آية ولايت و شأن نزول آن
تب‌های اولیه
آية ولايت و شأن نزول آن
«اِنِّما وَليُّكُمْ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصلَّوهَ وَ يُؤتُونَ الزَّكاهَ وَ هُمْ راكِعُونَ» مائده/55
[ولي و سرپرست و رهبر شما تنها خدا است و پيامبر او ، و آنها كه ايمان آوردهاند و نماز را بر پا ميدارند و در حال ركوع زكات ميپردازند].
[ولي و سرپرست و رهبر شما تنها خدا است و پيامبر او ، و آنها كه ايمان آوردهاند و نماز را بر پا ميدارند و در حال ركوع زكات ميپردازند].
شأن نزول
بسياري از مفسّران و محدثان در شأن نزول اين آيه نقل كردهاند كه اين آيه در شأن علي (ع) نازل شده است .
«سيوطي» در «الدّرالمنثور» در ذيل اين آيه از «ابن عباس» نقل ميكند كه علي (ع) در حال ركوع نماز بود كه سائلي تقاضاء كمك كرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد ،
پيامبر (ص) از او پرسيد چه كسي اين انگشتر را به تو صدقه داد؟ ، اشاره به علي (ع) كرد و گفت «آن مرد كه در حال ركوع است».
در اين هنگام آيه «اِنِّما وَليُّكُمْ اللهُ وَ رَسُولُهُ ...» نازل شد. (تفسير الدر المنثور 2/293).
در همان كتاب روايات متعدّد ديگري به همين مضمون از «ابن عباس» و «سلمة بن كهيل» و خود «علي» (ع) نقل شده است.
«فخر رازي» در تفسير خود از «عبدالله بن سلام» نقل ميكند ، هنگامي كه اين آيه نازل شد، من به رسول خدا (ص) عرض كردم كه با چشم خود ديدم علي (ع) انگشترش را در حال ركوع به نيازمندي صدقه داد به همين دليل ما ولايت او را ميپذيريم!
و نيز از «ابوذر» نقل ميكند كه ميگويد روزي نماز ظهر را با پيامبر (ص) ميخواندم كه سائلي در مسجد تقاضاي كمك كرد، كسي چيزي به او نداد ،
سائل دست به سوي آسمان برداشت و عرض كرد خداوندا گواه باش ، من در مسجد پيامبر تو تقاضاي كمك كردم ،
سائل دست به سوي آسمان برداشت و عرض كرد خداوندا گواه باش ، من در مسجد پيامبر تو تقاضاي كمك كردم ،
كسي چيزي به من نداد ، علي (ع) در حال نماز بود با انگشت كوچك دست راست خود كه در آن انگشتري بود اشاره كرد ، سائل آمد و انگشتر را در برابر چشم پيامبر (ص) گرفت ،
پيامبر (ص) عرضه داشت خداوندا ! برادرم موسي از تو تقاضا كرد كه سينه مرا گشاده دار... و برادرم هارون را در كار نبوت من شركت ده،
تو به او فرمودي من به زودي بازوي ترا به وسيلة برادرت قوي ميكنم، و براي شما قوّت و پيروزي قرار ميدهم ،
تو به او فرمودي من به زودي بازوي ترا به وسيلة برادرت قوي ميكنم، و براي شما قوّت و پيروزي قرار ميدهم ،
خداوندا! من محمّد پيامبر و برگزيدة توام ، به من شرح صدر ده، و كار را بر من آسان كن، و براي من وزيري از اهل بيتم قرار ده ، و به وسيلة او پشت مرا قوي كن ،
ابوذر ميگويد به خدا سوگند، رسول خدا(ص) اين سخن را تمام نكرده بود كه جبرئيل نازل شد و گفت اي پيامبر بخوان «اِنِّما وَليكُمُ الله وَ رَسُوله...» (تفسير فخر رازي 12/26).
كوتاه سخن اينكه نزول اين آيه درباره علي (ع) چيزي نيست كه بتوان آن را مورد ترديد و شك قرار داد، تا آنجا كه نويسنده «منهاج البراعة، في شرح نهجالبلاغه»
ميگويد روايات «متضافر» بلكه متواتر از طرق اهل سنت و پيروان مكتب اهل بيت (ع) در اين زمينه نقل شده است.
ميگويد روايات «متضافر» بلكه متواتر از طرق اهل سنت و پيروان مكتب اهل بيت (ع) در اين زمينه نقل شده است.
مهم آن است كه چگونگي دلالت آن به مسالة ولايت و خلافت بلافصل پيامبر (ص) تبيين گردد.