دایرة المعارف

آیاتی که حقیر قصد معرفی آنها را دارم حاصل ماه ها تحقیق مستمر در بیش از پنجاه کتاب تفسیری از بزرگان تفسیر وحی در زمینه معرفی آیات مربوط به امام زمان (عج) می باشد.
این دایرة المعارف شامل یکصد و هفده آیه از قرآن کریم می باشد که انشاء الله هر آیه را در یک پست ارائه خواهم کرد.
در این زمینه تحقیقات فراوانی صورت گرفته و کتب بسیاری هم منتشر شده است، اما آنچه که این تحقیق را از دیگر تحقیقات متمایز می کند ذکر تمامی اسناد مربوط به آیه (در کتب تفسیری) می باشد بعلاوه متن مربوطه، که این مسأله خواننده را از پیدا کردن سند ذکر شده بی نیاز می گرداند.
امید است برای استفاده عموم مفید واقع گردد.

آب
در حادثه کربلا، آب و عطش لازم و ملزوم يکديگرند.کاروان اباعبدالله، کنار فرات فرود آمد، ليکن سپاه ابن سعد، فرات را به محاصره گرفت و آب را به روي امام حسين «ع » و اهل بيت و اصحابش بست و ميان امام و آب فاصله انداختند تا هم زودتر حسين «ع » را به تسليم وادارند و هم از خاندان رسالت انتقام بگيرند.به نقل مورخان، از سه روز قبل از عاشورابا محاصره فرات، خيمه گاه امام در مضيقه بي آبي قرار گرفت و کودکان اهل بيت را با ديدن رود فرات، تاب تحمل عطش کمتر مي شد.منع آب از زنان و کودکان و افراد عادي (بويژه غيرنظاميان) در همه اديان و مذاهب، غير قانوني و عملي غير انساني است، بويژه در اسلام.
سپاه اموي با بستن آب به روي ياران و فرزندان حسين «ع »، اين کار خلاف شرع ومغاير با شرافت انساني و جرم جنگي را مرتکب شدند و کساني همچون مهاجربن اوس، عمرو بن حجاج و عبدالله بن حصين به اين عمل مباهات مي کردند و زخم زبان مي زدند که: حسين!از اين آب، درندگان و پرندگان مي خورند ولي تو حق نداري از آن بچشي!
مساله «آب »، در ابعاد و صحنه هاي مختلف نهضت عاشورا مطرح است، از قبيل: فرات و نهر علقمه، مشک و عباس، کودکان و العطش، علي اصغر و تير حرمله، سقايي و علمداري، سنگابخانه، آب خنک و سلام بر حسين، غسل زيارت، لبهاي تشنه، بستن آب در کربلا، مراسم طشت گذاري، مهريه فاطمه، برداشتن کام با آب فرات، سيراب کردن سپاه حر و... که درباره هر کدام مي توانيد به عنوان خاص آن در اين فرهنگ مراجعه کنيد.
تشنگي کودکان و شهادت حسين با لب تشنه از فرازهاي برجسته اين حادثه است.وقتي امام سجاد «ع » نيز پيکر امام را دفن کرد، با انگشت روي قبر پدر نوشت: «هذا قبرالحسين بن علي بن ابي طالب، الذي قتلوه عطشانا».
از آب هم مضايقه کردند کوفيان خوش داشتند حرمت مهمان کربلا
بودند ديو و دد همه سيراب و مي مکيد خاتم ز قحط آب، سليمان کربلا (1) .
بسيار گريست تا که بي تاب شد، آب خون ريخت ز ديدگان و خوناب شد، آب
از شدت تشنه کامي ات، اي سقا آن روز ز شرم روي تو آب شد، آب (2) .
آب، شرمنده ي ايثار علمدار تو شد که چرا تشنه از او اينهمه بي باک گذشت
بود لب تشنه ي لبهاي تو صد رود فرات رود بي تاب، کنار تو عطشناک گذشت
بر تو بستند اگر آب، سواران سراب دشت دريا شد و آب از سر افلاک گذشت (3) .
آب، رمز طلب و تشنگي و الگوي عطشهاي حيات بخش است و آنان که از آب هم استغنا و بي نيازي نشان مي دهند و تشنگي را طالبند، به آب حيات و سيرابي جان مي رسند.
پاورقي
(1) محتشم کاشاني.
(2) سهرابي نژاد.
(3) نصرالله مرداني.


آتش زدن خيمه ها
از جنايتهاي سپاه عمر سعد، آتش زدن خيمه هاي امام حسين «ع » و اهل بيت او در روزعاشورا بود.پس از آنکه امام به شهادت رسيد، کوفيان به غارت خيمه ها پرداختند، زنها رااز خيمه ها بيرون آوردند، سپس خيمه ها را به آتش کشيدند.اهل حرم، گريان و پابرهنه دردشت پراکنده شدند و به اسارت در آمدند. (1) امام سجاد «ع » در ترسيم آن صحنه فرموده است: به خدا قسم هر گاه به عمه ها و خواهرانم نگاه مي کنم، اشک در چشمانم مي دود و به ياد فرار آنها در روز عاشورا از خيمه اي به خيمه ديگر و از پناهگاهي به پناهگاه ديگرمي افتم، که آن گروه فرياد مي زدند: خانه ظالمان را بسوزانيد! (2) اين آتش، امتداد همان آتش زدني بود که پس از رحلت پيامبر، در خانه زهرا «ع » با آن سوخت و آتش کينه هايي بود که از بني هاشم و اهل بيت در سينه ها داشتند.به ياد اين حادثه، در مراسم عاشورا در برخي مناطق رسم است که خيمه هايي به نشان خيام اهل بيت بر پا مي کنند، ظهر عاشورا به آتش مي کشند، تا احياگر ياد آن ستمي باشد که روز عاشورا بر خاندان رسالت رفت.
آتش به آشيانه مرغي نمي زنند گيرم که خيمه، خيمه آل عبا نبود
پاورقي
(1) بحار الانوار، ج 45، ص 58.
(2) حياة الامام الحسين، ج 3، ص 299.


آثار و نتايج نهضت عاشورا
شهادت مظلومانه سيد الشهدا و يارانش در کربلا، تاثير بيدارگر و حرکت آفرين داشت و خوني تازه در رگهاي جامعه اسلامي دواند و جو نامطلوب را شکست و امتدادهاي آن حماسه، در طول تاريخ، جاودانه ماند.حتي در همان سفر اسارت اهل بيت نيز تاثيرات سياسي اين حادثه در انديشه هاي مردم آشکار شد.گروهي از اسرا را که به شام مي بردند، چون به تکريت رسيدند، مسيحيان آنجا در کليساها جمع شدند و به نشان اندوه بر کشته شدن حسين «ع »، ناقوس نواختند و نگذاشتند آن سربازان وارد آنجا شوند.به شهر «لينا» نيز رسيدند.مردم آنجا همگي گرد آمدند و بر حسين و دودمانش سلام و درود فرستادند وامويان را لعن کردند و سربازان را از آنجا بيرون کردند.چون خبر يافتند که مردم «جهينه » هم جمع شدند تا با سربازان بجنگند وارد آن نشدند.به قلعه «کفر طاب » رفتند، به آنجا نيز راهشان ندادند.به حمس که وارد شدند، مردم تظاهرات کردند و شعار دادند: «اکفرا بعدايمان و ضلالا بعد هدي؟» و با آنان درگير شدند و تعدادي را کشتند. (1) برخي از تاثيرات حماسه عاشورا از اين قرار است:

1- قطع نفوذ ديني بني اميه بر افکار مردم
2- احساس گناه و شرمساري در جامعه، بخاطر ياري نکردن حق و کوتاهي دراداي تکليف
3- فرو ريختن ترسها و رعبها از اقدام و قيام بر ضد ستم
4- رسوايي يزيديان و حزب حاکم اموي
5- بيداري روح مبارزه در مردم
6- تقويت و رشد انگيزه هاي مبارزاتي انقلابيون
7- پديد آمدن مکتب جديد اخلاقي و انساني (ارزشهاي نوين عاشورايي و حسيني)
8- پديد آمدن انقلابهاي متعدد با الهام از حماسه کربلا
9- الهام بخشي عاشورا به همه نهضتهاي رهايي بخش و حرکتهاي انقلابي تاريخ
10- تبديل شدن «کربلا» به دانشگاه عشق و ايمان و جهاد و شهادت، براي نسلهاي انقلابي شيعه
11- به وجود آمدن پايگاه نيرومند و عميق و گسترده تبليغي و سازندگي در طول تاريخ، بر محور شخصيت و شهادت سيد الشهدا «ع »
از نهضتهاي شيعي پس از عاشورا، مي توان «انقلاب توابين »، «انقلاب مدينه »، «قيام مختار»، «قيام زيد»، و... حرکتهاي ديگر را نام برد.براي توضيح بيشتر، به مدخل خاص هر يک از اين نهضتها در همين مجموعه مراجعه شود.تاثير حماسه عاشورا را درانقلابهاي بزرگي که در طول تاريخ، بر ضد ستم انجام گرفته، چه در عراق و ايران و چه در کشورهاي ديگر، نبايد از ياد برد. «فرهنگ شهادت » و انگيزه جهاد و جانبازي که درانقلاب اسلامي ايران و هشت سال دفاع مقدس در جبهه ها جلوه گر بود، گوشه اي از اين تاثير پذيري است.شعار «نهضت ما حسينيه، رهبر ما خمينيه » که در مبارزات ملت مسلمان ايران بر ضد طاغوت طنين افکن بود و نيز شور حسيني جبهه هاي رزم ايران، گواه روشن تاثير گذاري کربلا در قرنها پس از آن حماسه مقدس است.يکي از نويسندگان محقق، نتايج نهضت کربلا را عبارت مي داند از:
1- پيروزي مساله اسلام و حفظ آن از نابودي.
2- هزيمت امويان از عرصه فکري مسلمين.
3- شناخت اهل بيت بعنوان نمونه هاي پيشوايي امت.
4- تمرکز شيعه از بعد اعتقادي بر محور امامت.
5- وحدت صفوف شيعه در جبهه مبارزه.
6- ايجاد حس اجتماعي در مردم.
7- شکوفايي موهبتهاي ادبي و پديد آمدن ادبيات عاشورايي.
8- منابر وعظ و ارشاد، به عنوان وسيله آگاهانيدن مردم.
9- تداوم انقلاب بصورت زمينه سازي نهضتهاي پس از عاشورا (2) .
حادثه کربلا، گشاينده جبهه اعتراض عليه حکومت امويان و سپس عباسيان شد، چه به صورت فردي که روحهاي بزرگ را به عصيان و افشاگري واداشت، و چه به شکل مبارزه هاي گروهي و قيامهاي عمومي در شهري خاص يا منطقه اي وسيع. (3) .
خون او تفسير اين اسرار کرد ملت خوابيده را بيدار کرد (4) .
پاورقي
(1) عاشورا في الادب العاملي المعاصر، ص 54 به نقل از منتخب طريحي و مقتل ابي مخنف.
(2) براي تفصيل آن ر.ک: «حياة الامام الحسين‏»، باقر شريف القرشي، ج 3، ص 436، (معطيات الثورة).
(3) در اين زمينه‏ها ر.ک: «الانتفاضات الشيعيه‏»، هاشم معروف الحسني، «امامان و جنبشهاي مکتبي‏»، محمد تقي ‏مدرسي.
(4) کليات اقبال لاهوري، ص 75.