آیا خدا واقعا کسی که او را قبول نکرده، عذاب می دهد؟

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد صدیق

اگرکسی باتحقیق ازنظرشماغلط ولی اگرکسی ازراه همون تحقیق غلط به قول شماروحانیون گمراه شودویقین کندکه اسلام وقرآن ومحمدحق ودرست نیست ونمازنخواندوروزه نگیردومعادوقیامت راقبول نداشته باشدوبعدازمرگ رایاحداقل بگویدمن نمیدانم ودلیل قانع کننده ای برای قبول اسلام وقرآن ومعادپیدانکردم.آیااین رحمانیت خداست که وقتی که مرددربرزخ درجهنم باشدوعذاب بکشدودرقیامت زقوم وچرک وخون جوشیده بدهد??این چه خدایی است واقعاکسی که اوراقبول نکرده به خاطراعتقاداتش اوراعذاب دهد??این خداآیابی نیازاست??بی نیازنیست بلکه نیازمندترین است???

باسلام و عرض ادب   بر اساس این مقدمه و واقعیت که دین و آموزه هایی که در آن به کار رفته است به حق هست(که هست) اگر شخصی بر اساس مبانی و مقدماتی که بر اساس یک اسلوب درست طی طریق کرده باشد، به عقیده ای برخلاف این آموزه ها رسید، اوجاهل قاصر است و عذاب نمیشود. ولی مهم اینجاست که باید توانداز نظر خود و مبانی خود دفاع کند.   با قطع نظر از این نکته، مسئله دیگری که در سوال وجود داشت این است که حال اگر از مقدمات اشتباه و روش اشتباه استفاده کرد، به صورتی که خودش نیز توجیهی برای آن نداشت، آیا چنین شخصی عذاب میشود و چرا.    

برای پاسخ بدین بخش در ابتدا لازم است به نکته مهمی اشاره کنم. در مورد عذاب و نعمت و ماهیت آنها دو دیدگاه عمده وجود دارد. یک دیدگاه که نظر رایج بر آن بوده است که عذاب و نعمتهایی که انسانها بدان وعده داده شده اند، همانند مزد و جریمه ای هستنند که در دنیا به انسانها داده میشود. یعنی به همان صورتی که بر اساس قرارداد و توافق راننده متخلف از سرعت مجاز را جریمه میکنند یا کارمند نمونه را تشویق میکنند، عذاب و نعمت قیامت نیز اینگونه هست. دیدگاه دیگر، نظری است که معتقد است که سنخ عذاب و نعمت در برزخ وقیامت کاملا متفاوت با مزد و جریمه ای است که ما انسانها در دنیای خود داریم. این گروه معتقدند که عذاب و نعمت، آثار تکوینی اعمال و رفتار و نیات ماست که همچون لوازم کارهای ما بروز میکنند. یعنی همانطور که وقتی سنگی به شیشه برخورد کند، شیشه شکسته میشود، کاری که انسان انجام میدهد، لوازمی راایجاد میکند که این لوازم به صورت عذاب و نعمت نمایان میشود. این اثار و لوازم بر اساس این دیدگاه چیزی نیست که الان وجود نداشته باشد و در برزخ و قیامت بخواهد ایجاد شود بلکه در همین دنیا نیز وجود دارد و روایات و برخی آیات نیز این مسئله را تایید میکند.  

بر اساس این نکته مقدماتی که بیان شده و بر اساس دیدگاه تجسم اعمال(که دیدگاه دوم بود)، اینک به پاسخ سوال شما میپردازیم. اعتقادی که انسان کسب میکند یا موافق با آنچه در متون دینی گفته شده، هست یا مخالف آن. به عبارت دیگر، یا انسان اعتقادی موافق با آیات و روایات پیدا کرده و اعمالی متناسب با این اعتقاد را انجام میدهد و یا اعتقاد و اعمالش برخلاف متون دینی است. اعتقادی که در دل شکل میگرد خودش یک عمل به شمار میرود منتها یک عمل غیر جوارحی که موطن آن قلب انسان است. همانطور که یک عمل دینی زمانی تاثیر دارد که از روی علم و توجه صادر شده باشد، یک اعتقاد نیز زمانی تاثیر دارد که از روی توجه باشد و بر اساس مبادی اشتباه شکل نگرفته باشد. حال اگر شخصی بر اساس اسلوب صحیح به آنچه باید اعتقاد پیدا نکرد، این شبیه به شخصی است که فکر میکند مسیری که پیش روی دارد و عده زیادی میگویند به شهر مورد نظر او میرسد، اشتباه است و مسیر دیگری را انتخاب کند. در این صورت، این شخص اگر واقعا آن مسیر مشهور، مسیر صحیح باشد، اعتقاد اشتباه فرد مسیر را عوض نمیکند بلکه او را به شهری دیگر میبرد.  

در مورد ما نیز این مسئله صادق است. کسی که بر اساس مبانی اشتباه، به اعتقادی برخلاف اعتقاد مورد تاکید ادیان رسیده است، واقعیت بر اساس نظر او عوض نمیشود و او به مسیر صلاح و فلاح نمیرسد. این شخص اگر در این اشتباه رفتن، تقصیری نداشته باشد و به عمد خود را به غفلت نزده باشد، جاهل قاصر است و عقاب و عذاب نمیشود؛ چرا که عذاب مربوط به اعتقادات مشروط به عمد و جهل تقصیری است. و اگر تقصیر داشته باشد عذاب میشود چرا که این عذاب، لازمه انتخاب خودش است.   در این میان، این مسئله ربطی به رحمانیت خداوند ندارد. رحمانیت خداوند در جایی جلوه میکند که این شخص جاهل قاصر باشد و خود را به خواب نزده باشد. ولی اگر خودش عمدا خود را به تغافل و غفلت زده باشد، لازمه عمل این شخص با او خواهد بود.   موفق باشید.