صادق (علیه السلام) روایت نمود که آن حضرت از پدرش نقل نمود: جوانی از بنی هاشم از امام علی (علیه السلام) پرسید: ای امیر مؤمنان شنیدم که در خطبه ی جمعه فرمودی: «بار خدایا، ما را همان گونه که خلفای راشدین را به آن اصلاح کردی، اصلاح کن»! این افراد چه کسانی هستند؟  حضرت چشمانش پر از اشک شد به گونه ای که اشک آن حضرت بر محاسنش جاری شد و فرمود: ابوبکر و عمر! دو امام و پیشوای هدایت! دو شیخ اسلام! که بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن دو اقتدا شد. هر کس به آن دو اقتدا کرد، به صراط مستقیم هدایت شد و هر کس به آن دو اقتدا نمود به رشد و صلاح رسید و هر کس به آنها تمسک جست پس او از حزب خداست و حزب خدا بی تردید پیروز است». در سند نقل «لالکایی» «مسروق بن ضحاک» مجهول بوده و ترجمه ای در کتب رجال از وی بیان نشده؛ لذا این خبر علاوه بر مخالفت قطعی آن با موضع گیری امام علی (علیه السلام) نسبت به خلفا که در منابع فریقین از آن یاد شده که در این میان نقل صحیح مسلم کفایت می نماید که آن حضرت «ابوبکر» و «عمر» را «دروغگو» و «گناهکار» و «حیله گر» و «خائن» می دانست.[2] این خبر به نقل «عشاری» (متوفی: 451هـ) به گونه ای دیگر روایت شده که متن آن با متن فوق متفاوت بوده و گوینده این دعا «جعفر بن ابی طالب» بیان شده است؟! «حَدَّثَنَا عَلِيٌّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ بَشَّارٍ الأَنْبَارِيُّ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْهَيْثَمِ بْنِ خَالِدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِيُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَهْلِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْمِسْوَرِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ رَجُلٌ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ سَمِعْتُكَ تَقُولُ فِي الْخُطْبَةِ...».[3] در سند این خبر بیان شده که «مسور بن صلت» از امام جعفر بن محمد (علیهما السلام) نقل نموده که آن حضرت از امام باقر (علیه السلام) نقل نمود که شخصی به «جعفر بن ابی طالب» (رضی الله عنهما) گفت شنیدم که در خطبه می گفتی... این خبر نیز علاوه بر اینکه از نظر سند و دلالت از دیدگاه شیعه مردود بوده؛ از نظر بررسی سندی در نزد عامه نیز مردود است.[4] علاوه بر اینکه معلوم نیست چگونه «جعفر بن ابی طالب» که در جنگ «موته» در سال هشتم هجری به شهادت رسیده در مورد «ابوبکر» و «عمر» و اقتدای بدانها سخن گفته است. که چنین امری به وضوح دروغ بودن چنین نقلی را بیان می دارد. موفق باشید.   [1] . أبو القاسم هبة الله بن الحسن بن منصور الطبري الرازي اللالكائي، الناشر: دار طيبة – السعودية، شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، ج7، ص1396، ح2501. [2] . مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق، ج3، ص1379.: «فَرَأَيْتُمَاهُ كَاذِبًا آثِمًا غَادِرًا خَائِنًا». [3] . ابن العشاري الحنبلي، فضائل أبي بكر الصديق عبد الله بن عثمان التيمي، دار الصحابة للتراث بطنطا، ص32، ح12. [4] . أبو أحمد بن عدي الجرجاني، الكامل في ضعفاء الرجال، الناشر: الكتب العلمية - بيروت-لبنان، ج8، ص180.: «مسور بن الصلت. سمعتُ ابْن حَمَّاد يَقُول: قَالَ البُخارِيّ مسور بْن الصَّلْت ضعيف متروك الحديث.وقال النسائي مسور بْن الصَّلْت متروك الحديث».
جمع بندی پرسش: در کتاب تلخیص شافی که از کتاب های مهم شیعه است مطلبی در مورد تعریف امام صادق (علیه السلام) از «ابوبکر» وارد شده است. اعتبار این نقل چگونه است؟ پاسخ: روایت مذکور به نقل از منابع شیعه نیست؛ بلکه چنین نقلی در متون روایی یا اعتقادی قرن پنجم اهل سنت در برخی از کتب همچون :«شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة» تألیف: «أبو القاسم هبة الله بن الحسن بن منصور الطبري الرازي اللالكائي» (متوفى: 418هـ) نقل شده است. روایات ساختگی ای که در مورد خلفا جعل شده است در غالب موارد از طریق راویان غیرشیعی به نقل برخی از صحابه به استناد از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده است؛ اما گاهی چنین امری با استناد به ائمه (علیهم السلام) از امام علی(علیه السلام) بوده که علاوه بر آنکه تعداد قابل توجهی از این اخبار بر اساس تصریح حدیث شناسان اهل سنت از اخبار موضوع و ساختگی بوده (1)  از دیدگاه شیعه نیز چنین اخباری به واسطه ی تعارض آن با سیره ی قطعی ائمه (علیهم السلام) از اساس مخدوش بوده و در صورت صدور برخی از این اخبار، جهت صدور آنها بر اساس تقیه بوده است. وجود این اخبار در منابع اهل سنت از سویی و احتجاج به این اخبار علیه شیعه از سویی دیگر پاسخ علمای شیعه را در بر داشته، چنانکه مرحوم «سید مرتضی: (متوفی: 436هـ) در پاسخ به مطالب کتاب: «المغنی»، تألیف: «قاضی عبدالجبار معتزلی» (متوفی: 415هـ) پس از ذکر این اخبار در کتاب: «الشافی» آنها را نقد نموده است.(2) بیان خبر: سند و متن این خبر به نقل از «لالکلائی» اینچنین است: «أنا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْفَارِسِيُّ، قَالَ: أنا مُحَمَّدُ بْنُ مَخْلَدٍ، قَالَ: نا الْعَلَاءُ بْنُ سَالِمٍ،(3) قَالَ: نا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي سَهْلٍ وَيُكْنَى بِأَبِي سَهْلِ بْنِ أَبِي رَجَاءٍ قَالَ: نا عُمَرُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: نا مَسْرُوقُ بْنُ الضَّحَّاكِ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآله وَسَلَّمَ) قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِيِّ بْنِ حُسَيْنٍ يَذْكُرُ عَنْ أَبِيهِ: قَالَ فَتًى مِنْ بَنِي هَاشِمٍ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ حِينَ انْصَرَفَ: " سَمِعْتُكَ تَخْطُبُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الْجُمُعَةِ، تَقُولُ: «اللَّهُمَّ أَصْلِحْنَا بِمَا أَصْلَحْتَ بِهِ الْخُلَفَاءَ الرَّاشِدِينَ» ، فَمَنْ هُمْ؟ " قَالَ: فَاغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ، يَعْنِي ثُمَّ انْهَمَلَتْ عَلَى لِحْيَتِهِ، ثُمَّ قَالَ: «أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ، إِمَامَا الْهُدَى، وَشَيْخَا الْإِسْلَامِ، وَالْمُقْتَدَى بِهِمَا بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآله وَسَلَّمَ)، مَنِ اتَّبَعَهُمَا هُدِيَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ، وَمَنِ اقْتَدَى بِهِمَا رَشَدَ، وَمَنْ تَمَسَّكَ بِهِمَا فَهُوَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ، وَحِزْبُ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». (4) «مسروق بن ضحاک» به نقل از امام صادق (علیه السلام) روایت نمود که آن حضرت از پدرش نقل نمود: جوانی از بنی هاشم از امام علی (علیه السلام) پرسید: ای امیر مؤمنان شنیدم که در خطبه ی جمعه فرمودی: «بار خدایا، ما را همان گونه که خلفای راشدین را به آن اصلاح کردی، اصلاح کن»! این افراد چه کسانی هستند؟  حضرت چشمانش پر از اشک شد به گونه ای که اشک آن حضرت بر محاسنش جاری شد و فرمود: ابوبکر و عمر! دو امام و پیشوای هدایت! دو شیخ اسلام! که بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن دو اقتدا شد. هر کس به آن دو اقتدا کرد، به صراط مستقیم هدایت شد و هر کس به آن دو اقتدا نمود به رشد و صلاح رسید و هر کس به آنها تمسک جست پس او از حزب خدا است و حزب خدا بی تردید پیروز است». در سند نقل «لالکایی» «مسروق بن ضحاک» قرار داشته که از نظر رجالی حکم به جهالت وی و عدم شناخت وی شده است؛ لذا ترجمه ای در کتب رجال از وی بیان نشده است. چنانکه مفاد آن مخالف موضع گیری امام علی (علیه السلام) نسبت به خلفا است که در این میان نقل «صحیح مسلم» در اثبات آن کفایت می نماید که آن حضرت، «ابوبکر» و «عمر» را «دروغگو» و «گناهکار» و «حیله گر» و «خائن» می دانست.(5) این خبر به نقل «عشاری» (متوفی: 451هـ) به گونه ای دیگر روایت شده که متن آن با متن فوق متفاوت بوده و گوینده این دعا «جعفر بن ابی طالب» بیان شده است؟! «حَدَّثَنَا عَلِيٌّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ بَشَّارٍ الأَنْبَارِيُّ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْهَيْثَمِ بْنِ خَالِدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِيُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ سَهْلِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْمِسْوَرِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ قَالَ رَجُلٌ لِجَعْفَرِ بْنِ أَبِي طَالِبٍ سَمِعْتُكَ تَقُولُ فِي الْخُطْبَةِ...».(6) در سند این خبر بیان شده که «مسور بن صلت» از امام جعفر بن محمد (علیهما السلام) نقل نموده که آن حضرت از امام باقر (علیه السلام) نقل نمود که شخصی به «جعفر بن ابی طالب» (رضی الله عنهما) گفت شنیدم که در خطبه می گفتی... این خبر نیز علاوه بر اینکه از نظر سند و دلالت از دیدگاه شیعه مردود بوده؛ از نظر بررسی سندی در نزد عامه نیز مردود است.(7) علاوه بر اینکه معلوم نیست چگونه «جعفر بن ابی طالب» که در جنگ «موته» در سال هشتم هجری به شهادت رسیده در مورد «ابوبکر» و «عمر» و اقتدای بدانها سخن گفته است. که چنین امری به وضوح دروغ بودن چنین نقلی را روشن می سازد.   پی نوشت ها: 1. ر.ک:  ابن الجوزی، الموضوعات، محمد عبد المحسن صاحب المكتبة السلفية بالمدينة المنورة، ج1، ص318.: «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ فَمَا مَرَرْتُ بِسَمَاءٍ إِلا وَجَدْتُ فِيهَا اسْمِي مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَأَبُو بَكْرٍ الصِّدِّيقُ خَلْفِي "». 2 . نقد مرحوم سید مرتضی نقد متنی و محتوایی است که این اخبار را به واسطه ی تعارض با اخبار معتبر و یا غیر معقول بودن آنها رد نموده است. 3. (انا) و (نا) از علایم اختصاری نقل حدیث است و مراد از آن «اخبرنا» و «حدثنا» است. (ر.ک: محمود طحان، تیسیر مصطلح الحدیث، مكتبة المعارف للنشر والتوزيع، ص207). 4. لالكائي، هبة الله، شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة، تحقيق: أحمد بن سعد الغامدي، دار طيبة، سعودي، چاپ هشتم، 1423ق، ج7، ص1396. 5. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق، ج3، ص1379.: «فَرَأَيْتُمَاهُ كَاذِبًا آثِمًا غَادِرًا خَائِنًا». 6. ابن العشاري الحنبلي، فضائل أبي بكر الصديق عبد الله بن عثمان التيمي، دار الصحابة للتراث بطنطا، ص32، ح12. 7 . أبو أحمد بن عدي الجرجاني، الكامل في ضعفاء الرجال، الناشر: الكتب العلمية - بيروت-لبنان، ج8، ص180.: «مسور بن الصلت. سمعتُ ابْن حَمَّاد يَقُول: قَالَ البُخارِيّ مسور بْن الصَّلْت ضعيف متروك الحديث.وقال النسائي مسور بْن الصَّلْت متروك الحديث».
موضوع قفل شده است