جمع بندی ترجمه آیه 96 سوره انبیا

کارشناس بحث: استاد میقات

«حَتَّى إِذا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ» (انبیاء، 96)

ترجمه:
الهی قمشه ای: تا روزى كه راه يأجوج و مأجوج باز شود ... .
رضایی اصفهانی: تا هنگامى كه (راه)«يَأجُوج» و «مَأجُوج» گشوده شود ... .
فولادوند: تا وقتى كه يأجوج و مأجوج [راهشان‏] گشوده شود ... .
مکارم: تا آن زمان كه «يأجوج» و «مأجوج» گشوده شوند ... .

با سلام و درود

در آیه شریفه، «فتحت» فعل ماضی، مونث، مبنی به جهت مجهول بودن، و فاعل آن حذف شده است.

فاعل محذوف، می تواند «جهة» و «راه» و «سدّ» باشد. این فاعل، مضاف است.

«یأجوج» و «مأجوج»، مضاف الیه برای فاعل محذوف، و نائب فاعل برای فعل «فتحت» هستند. (التبيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 278؛ تفسير جوامع الجامع، ج ‏3، ص 29؛ الجدول في إعراب القرآن، صافی محمود، ج ‏17، ص 69؛ إعراب القرآن الكريم، دعاس ـ حمیدان ـ قاسم، ج ‏2، ص 297؛ إعراب القرآن و بيانه، درویش محیی الدین، ج ‏6، ص 363)

علامت تانیث در «فتحت» به خاطر حذف مضاف است، زیرا یأجوج و مأجوج مونث و در واقع به منزله دو قبیله هستند.(مفاتيح الغيب، فخررازی، ج ‏22، ص 185)

[="Tahoma"]

با سلام و درود

در ادبیات عرب هست که اگر مجموعه افراد یک جمعی در نظر گرفته شود، بر آن اطلاق طائفه می شود و می توان از این حیث، برای او ضمیر مؤنث به کار برد؛ و اگر تک تک افراد آن مجموعه مد نظر باشند، ضمیر مذکر آورده می شود.

در این جا نیز در «فتحت» به اعتبار جمهور و مجموعه آن افراد که قبیله و ظائفه بر آن ها قابل تطبیق است، ضمیر مؤنث آورده شده و در ادامه به اعتبار تک تک افراد آن ها، ضمیر مذکر آورده است.

یعنی همان خصوصیت و ویژگی ای که مجموع آن ها دارند، تک تک افراد نیز آن خصوصیت را دارند و آن گونه هستند.

[="Tahoma"]ترجمه آیه 96 سوره انبیاء

پرسش:
در آیه «حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُمْ مِنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ»، آیا «یاجوج وماجوج» به فعل «فتحت» بر می گردد؟ اگر این طور است چرا به صورت فعل مونث است ، در حالی که در ادامه آیه، هم چنین جاهایی که در سوره کهف از آنها یاد شده با کلمات مذکر استفاده شده؛ و اگر به «یاجوج و ماجوج» بر نمی گردد چرا این دو کلمه با ضمه آمده اند؟

پاسخ:
«حَتَّى إِذا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ»(1)
ترجمه های متعدد از آیه شریفه:
الهی قمشه ای: تا روزى كه راه يأجوج و مأجوج باز شود ... .
رضایی اصفهانی: تا هنگامى كه (راه) «يَأجُوج» و «مَأجُوج» گشوده شود ... .
فولادوند: تا وقتى كه يأجوج و مأجوج [راهشان‏] گشوده شود ... .
مکارم: تا آن زمان كه «يأجوج» و «مأجوج» گشوده شوند ... .
در ادامه به بیان ادبی از آیه شریفه می پردازم:
در آیه شریفه، «فتحت» فعل ماضی، مونث، مبنی بر مجهول، و فاعل آن حذف شده است.
فاعل محذوف، می تواند «جهة» و «راه» و «سدّ» باشد. این فاعل، مضاف است.
«یأجوج» و «مأجوج»، مضاف الیه برای فاعل محذوف، و نائب فاعل برای فعل «فتحت» هستند.(2)
علامت تانیث در «فتحت» به خاطر حذف مضاف است، زیرا یأجوج و مأجوج مونث و در واقع به منزله دو قبیله هستند.(3)
لازم به ذکر است، در ادبیات عرب اگر مجموعه افراد یک جمعی در نظر گرفته شود، بر آن اطلاق طائفه می شود و می توان از این حیث، برای او ضمیر مؤنث به کار برد؛ و اگر تک تک مردان آن مجموعه مد نظر باشند، ضمیر مذکر آورده می شود.
در این جا نیز در «فتحت» به اعتبار جمهور و مجموعه آن افراد که قبیله و طائفه بر آن ها قابل تطبیق است، ضمیر مؤنث آورده شده، و در ادامه به اعتبار تک تک افراد آن ها، ضمیر مذکر آورده است. یعنی همان خصوصیت و ویژگی ای که مجموع آن ها دارند، تک تک افراد نیز آن خصوصیت را دارند و آن گونه هستند.

___________

1. انبیاء، 96.
2. التبيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏7، ص 278؛ تفسير جوامع الجامع، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏3، ص 29؛ الجدول في إعراب القرآن، صافی محمود، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏17، ص 69؛ إعراب القرآن الكريم، دعاس ـ حمیدان ـ قاسم، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏2، ص 297؛ إعراب القرآن و بيانه، درویش محیی الدین، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏6، ص 363.
3. مفاتيح الغيب، فخررازی، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏22، ص 185.