جمع بندی افسردگی و قرآن

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

جمع بندی   پرسش: چرا آیات و روایات، این قدر با دنیا مخالف هستند و دنیا را کوبیده اند (مثلا مدام گفته می شود دنیا لهو و لعب و الکی و بازیچه است). آیا این ها باعث افسردگی نمی شود؟ من گاهی این روایات و آیات را نمی خوانم چون به نظرم ممکن است انسان را نا امید کند.   پاسخ: این که دنیا به عنوان لهو و لعب (بازیچه) شمرده می شود، تذکری است تا مبادا دنیا، هدف باشد و انسان ها از آخرت که زندگی ابدی و دائمی است، غافل شوند. «وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ‏ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ»؛ اين زندگى دنيا چيزى جز سرگرمى و بازى نيست؛ و زندگى واقعى سراى آخرت است، اگر مى ‏دانستند.(1)   دنیا محل گذر است و نباید هدف و کمال انسان باشد؛ لذا در تقابل دنیا و آخرت، اولویت با آخرت است؛ بله دنیا در حد ابزار و وسیله ای برای ساختن و آباد کردن آخرت، ارزشمند است. «مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ‏ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ في‏ حَرْثِهِ وَ مَنْ كانَ يُريدُ حَرْثَ‏ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصيب‏»؛ كسى كه زراعت آخرت را بخواهد، به كشت او بركت و افزايش مى ‏دهيم و بر محصولش مى ‏افزاييم؛ و كسى كه فقط كشت دنيا را بطلبد، كمى از آن به او مى ‏دهيم امّا در آخرت هيچ بهره ‏اى ندارد.(2)   مذمت و نکوهش برای کسانی است که در تقابل دنیا و آخرت، دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند و آخرت را نادیده گرفته و بی توجه به آن هستند: «أُولئِكَ الَّذينَ اشْتَرَوُا الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ يُنْصَرُونَ»؛ اين ها همان كسانند كه آخرت را به زندگى دنيا فروخته ‏اند؛ از اين رو عذاب آن ها تخفيف داده نمى ‏شود؛ و كسى آن ها را يارى نخواهد كرد.(3)   مؤمن راستین، دنیا را برای آخرت می خواهد، در این صورت، دنیا ارزشمند می شود و دیگر مذموم و ناپسند نیست: «فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ * وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ * أُولئِكَ لَهُمْ نَصيبٌ‏ مِمَّا كَسَبُوا وَ اللَّهُ سَريعُ الْحِسابِ» بعضى از مردم مى ‏گويند: «خداوندا! به ما در دنيا، (نيكى) عطا كن!» ولى در آخرت، بهره‏ اى ندارند. و بعضى مى‏ گويند: «پروردگارا! به ما در دنيا (نيكى) عطا كن! و در آخرت نيز (نيكى) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!» آن ها از كار (و دعاى) خود، نصيب و بهره‏ اى دارند؛ و خداوند، سريع الحساب است‏.(4)   دنیا پرستی، بد است، نه خود دنیا؛ به این روایت توجه فرمایید: «عَنِ الْاصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ، قَالَ: كُنْتُ جَالِساً عِنْدَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فَجَاءَ إِلَيْهِ رَجُلٌ، فَشَكَا إِلَيْهِ الدُّنْيَا، وَ ذَمَّهَا. فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) : إِنَّ الدُّنْيَا مَنْزِلُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَقَهَا، وَ دَارُ غِنًى لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْهَا، وَ دَارُ عَاقِبَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْهَا. مَسْجِدُ أَحِبَّاءِ اللَّهِ، وَ مَهْبِطُ وَحْيِ اللَّهِ، وَ مُصَلَّى مَلَائِكَتِهِ، وَ مَتْجَرُ أَوْلِيَائِهِ، اكْتَسَبُوا فِيهَا الْجَنَّةَ، وَ رَبِحُوا فِيهَا الرَّحْمَةَ. فَلِمَا ذَا تَذُمُّهَا؟!» «اصبغ بن نباته» می گويد: در محضر امير مؤمنان على (علیه السلام) بودم كه مردى وارد شد و از دنيا و روزگار، درد دل و نسبت به آن مذمّت و بدگويى كرد. امير مؤمنان (علیه السلام) به او فرمودند: دنيا براى كسى كه با آن راست باشد، جايگاه [راستی و] درستى است، براى كسى كه بخواهد زاد و توشه بر گيرد، خانه بى نيازى است، براى كسى كه در آن هوشيارى و بصيرت داشته باشد، خانه عاقبت انديشى است. دنيا سجده‏ گاه دوستان و عاشقان خداست، محل نزول وحى الهى است، مصلّاى فرشتگان خدا است، جايگاه تجارت اولياى پروردگار است كه در آن بهشت، به دست مى ‏آورند و رحمت و بركات خدا را سود مى ‏برند. چرا آن را مذمّت و بدگويى مى ‏كنى؟!(5)   بنا بر این: دنیاپرستی و غفلت از آخرت است که مذموم است و مورد نکوهش قرار گرفته؛ و الا در قرآن کریم می فرماید خداوند متعال همه چیز را برای انسان آفریده و در خدمت او قرار داده است: «وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَميعاً مِنْهُ»؛ او آن چه در آسمان ها و آن چه در زمين است همه را از سوى خودش مسخّر شما ساخته است.(6) هم چنین می فرماید، حلال خدا را بر خود حرام نکنید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ‏ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! چيزهاى پاكيزه را كه خداوند براى شما حلال كرده است، حرام نكنيد.(8) لذا استفاده از دنیا برای آخرت، هیچ اشکالی ندارد و علاوه بر این که مذموم نیست می تواند پسندیده هم باشد.   پی نوشت ها: 1. عنکبوت: 29/ 64. 2. شوری: 42/ 20. 3. بقره: 2/ 86. 4. بقره: 2/ 200-202. 5. كوفى اهوازى، الزهد، ترجمه: صالحى، ناشر: نور السجاد ـ قم‏، 1387 ش‏، چاپ اول‏، ص 114 و 115. 6. جاثیه: 45/ 13. 7. مائده: 5/ 87.