جمع بندی سوال در مورد این روایت: اگر مردم جز با آب افطار نمى‏‌کردند، مى‏‌توانستند تمام روزگارشان را روزه بگیرند

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

سلام. این روایت تا چه حد درسته؟ آیا سند روایت درسته و میشه بهش اعتماد کرد؟

  با سلام و درود «وَ قَالَ (علیه السلام)‏ لَوْ أَنَّ النَّاسَ‏ تَسَحَّرُوا ثُمَ‏ لَمْ‏ يُفْطِرُوا إِلَّا عَلَى الْمَاءِ لَقَدَرُوا عَلَى أَنْ يَصُومُوا الدَّهْرَ» از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: اگر مردم سحری بخورند و افطار نکنند مگر با آب، می توانند همیشه روزه بگیرند.(من لا يحضره الفقيه، ج ‏2، ص 136، ح 1963)   توجه: سند این روایت ـ طبق نرم افزار «الدرایه» ـ صحیح السند است. نکته این روایت، بیان اهمیت سحری خوردن و نقش مهم آن در توانایی بر روزه گرفتن است؛ به عبارت دیگر، اهمیت سحری و برتری آن نسبت به افطاری خوردن را بیان می کند. با خوردن آب در افطار، نیاز بدن به تشنگی تأمین می شود و با سحری خوردن، نیاز به غذا تأمین می شود. یعنی اگر کسی سحری را کامل بخورد و در افطار، فقط با آب افطار کند و این کار را همیشه انجام دهد، هنگام روزه گرفتن دچار ضعف و ناتوانی نمی شود. 

آیا روایاتی شبیه این وجود داره

  روایات مشابه در فضیلت و اهمیت و ثواب سحری خوردن   «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ السَّحُورُ بَرَكَةٌ ... لَا تَدَعْ أُمَّتِيَ السَّحُورَ وَ لَوْ عَلَى حَشَفَة» رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: سحرى برکت است؛ امت من سحرى را ترک نمی ‌کنند، اگر چه با خرماى خشکیده ‌‌‏اى باشد.(الكافي (ط - الإسلامية)، ج ‏4، ص 94، ح 3)   «وَ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله)‏ تَعَاوَنُوا بِأَكْلِ‏ السَّحُورِ عَلَى صِيَامِ النَّهَارِ وَ بِالنَّوْمِ عِنْدَ الْقَيْلُولَةِ عَلَى قِيَامِ اللَّيْلِ» پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: از خوردن سحرى براى روزه روز، و از خواب قیلوله براى شب زنده دارى کمک بگیرید.(من لا يحضره الفقيه، ج ‏2، ص 136، ح 1960)   «رُوِيَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) عَنِ‏ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ‏ عَلَى‏ الْمُتَسَحِّرِينَ‏ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَار» روایت شده از امیرالمؤمنین (علیه السلام) از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) که فرمودند: خداوند (تبارک و تعالى) و فرشتگان براى آمرزش‌ خواهان در سحر و كسانى كه در سحرها سحرى مى‌ خورند، درود مى‌ فرستند.(وسائل الشيعة، ج ‏10، ص 146، ح 9)  

آیا این روش برای ورزشکاران که نیاز به تغذیه خوب دارند هم توصیه میشه؟ و به بدن ضرری نمی رساند؟

  این روایات ناظر به عموم مردم است؛ ولی کسی که شرائط خاصی دارد یا نیاز بیشتری به غذا دارد و...، مشمول این روایات نیست.

آیا خود ائمه معصومین (ع)، که قوی هیکل هم بودند، تمام روزگار یعنی تمام عمر را روزه می گرفتند؟  اگر نه چند روز در سال را روزه می گرفتند؟

  با سلام و درود اولا نفرموده اند تمام روزگار (تمام دهر) را روزه بگیرید؛ یعنی توصیه به این گونه روزه گرفتن، نفرموده اند؛ بلکه فرموده اند اگر کسی در سحر، غذای کامل بخورد و در افطار، آب بخورد، می تواند همیشه روزه بگیرد و قدرت بر روزه گرفتن دارد.   ثانیا بطور موردی به برخی از معصومین (علیهم السلام) و توجه خاص ایشان به زیاد روزه گرفتن را عرض می کنم.   در باره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَوَّلَ مَا بُعِثَ يَصُومُ‏ حَتَّى‏ يُقَالَ‏ مَا يُفْطِرُ وَ يُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ مَا يَصُومُ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ يَوْماً وَ أَفْطَرَ يَوْماً وَ هُوَ صَوْمُ دَاوُدَ (علیه السلام) ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ الثَّلَاثَةَ الْأَيَّامِ الْغُرِّ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ فَرَّقَهَا فِي كُلِّ عَشَرَةِ أَيَّامٍ يَوْمَا خَمِيسَيْنِ بَيْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ فَقُبِضَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ هُوَ يَعْمَلُ ذَلِك‏» رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) در آغاز بعثت چندان روزه می گرفت كه در باره‌ا ش گفته می شد كه افطار نخواهد كرد، و افطار می فرمود چندان كه گفته می شد ديگر روزه نخواهد گرفت. سپس اين شيوه را ترک فرمود و يک روز در ميان روزه گرفت كه روزه دارى داود چنين بود، سپس اين را نيز ترک فرمود و تا پايان زندگى، دو پنجشنبه را روزه می گرفت با چهارشنبه ميان آن دو.(الكافي (ط - الإسلامية)، ج ‏4، ص 90، ح 2)   در باره حضرت علی (علیه السلام) آمده: «كَانَ وَ اللَّهِ صَوَّاماً بِالنَّهَارِ قَوَّاماً بِاللَّيْلِ‏ يُحِبُّ مِنَ اللِّبَاسِ أَخْشَنَهُ» به خدا سوگند! در روزها روزه بود، و شب ها شب زنده داری می ‌کرد، و از لباس ها، خشن آن را دوست می ‌داشت.(مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج ‏2، ص 103)   در باره امام سجاد (علیه السلام) آمده: «إِنَّ زَيْنَ الْعَابِدِينَ (علیه السلام) بَكَى‏ عَلَى‏ أَبِيهِ‏ أَرْبَعِينَ‏ سَنَةً صَائِماً نَهَارَهُ وَ قَائِماً لَيْلَه‏» زین العابدین (علیه السلام) چهل سال بر مصیبت پدر گریست، در حالی که روزهایش را روزه بود و شبهایش را به عبادت برپا می ‌داشت.(وسائل الشيعة، ج ‏3، ص 282، ح 10)   در باره امام باقر (علیه السلام) آمده: «وَ كَانَ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ شُجَاعاً سَخِيّاً وَ كَانَ يَصُومُ‏ يَوْماً وَ يُفْطِرُ يَوْماً» محمد بن جعفر (علیهما السلام) شجاع و بخشنده بود و یک روز روزه می گرفت و یک روز افطار می کرد.(الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 211)   در باره  امام رضا (علیه السلام) آمده: «وَ كَانَ كَثِيرَ الصِّيَامِ فَلَا يَفُوتُهُ‏ صِيَامُ‏ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ‏ فِي‏ الشَّهْرِ وَ يَقُولُ ذَلِكَ صَوْمُ الدَّهْر» او این گونه بود که روزه زیاد می ‌گرفت و روزه سه روز اول و وسط و آخر ماه از او فوت نمی شد و همیشه می ‌فرمود: روزه این سه روز با همه روزگار برابری می ‌کند.(عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج ‏2، ص 184، ح 7)  

جمع بندی پرسش: امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اگر مردم سحرى مى ‏‌خوردند، و آن‌ گاه جز با آب افطار نمى ‏‌کردند، هر آینه مى ‏‌توانستند تمام روزگارشان را روزه بگیرند.» آیا این روایت از نظر سندی درست و قابل اعتماد است؟ آیا این روش روزه گرفتن، در روایات دیگر تصدیق شده است؟ آیا این روش برای ورزشکاران که نیاز به تغذیه خوب دارند هم توصیه می شود؟ پاسخ: «وَ قَالَ (علیه السلام)‏ لَوْ أَنَّ النَّاسَ‏ تَسَحَّرُوا ثُمَ‏ لَمْ‏ يُفْطِرُوا إِلَّا عَلَى الْمَاءِ لَقَدَرُوا عَلَى أَنْ يَصُومُوا الدَّهْرَ»؛ از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: اگر مردم سحری بخورند و افطار نکنند مگر با آب، می توانند همیشه روزه بگیرند.(1) توجه: سند این روایت ـ طبق نرم افزار «الدرایه» ـ صحیح السند است. نکته این روایت، بیان اهمیت سحری خوردن و نقش مهم آن در توانایی بر روزه گرفتن است؛ به عبارت دیگر، اهمیت سحری و برتری آن نسبت به افطاری خوردن را بیان می کند. با خوردن آب در افطار، نیاز بدن به تشنگی تأمین می شود و با سحری خوردن، نیاز به غذا تأمین می شود. یعنی اگر کسی سحری را کامل بخورد و در افطار، فقط با آب افطار کند و این کار را همیشه انجام دهد، هنگام روزه گرفتن دچار ضعف و ناتوانی نمی شود. ـ روایات مشابه در فضیلت و اهمیت و ثواب سحری خوردن «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ السَّحُورُ بَرَكَةٌ ... لَا تَدَعْ أُمَّتِيَ السَّحُورَ وَ لَوْ عَلَى حَشَفَة»؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: سحرى برکت است؛ امت من سحرى را ترک نمی ‌کنند، اگر چه با خرماى خشکیده ‌‌‏اى باشد.(2) «وَ قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله)‏ تَعَاوَنُوا بِأَكْلِ‏ السَّحُورِ عَلَى صِيَامِ النَّهَارِ وَ بِالنَّوْمِ عِنْدَ الْقَيْلُولَةِ عَلَى قِيَامِ اللَّيْلِ»؛ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: از خوردن سحرى براى روزه روز، و از خواب قیلوله براى شب زنده دارى کمک بگیرید.(3) «رُوِيَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (علیه السلام) عَنِ‏ النَّبِيِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ‏ عَلَى‏ الْمُتَسَحِّرِينَ‏ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَار»؛ روایت شده از امیرالمؤمنین (علیه السلام) از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) که فرمودند: خداوند (تبارک و تعالى) و فرشتگان براى آمرزش‌ خواهان در سحر و كسانى كه در سحرها سحرى مى‌ خورند، درود مى‌ فرستند.(4) نکته: این روایات ناظر به عموم مردم است؛ ولی کسی که شرائط خاصی دارد یا نیاز بیشتری به غذا دارد و...، مشمول این روایات نیست.   ممکن است پرسیده شود آیا خود ائمه معصومین (علیهم السلام) که قوی هیکل هم بودند، تمام روزگار یعنی تمام عمر را روزه می گرفتند؟ اگر نه چند روز در سال را روزه می گرفتند؟ در جواب باید گفت در این روایات نیامده که تمام روزگار (تمام دهر) را روزه بگیرید؛ یعنی توصیه به این گونه روزه گرفتن، نفرموده اند؛ بلکه فرموده اند اگر کسی در سحر، غذای کامل بخورد و در افطار، آب بخورد، می تواند همیشه روزه بگیرد و قدرت بر روزه گرفتن دارد. در ادامه بطور موردی به برخی از معصومین (علیهم السلام) و توجه خاص ایشان به زیاد روزه گرفتن، اشاره می شود: ـ در باره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَوَّلَ مَا بُعِثَ يَصُومُ‏ حَتَّى‏ يُقَالَ‏ مَا يُفْطِرُ وَ يُفْطِرُ حَتَّى يُقَالَ مَا يَصُومُ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ يَوْماً وَ أَفْطَرَ يَوْماً وَ هُوَ صَوْمُ دَاوُدَ (علیه السلام) ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ صَامَ الثَّلَاثَةَ الْأَيَّامِ الْغُرِّ ثُمَّ تَرَكَ ذَلِكَ وَ فَرَّقَهَا فِي كُلِّ عَشَرَةِ أَيَّامٍ يَوْمَا خَمِيسَيْنِ بَيْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ فَقُبِضَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ هُوَ يَعْمَلُ ذَلِك‏»؛ رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) در آغاز بعثت چندان روزه می گرفت كه در باره‌ا ش گفته می شد كه افطار نخواهد كرد، و افطار می فرمود چندان كه گفته می شد ديگر روزه نخواهد گرفت. سپس اين شيوه را ترک فرمود و يک روز در ميان روزه گرفت كه روزه دارى داود چنين بود، سپس اين را نيز ترک فرمود و تا پايان زندگى، دو پنجشنبه را روزه می گرفت با چهارشنبه ميان آن دو.(5) ـ در باره حضرت علی (علیه السلام) آمده: «كَانَ وَ اللَّهِ صَوَّاماً بِالنَّهَارِ قَوَّاماً بِاللَّيْلِ‏ يُحِبُّ مِنَ اللِّبَاسِ أَخْشَنَهُ»؛ به خدا سوگند! در روزها روزه بود، و شب ها شب زنده داری می ‌کرد، و از لباس ها، خشن آن را دوست می ‌داشت.(6) ـ در باره امام سجاد (علیه السلام) آمده: «إِنَّ زَيْنَ الْعَابِدِينَ (علیه السلام) بَكَى‏ عَلَى‏ أَبِيهِ‏ أَرْبَعِينَ‏ سَنَةً صَائِماً نَهَارَهُ وَ قَائِماً لَيْلَه‏»؛ زین العابدین (علیه السلام) چهل سال بر مصیبت پدر گریست، در حالی که روزهایش را روزه بود و شبهایش را به عبادت برپا می ‌داشت.(7) ـ در باره امام باقر (علیه السلام) آمده: «وَ كَانَ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ شُجَاعاً سَخِيّاً وَ كَانَ يَصُومُ‏ يَوْماً وَ يُفْطِرُ يَوْماً»؛ محمد بن جعفر (علیهما السلام) شجاع و بخشنده بود و یک روز روزه می گرفت و یک روز افطار می کرد.(8) ـ در باره  امام رضا (علیه السلام) آمده: «وَ كَانَ كَثِيرَ الصِّيَامِ فَلَا يَفُوتُهُ‏ صِيَامُ‏ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ‏ فِي‏ الشَّهْرِ وَ يَقُولُ ذَلِكَ صَوْمُ الدَّهْر»؛ او این گونه بود که روزه زیاد می ‌گرفت و روزه سه روز اول و وسط و آخر ماه از او فوت نمی شد و همیشه می ‌فرمود: روزه این سه روز با همه روزگار برابری می ‌کند.(9)   پی نوشت ها: 1. ابن بابويه، من لا يحضره الفقيه‏، محقق/مصحح: غفارى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، ـ قم، 1413ق، ‏چاپ دوم‏، ج ‏2، ص 136، ح 1963. 2. کلینی، الكافي، محقق/مصحح: غفاری و آخوندی، انتشارات دارالکتب اسلامیه ـ تهران، 1407ق، چاپ چهارم، ج ‏4، ص 94، ح 3. 3. من لا يحضره الفقيه، پیشین، ج ‏2، ص 136، ح 1960. 4. شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، محقق و ناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏ ـ قم‏، 1409 ق‏، چاپ اول‏، ج ‏10، ص 146، ح 9. 5. الكافي، پیشین، ج ‏4، ص 90، ح 2. 6. ابن شهر آشوب مازندرانى، مناقب آل أبي طالب (عليهم السلام)، ناشر: علامه‏ ـ قم‏، 1379ق، چاپ اول‏، ج ‏2، ص 103. 7. وسائل الشيعة، پیشین، ج ‏3، ص 282، ح 10. 8. مفيد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، محقق/مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ناشر: كنگره شيخ مفيد ـ قم‏، 1413 ق‏، چاپ اول‏، ج ‏2، ص 211. 9. ابن بابويه، عيون أخبار الرضا (عليه السلام)‏، محقق/مصحح: لاجوردى، ‏ناشر: نشر جهان‏ ـ تهران، 1378 ق‏، چاپ اول، ج ‏2، ص 184، ح 7.