علی ولی الله

4) کلمه ی ولايت در لغت به معنای قرار گرفتن چيزى در كنار چيز ديگر است، به گونه‏اى كه فاصله‏اى ميان آن‏ها نباشد. اگر دو شى‏ء آن‏چنان به هم متصل باشند كه چيز ديگرى ميان آن‏ها نباشد و يا اگر دو نفر كنار هم نشسته باشند و وضع و ترتيب نشستن آن‏ها به نحوى باشد كه يكى متصل به ديگرى باشد، این کلمه استعمال می گردد. به همين مناسبت، اين كلمه براى نزديكى و قرب مكانى يا معنوى و نيز در مورد دوستى‏ و يارى و تصدّى امر و ديگر معانى به كار گرفته شده است.[1]

ولايت به معناى قرب خود بر دو قسم است:
الف) اقرب اعتبارى كه اضافه و نسبت آن مبتنى بر دوطرف است؛ اگر كسى به ديوارى نزديك باشد، ديوار نيز به او نزديك است و اگر هر حكمى براى يك طرف باشد، براى طرف ديگر هم خواهد بود، ممكن است يك طرف داراى صفتى باشد و طرف ديگر فاقد آن صفت. قرب و بعد و نزديكى و دورى مكانى از اين قبيل است. يعنى مبتنى بر دو طرف است، و اضافه و نسبت، تابع دوطرفِ نسبت و اضافه است.
ب) قرب حقيقى، كه از آن به اضافه اشراقى تعبير مى‏ كنند، اساس اين قرب بر مضاف اليه استوار است، يعنى اول مضاف اليه ظهور مى‏ كند، سپس اضافه ظهور مى‏ كند و در سايه اضافه، مضاف پيدا مى‏ شود، نظير خورشيد و نور آن، كه اضافه يك طرفه است. يعنى خورشيد نور مى‏ دهد و با ظهور نور از خورشيد، نور موجود شده و با خورشيد ارتباط برقرار مى‏ كند.
بنابر اين ولايت اعتبارى به لحاظ اين كه بر دو پايه استوار گرديده، نظير رابطه ولايى كه بين انسان‏ها برقرار است، قابليت امر و نهى را دارد. از باب مثال، به ولايت مؤمنان امر شده و از ولايت‏ كافران نهى شده است. اما ولايت واقعى و حقيقى، امرى است كه زمامش به دست مولى است و مولّى عليه فرع بر مولى است. ولايت و قرب خدا به انسان از نوع ولايت حقيقى است، از اين رو قرب از ناحيه خداوند همواره حاصل است، خداى سبحان به مؤمن و كافر يكسان نزديك است.«نحن أقرب إليه من حبل الوريد»؛[2] لكن ممكن است، از ناحيه انسان قرب حاصل نشده باشد به بيان ديگر: خداوند به همه بندگان نزديك است، اما بندگان در قرب به خدا متفاوتند، مؤمنان به خدا، نزديك، ولى كافران از خدا دورند. به لحاظ اين كه ولايت در حقيقت به معناى قرب و نزديكى است، لازمه قرب به چيزى، تصدّى و سرپرستى امور و يا نصرت و محبت خواهد بود.[3]

بنابراين ولايت که به معناى اتّصال و قرب است گاهى در معنای حقیقی به كار گرفته مى‏ شود و گاهى در امور قرار دادی و اعتباری. در مورد بحث نیز به همین صورت است؛ گاهی سخن از رهبری ظاهری و اجرای احکام شریعت و ولایت حاکم و سرپرست بر افراد جامعه است که امری قرار دادی از سوی شارع مقدس است و در این معنا کسی حق ولایت و سرپرستی بر مردم را دارد که خدای متعال او را بر این امر نصب نمود ه باشد و گاهی مراد ولایت حقیقی است که امام مظهر و تجلی ولایت خدا خواهد بود که به واسطه ی آن هدایت باطنی و رهبری امت را دارا می باشد؛ لذا کلمه ولایت با گستردگی خود ولایت حقیقی و ظاهری را شامل می گردد.

5) امامت و خلافت از نظر شیعه علاوه بر معنای سرپرستی اجرایی جامعه به معنای هدایت معنوی نیز می باشد که ما معتقدیم کسی می تواند امام و خلیفه و جانشین پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) باشد که در بالاترین درجات قرب معنوی قرار گرفته باشد؛ لذا در مورد امیر المومنین(علیه السلام) پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) به هر سه تعبیر:(ولی و امام و خلیفه)جایگاه امام علی(علیه السلام) و جانشینان آنحضرت از امامان معصوم(علیهم السلام) را تبیین فرمودند؛ همچنان که مرحوم صدوق روایت می کنند: که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) به آنحضرت فرمودند: «يَا عَلِيُّ أَنْتَ حُجَّةُ اللَّهِ وَ أَنْتَ بَابُ اللَّهِ وَ أَنْتَ الطَّرِيقُ إِلَى اللَّهِ وَ أَنْتَ النَّبَأُ الْعَظِيمُ وَ أَنْتَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِيمُ وَ أَنْتَ الْمَثَلُ الْأَعْلَى يَا عَلِيُّ أَنْتَ إِمَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ خَيْرُ الْوَصِيِّينَ وَ سَيِّدُ الصِّدِّيقِينَ يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ وَ أَنْتَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ يَا عَلِيُّ أَنْتَ خَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي وَ أَنْتَ قَاضِي دَيْنِي وَ أَنْتَ مُنْجِزُ عِدَاتِي يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْمَظْلُومُ بَعْدِي يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْمُفَارِقُ بَعْدِي يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْمَحْجُورُ بَعْدِي أُشْهِدُ اللَّهَ تَعَالَى وَ مَنْ حَضَرَ مِنْ أُمَّتِي أَنَّ حِزْبَكَ حِزْبِي وَ حِزْبِي حِزْبُ اللَّهِ وَ أَنَّ حِزْبَ أَعْدَائِكِ حِزْبُ الشَّيْطَان»؛[4]

موفق باشید.