جمع بندی چرا در روایات به حضور خانم ها در نماز جماعت مساجد کمتر توصیه شده؟

به نام ایزد منان با سلام به شما همراه گرامی،   در اسلام تاکید فراوانی بر خواندن نماز در مسجد و به جماعت شده است اما روایات وارده در خصوص حضور بانوان در مسجد سه دسته هستند: الف. مسجد زن، خانه او است پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله): «بهترین مسجد زنان، همان خانه‌هاى ایشان است...».(1)   «بهترین مسجد زنان، کنج خانه آنها است».(2) امام صادق(علیه السلام): «بهترین مساجد برای زنان شما، خانه‌هایشان است».(3) ب. حضور بانوان در مسجد جایز و یا بهتر است رسول خدا(صلی الله علیه و آله): «هر گاه زنان [براى رفتن به مسجد] از شما اجازه طلبیدند، آنان را از بهره‌اى که از مساجد دارند، محروم نسازید».(4) «زنان خود را از [رفتن به] مسجدها باز ندارید، هر چند خانه‌هاى آنان، برایشان نیکوتر است».(5)   ج. تشویق به رفت و آمد به مسجد برای زن و مرد احادیث زیادی وجود دارد که همگی بیانگر این است که مساجد متعلق به تمام مردم اعم از زن و مرد است، و میان مرد و زن هیچ گونه تفاوتی وجود ندارد؛ زیرا واژه‌هایی مانند، انسان‌های با تقوا، مومن، متقین، اهل مسجد، و ...، اختصاص به گروه خاصی ندارد و برای عموم مسلمانان است. «مسجد،خانه هر مومنی است».(6) «مساجد، خانه‌های پرهیزگاران‌اند».(7)  از مجموع روایات می‌توان این‌گونه استفاده کرد که توصیه به زنان برای خواندن نماز در منزل به خاطر مسائل جانبی و اجتناب از اختلاط با نامحرم است، بنابراین استحباب نماز خواندن در منزل برای زنان را می توان یک استحباب ارشادی دانست و آن هم ارشاد نسبت به حفظ حجاب اسلامی است. بنابراین، به خاطر وجود عدم امنیت در جامعه و اهمیت و لزوم مصونیت زن از هرگونه تجاوز، شریعت اسلام دستور به حفظ حجاب و پوشش داده است. در نتیجه؛ اگر زنی بتواند خود را از دید نامحرم بپوشاند و یا دیده خود را از نگاه به نامحرم فرو بندد، حضور او در مسجد برای نماز جماعت مانعی ندارد؛ و حتی می‌توان گفت که ثواب و فضیلت رفتن به مسجد(روایات دسته سوم) شامل آنها نیز می‌شود. بنابراین، اگر نماز در خانه برای زن در شرایطی سزاوارتر است، به همین اندازه نیز خواندن نماز در مسجد یا شرکت در دعاها سفارش شده و اهمیت هر کدام در جای خود محفوظ است. و چنانچه بانوان بتوانند حجاب اسلامی و شئون زن مسلمان و پاکدامنی را رعایت کنند، نماز در مسجد برای آنان همچون مردان مستحب خواهد بود.   پی نوشت ها:

1. شیخ صدوق، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 374، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
2. شیبانی، أحمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، ج 44، ص 164 – 165، بیروت، موسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق.
3. من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 238.
4. مسند احمد بن حنبل، ج 9، ص 457؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 1، ص 328، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
5. ازدی سجستانی، أبو داود سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، ج 1، ص 155، بیروت، المکتبة العصریة، صیدا، بی‌تا.
6. ابونعیم اصفهانی، أحمد بن عبد الله، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج 6، ص 176، بجوار محافظة مصر، السعادة، 1394ق.
7. محدّث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ‏3، ص 362، قم، موسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.

   

جمع بندی پرسش: چرا در روایات به حضور خانم ها در نماز جماعت مساجد کمتر توصیه شده است؟ پاسخ: در اسلام تاکید فراوانی بر خواندن نماز در مسجد و به جماعت شده است اما روایات وارده در خصوص حضور بانوان در مسجد سه دسته هستند: الف. مسجد زن، خانه او است پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله): «بهترین مسجد زنان، همان خانه‌هاى ایشان است...».(1)   «بهترین مسجد زنان، کنج خانه آنها است».(2) امام صادق(علیه السلام): «بهترین مساجد برای زنان شما، خانه‌هایشان است».(3) ب. حضور بانوان در مسجد جایز و یا بهتر است رسول خدا(صلی الله علیه و آله): «هر گاه زنان [براى رفتن به مسجد] از شما اجازه طلبیدند، آنان را از بهره‌اى که از مساجد دارند، محروم نسازید».(4) «زنان خود را از [رفتن به] مسجدها باز ندارید، هر چند خانه‌هاى آنان، برایشان نیکوتر است».(5)  ج. تشویق به رفت و آمد به مسجد برای زن و مرد احادیث زیادی وجود دارد که همگی بیانگر این است که مساجد متعلق به تمام مردم اعم از زن و مرد است، و میان مرد و زن هیچ گونه تفاوتی وجود ندارد؛ زیرا واژه‌هایی مانند، انسان‌های با تقوا، مومن، متقین، اهل مسجد، و ...، اختصاص به گروه خاصی ندارد و برای عموم مسلمانان است. «مسجد،خانه هر مومنی است».(6) «مساجد، خانه‌های پرهیزگاران‌اند».(7)  از مجموع روایات می‌توان این‌گونه استفاده کرد که توصیه به زنان برای خواندن نماز در منزل به خاطر مسائل جانبی و اجتناب از اختلاط با نامحرم است، بنابراین استحباب نماز خواندن در منزل برای زنان را می توان یک استحباب ارشادی دانست و آن هم ارشاد نسبت به حفظ حجاب اسلامی است. بنابراین، به خاطر وجود عدم امنیت در جامعه و اهمیت و لزوم مصونیت زن از هرگونه تجاوز، شریعت اسلام دستور به حفظ حجاب و پوشش داده است. در نتیجه؛ اگر زنی بتواند خود را از دید نامحرم بپوشاند و یا دیده خود را از نگاه به نامحرم فرو بندد، حضور او در مسجد برای نماز جماعت مانعی ندارد؛ و حتی می‌توان گفت که ثواب و فضیلت رفتن به مسجد(روایات دسته سوم) شامل آنها نیز می‌شود. بنابراین، اگر نماز در خانه برای زن در شرایطی سزاوارتر است، به همین اندازه نیز خواندن نماز در مسجد یا شرکت در دعاها سفارش شده و اهمیت هر کدام در جای خود محفوظ است. و چنانچه بانوان بتوانند حجاب اسلامی و شئون زن مسلمان و پاکدامنی را رعایت کنند، نماز در مسجد برای آنان همچون مردان مستحب خواهد بود.   پی نوشت ها:

1. شیخ صدوق، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 374، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
2. شیبانی، أحمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، ج 44، ص 164 – 165، بیروت، موسسة الرسالة، چاپ اول، 1421ق.
3. من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 238.
4. مسند احمد بن حنبل، ج 9، ص 457؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج 1، ص 328، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
5. ازدی سجستانی، أبو داود سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، ج 1، ص 155، بیروت، المکتبة العصریة، صیدا، بی‌تا.
6. ابونعیم اصفهانی، أحمد بن عبد الله، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج 6، ص 176، بجوار محافظة مصر، السعادة، 1394ق.
7. محدّث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ‏3، ص 362، قم، موسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1408ق.