جمع بندی ارتباط مؤثر در امر به معروف و نهی از منکر
تبهای اولیه
با سلام خدمت کارشناسان محترم
چند روز پیش از یک مکان تفریحی عبور می کردم که دیدم عده ای جوان مشغول به رقص و معصیت هستند.
خیلی با خودم کلنجار رفتم که چطور این افراد را از گناه نهی کنم ولی راهی به ذهنم نرسید.
الان که با خودم فکر می کنم اگر چند شگرد روانشناختی می دونستم شاید می تونستم به خودم جذبشون کنم و اجازه گناه بیشتر رو بهشون ندم.
نظر شما درباره این موضوع چیه؟
چطور می تونیم با استفاده از روش های روانشناسی امر به معروف و نهی از منکر کنیم تا تأثیرش بالا بره؟
با سپاس
width: 700 | align: center |
---|---|
[TD="align: center"]با نام و یاد دوست | |
[/TD] | |
[TD="align: center"] | |
[/TD] | |
کارشناس بحث: استاد صابر | |
[TD][/TD] | |
چند روز پیش از یک مکان تفریحی عبور می کردم که دیدم عده ای جوان مشغول به رقص و معصیت هستند. خیلی با خودم کلنجار رفتم که چطور این افراد را از گناه نهی کنم ولی راهی به ذهنم نرسید. الان که با خودم فکر می کنم اگر چند شگرد روانشناختی می دانستم شاید می توانستم تأثیر گذاری بیتشری داشته باشم.
چطور می توانیم با استفاده از روش های روانشناسی، امر به معروف و نهی از منکر کنیم تا تأثیر بیشتری دریافت کنیم؟ پاسخ:
پرسشگر محترم! در پاسخ به سؤال خوبیتان لازم می دانیم عرض نماییم که انسان موجودي اجتماعي است كه براي استمرار زندگاني خود ناگزير از همزيستي با انسانهاي ديگر است افزون بر اين زندگي اجتماعي و روابط انساني به هويت و شخصيت افراد شكل داده و بستر مناسب براي شكوفايي استعدادهاي انساني را فراهم ميآورد(1)؛ لذا بزرگترين فصل كتاب زندگي در رابطه با ديگران است و در همين بخش است كه ارزشهاي الهي و انساني زيادي از قبيل صداقت، امانتداري، ايثار، سخاوت، گذشت، حسن ظنّ و اعتماد به ديگران و دهها خصلت ديگر به بار مينشيند؛ بنابراين بدون ترديد انسانها در همه جوامع به گونههاي مختلف با هم در ارتباط هستند و اين رابطه دو يا چند جانبه براي زندگي اجتماعي از اهميت انكار ناپذيري در حيات انساني برخوردار است.
اما در برخورد با افرادی که فرمودید بهترین حالت این است که ابتدا وضعیت را روانشناسانه و دقیق ارزیابی کنید و موقعیت سنجی نمایید و ببینید بهترین و مؤثرترین کار چیست؟!
اول باید افراد را بشناسید و آنها را از هم تفکیک کنید. دو حالت کلی در مورد افراد رویگردان از دین وجود دارد:
الف) افرادی که دچار شبهه شده و با حلّ و فصل آن مجدداً بر دینداری خود پایبند میشوند:
در این حالت اگر فرد گنهکار یا فرد رویگردان از دین پس از نهی از منکر و دعوت به معروف پذیرفت و نسبت به گناه خویش نادم و پشیمان است و آثار توبه در وی هویداست در این فرض وظیفه اخلاقی حکم میکند که نسبت به وی رئوف و مهربان بوده و در حد توان سعی نمود تا وی را از این حالت خارج ساخت. در این مدت باید از زدن هرگونه برچسب، تحقیر، سرزنش، شماتت و ... نسبت به وی اجتناب شود چرا که افراد از حرمت و کرامت ذاتی برخوردارند و دیگران در هیچ صورتی مُجاز به بیاحترامی به افراد گنهکار نیستند؛ بلکه باید سعی کرد از طریق اصولی که عرض می شود او را از گناه بازداشت:
1. اصل تدريج: يكي از اصول بسيار مهم در تغيير رفتار، توجه به اصل تدريج است يعني همان گونه كه يك صفت زشت به تدريج ملكه انسان ميگردد، صفات خوب نيز به تدريج در جان انسان رسوخ پيدا ميكند. پس ما بايد با سياست گام به گام به تغيير رفتار و يا انديشه فرد اقدام نمائيم.
2. حمله به كل شخصيت فرد نشود: انتقاد سالم انتقادي است كه در آن بين كل شخصيّت و رفتار نادرست (كه جزئي از شخصيت است) تمايز ايجاد شود نگوئيم شما (كل شخصيت) آدم بدي هستيد بگوئيم اين رفتار خاص شما نيازمند تغيير است.
3. تكريم شخصيت: در انتقاد سالم و سازنده اوّل بايد به كل شخصيت فرد به طور اجمال احترام گذاشت و نكات مثبت آن شخصيت را برشمرد اين كار باعث ميشود كه فرد شما را محرم خود احساس كند و در صدد دفاع بر نيايد و به نكات نقد شما توجه و تأمل كند.
4. انتقاد در جمع نباشد: زيرا نصيحت در جمع يعني كوبيدن شخصيت طرف مقابل پس بايد براي اصلاح شخص در جاي خلوت و در محيط دوستانه و همراه با دلسوزي به وي نصيحت كرد. (پس گاهی ممکن است شما یک فرد تنها باشید و نتوانید روی یک جمع اثر بگذارید. در اینجا اصل بر ایجاد تغییر چهره به چهره و فردی است).
5. بينشدهي: به طرف مقابل به شيوة دقيق و لحن مناسب بینش متفاوتی از دین و آثار آن ارائه دهیم. مثلاً اگر همیشه همراه خودمان بسته های فرهنگی مناسبی داشته باشیم همانجا می توانیم هدیه دهیم كه هم باعث افزايش محبت و روابط دوستانه ميشود و هم در هدایت مجدد او تأثیر خواهد داشت. البته در راستاي هدايت فرد بايد دقيق عمل كنيم كه مبادا خودمان از صفات بد او تأثير بگيريم.
6. پذیرش بیقید و شرط فرد: جهت تقویت عقاید فرد سعی کنید بیقید و شرط این فرد را بپذیرید و با او رابطه داشته باشید. با ملاحظه رفتار محبت آمیز به سمت شما جذب شده و به تبع دیندار خواهد شد.
ب) افرادی که معاند دین هستند و به هیچ وجه از موضع خود کوتاه نمیآیند و حاضر به پذیرش حق نیستند.
اگر فرد گنهکار نسبت به گناه و عناد خویش پشیمان نیست، وظیفه شما علاوه بر حفظ حرمت افراد تنها امر به معروف و نهی از منکر است و بیش از این وظیفه ای بر عهده ندارید.
پرسشگر محترم!
امر به معروف و نهی از منکر نیز همانند سایر واجبات یکی از واجبات شرعی است که علما و فقهای دین برای آن، مراتب، درجات و همچنین اقسامی قائل شدهاند. اولین درجه و مرتبه نهی از منكر، انزجار قلبی است و دومین مرحله آن، تذکر زبانی است. تذکر همچون قطرۀ زلال بارانی است که از آسمان روح مؤمن بر سرزمین جان گنهکار فرو میریزد و به او حیات میبخشد؛ بنابراین اگر فردی دستورات اسلامی و فرائض دینی را رعایت نکند باید به او تذکر داد. البته کسی که مورد تذکر قرار میگیرد باید دارای عقل، ایمان و ترس از خداوند باشد و با این ویژگیها تذکر در او أثر خواهد کرد.
البته باید به این نکته اساسی نیز توجه داشت که امر به معروف و نهی از منکر دارای شرایطی است که دانشمندان اسلامي براي اين واجب الهي ذكر ميكنند:
1. شناخت معروف و منكر 2. احتمال تأثير و نتيجه در طرف مقابل 3. مفسدهاي بر آن مترتب نشود 4. عدم ندامت شخص عاصي، يعني آن كس كه واجب را ترك كرده و يا حرام را مرتكب شده، خودش از كارش نادم و پشيمان نشده باشد. در نتیجه با رعایت این شرایط و حفظ فضای صمیمانه دوستی میتوانید از پیشرفت اختلال در عقیده ایشان جلوگیری کنید. همچنین میتوانید با افزایش شناخت در این فرد او را نسبت به این عمل آگاه سازید.
اما اگر به هیچ صراطی مستقیم نیست و از عقاید خود دست نمیکشد، قطع رابطه با فرد منحرف به دلیل وجود مصالحی واجب میشود و نباید اجازه داد روحیات این فرد بر ما اثر گذارد. زیرا ممکن است جری تر شود و به شما آسیبی رساند.
------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
1. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار ـ سيره نبوي، تهران: صدرا، 1380ش، چاپ چهارم، ج16، ص226.
2. مطهري، مرتضي، ده گفتار، تهران: صدرا، چاپ چهارم، 1380، ص 67 و 68.