جمع بندی روایاتی درباره قضا شدن نمازها

سوال: آیا این روایت درست است که از امام صادق(ع) پرسیدند که چرا کسانی که در آخر زمان زندگی می کنند رزق و روزیشان تنگ است؟ فرمودند :به این دلیل که غالبا نمازهایشان قضا است؟

پاسخ:

در اینکه اعراض از ذکر خدا و عدم توجه یا سهل انگاری و کم توجهی به آن باعث تنگی در زندگی و رزق و روزی می شود تردیدی وجود ندارد. نماز نیز یکی از مهمترین مصادیق ذکر الهی است و قطعا ترک یا سهل انگاری در آن همان نتیجه را به دنبال دارد. قران کریم در این باره می فرماید« وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‏ ؛[1] و هر كس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت، زندگىِ تنگ [و سختى‏] خواهد داشت، و روز رستاخيز او را نابينا محشور مى‏كنيم.»

در روایاتی نیز بیدار ماندن بین الطلوعین( اذان صبح تا طلوع آفتاب) مایه وسعت رزق دانسته شده است. همچنانکه حسن نیت، خوش اخلاق، صله رحم، خوش همسایگی، شستن دست ها قبل و بعد از غذا، تعقیبات بعد از نماز صبح و عصر، استغفار، حضور در مسجد قبل از اذان و موارد فراوان دیگری مایه جلب و وسعت رزق دانسته شده است.[2] و البته موانعی هم برای تنگ شدن رزق و روزی ذکر شده است که بزرگترین آن گناه است لذا در برخی از دعا ها می خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنِّي ... أَعُوذُ بِكَ مِنْ ذَنْبٍ يَمْنَعُ‏ الرِّزْقَ‏»[3] خدایا به تو پناه می برم از گناهی که مانع رزق باشد.

اما به صورت مشخص روایتی که ترک نماز صبح را از برخی گناهان بزرگتر بداند و از موانع رزق بشمارد یافت نشد. لذا طبق بررسی های انجام شده بوسیله نرم افزار جامع الاحادیث برای روایت مذکور در سوال، سند و منبع خاصی پیدا نشد.

علاوه بر اینکه تردید هایی نسبت به مضمون این روایت به نظر می رسد مانند اینکه ترک نماز صبح را گناهی بسیار بزرگ دانسته و از برخی گناهان کبیره نیز بزرگتر به حساب آورده یا اینکه در صدد گره زدن تمام رزق و روزی و زندگی به نماز صبح بر آمده است. در هر صورت هر چند منبع خاصی برای این روایت طبق بررسی های انجام شده یافت نشد اما کلیت ماجرا در این باره معلوم است و اموری در روایات مایه وسعت رزق و اموری نیز مایه منع رزق معرفی شده اند.