کشتن حیوانات در زرتشتیگری !!جشن خَرَفستَران

با سلام

متاسفانه افراطیون باستانی با جعل و دخل و تصرف در مطالب و پنهان کردن حقایق اندیشه ای را در سر میپرورانند که امروزه بسیار منفور شناخته شده !
حقایق تاریخی زمانی ازش دارد که بطور صحیح و بدور از تعصب بازگو شود ,هر چند خوشایند عده ای نباشد
متاسفانه در متون اوستایی به مواردی از قتل عام و کشتن حیوانات بیگناه بر میخوریم که بسی جای تعجب دارد !که امروز هیچ عقل سلیمی پذیرای چنین مستنداتی نیست !!

در فرهنــگنامــة دهخــدا، خرفــستر بــه حــشرات مــ ؤذي چــون مــار، بيــد،كــژدم، وزغ، مــوش، مــور، پــشه، كنــه، ملــخ، مگــس، زنبــور، تارتنــه، كــرم،سوسـك، سـن، سـاس، شـپش، كيـك، سـرگين گـردان و ديگـر جـانوران خـردو زيانكـار و اهريمنـي گفتـه مـيشـود كـه كـشتن آنهـا در ديـن زردشـتي ثـواب و مــزد دارد (دهخــدا ← خرفــستر).

در فرهنــگنامــة معــين، خرفــستر، جــانورومــ ذي ماننــد مــار، عقــرب، زنبــور و غيــره اســت (معــين ← خرفــستر).
فرهنــگ فشردة سـخن، ايـن واژه را يـك واژ ة پهلـوي معرفـي مـي كنـد كـه بـه هـر جـانور يـاحـشرة و مـ ذي چـون مـار، عقـرب، رتيـل، زنبـور و سـاس اطـلاق مـي شـده، كـه درباور زرتشتيان موجوداتي اهريمني شمرده ميشوند (سخن ← خرفستر خرفـــستران موجـــودات اهريمنـــي و زادة اهـــريمن هـــستند كـــه در متـــون گونــاگون دورة باســتان و ميانــه اســامي آنهــا آورده شــده اســت.
هــدف از پيــدايش و آفــرينش ايــن موجــودات ، همــانگونــه كــه در متــون گونــاگون عنــوان شــده،مقابلــه بــا آفــرينش هرمــزدي و آزار رســاندن بــه آنهــا اســت.

در آغــاز پيــدايش هـستي، تنهـا هرمـزد و اهـريمن در ايـن جهـان وجـود داشـتند، هرمـزد بـا آگـاهي ازوجــود اهــريمن و بــراي نــابودي آن و جلــوگيري از تــازش آن بــه آفرينــشش،پيماني با او مي بندد كه تـا نـه هـزار سـال بـين آنهـا نبـردي نباشـد ، تـا بـا پـذيرفتن ايـن پيمـان بوسـيلة اهــريمن، دسـت بـه آفــرينش موجـوداتش بز نـد و همــراه بـا آنهـا بــه مقابله با اهريمن و آفريدههايش برود و آنها را نابود سازد.

واژة خرفــستر در متــون اوســتايي كهــن ، دو معنــاي متفــاوت و كلــي رادر بــر دارد .

1: انــسان هــاي بدسرشــت و گناهكاركــه ديــن نمــي پذيرنــد وطبيعتــي آزاررســان و جانورگونــه دارنــد

2. جــانوران آزاردهنده، وحشي، موذي و زيانكار (در متون اوستاي متأخر در تمـامي متـون دورة ميانـه كـه و ةاژ خرفـستر xrafstar بـه كـار رفتـه اسـت :
(اردشـــير بابكـــان، مينـــوي خـــرد، بنـــدهش، شايـــست نشايـــست، دينكـــرد،ارداويـراف نامـه، عهـد اردشـير، روايـت اميـد اشـو هيـشتان، متـون پهلـوي، شـكندگمانيــك ويچــار، روايــت پهلــوي، روايــت آذرفرنبــغ فرخــزادان، گزيــدههــايزادســـپرم، وهـــومن يـــسن ، روايـــات داراب هرمزديـــار، صـــد در نثـــر و صـــد دربنـدهش ،)
منظــور حيوانـات مــؤذي و آســيبرسـان بخــصوص حـشرات مــي باشــد.
طبــق تعريفــي كــه در واژه نامــة پهلــوي مكنــزي از ايــن واژه آورده شــده اســت،
خرفــستر بــه حيــوان مــ ؤذي و حــشرة زيانكــار گفتــه مــيشــود (مكنــزي ←xrafstar). در ديگــر واژهنامــة پهلــوي، نيبــرگ، آن را بــه حيوانــات مــ ؤذيو اهريمنــي اطــلاق مــيكنــد (نيبــرگ ← xrafstar).
در كتــاب «روايــاتداراب هرمزديار» از خرفستر با نام خَراَسترياد شده است .
پــس طبــق تعريفــي كــه از ايــن واژه در واژه نامــه هــاي متفــاوت پهلــوي وهمچنـــين در خـــود متـــون پهلـــوي آورده شـــده اســـت، منظـــور از خرفـــستر،حيوانــات زيــان رســان و اهريمنــي بخــصوص گونــه هــاي كــوچكت ر حــشرات هــستند و هــدف از آفــرينش آنهــا آســيب رســاندن و ناپــاك كــردن و آلــوده كردن آفرينش هرمزدي است .

براســاس متــون اوســتايي، خرفــستران حيوانــات خــرد و كوچــك مــؤذي هستند؛
اما د سـته بنـدي آمـده در مـتن براسـاس تقـسيم بنـدي ذكـر شـده درمـتن پهلـوي بنـدهش مـيباشـد كـه همـة خرفـستران در سـه گـروه دسـته بنـدي شـد اه نــد:
آبـي،
زمينــي
و پـردار،

كــه آنهـا را خرفــستر آبـي، خرفــستر زمينــي وخرفستر پردار خوانند ب( ندهش : 98.( :1378 آبي خرفستران 2-3-1- ايــن نــوع از خرفــستران در آب زنــدگي مــي كننــد ، و از ايــن نــوع، وزغ ازهمه بدتر است :

-وزغ يــا بــك آبــي: اوســتايي: -vazaka، پهلــوي: -wak ، دري: وزغ و بـك در كلمـه جلبـك. ويژگـي: بـزه آيـين تـرين خرفـستر اسـت؛ زيـرا كالبـداهريمنــي دارد. ( ونديــداد، بــاب ، 5 بنــد 37، بــاب ،14 بنــد 5، بــاب ،18 بنــد73؛ شايــست نشايــست، فــصل ، 8 بنــد 19؛ ياداشــت هــاي روايــت پهلــوي:130؛ ارداويــــراف نامــــه : 60 :5 و 69 :3 ؛ دينكــــرد : 105 :3؛گزيــــده هــــاي صـــد ، 21 :3و4 :پهلـــوي روايـــت ؛46 35 : و 35 34 : 11، 29، 2 : :1 : زادســـپرمدر نثر )43

-ســنگ پشت،كــشف يــا كــسيپ (=لاك پــشت): اوســتايي: -kasyapa،
پهلــوي: -kašaway، دري: كــسيپ. (ونديــداد 14، 5 ؛ روايــت پهلــوي، ، 21
21( ، 811 دينكرد ؛16 15و 14و و13 12و و9

خرفستران آبي 2-3-1-
ايــن نــوع از خرفــستران در آب زنــدگي مــي كننــد ، و از ايــن نــوع، وزغ از
همه بدتر است
وزغ يــا بــك آبــي: اوســتايي: -vazaka، پهلــوي: -wak ، دري: وزغ
و بـك در كلمـه جلبـك. ويژگـي: بـزه آيـين تـرين خرفـستر اسـت؛ زيـرا كالبـد
اهريمنــي دارد. ( ونديــداد، بــاب ، 5 بنــد 37، بــاب ،14 بنــد 5، بــاب ،18 بنــد
73؛ شايــست نشايــست، فــصل ، 8 بنــد 19؛ ياداشــت هــاي روايــت پهلــوي:
130؛ ارداويــــراف نامــــه : 60 :5 و 69 :3 ؛ دينكــــرد : 105 :3؛گزيــــده هــــاي
صـــد ، 21 :3و4 :پهلـــوي روايـــت ؛46 35 : و 35 34 : 11، 29، 2 : :1 : زادســـپرم
در نثر )43
-ســنگ پشت،كــشف يــا كــسيپ (=لاك پــشت): اوســتايي: -kasyapa،
پهلــوي: -kašaway، دري: كــسيپ. (ونديــداد 14، 5 ؛ روايــت پهلــوي، ، 21
21( ، 811 دينكرد ؛16 15و 14و و13 12و و9
-سـمور آبـي=گربـه آبـي: اوسـتايي-، پهلـوي: samōr ī ābīg ، دري:
سمور آبي. ( شايست نشايست: 250 )
-زالــو: اوســتايي-، پهلــوي: zālūg يــا dēwōk ، دري: زالــو. ( روايــت
21 :6و7و8( :پهلوي
-گـــرگ آبـــي(=كوســـه): اوســـتايي - پهلـــوي: kōsag، دري: كوســـه.
ويژگي: غارتگر و خون آشام. (بندهش ،100 ، 9 )
-سوســـمار: اوســـتايي- پهلـــوي: sūsmār، دري: سوســـمار. ( دينكـــرد 8:
811 س 21، بندهش بخش 3 بند )15
- ارثنه: اوستايي: - areqna با معناي نامشخص
)4(
(يشت 5 بند ).90
- ووژكَه: اوستايي: -vavZaka با معناي نامشخص
)5(
(يشت 5 بند ).90
- ورِنَو: اوستايي: -varenava با معناي نامشخص
)6(
(يشت 5 بند ).90
- ورِنَـــو. ويـــشَه: اوســـتايي: -varenava.viSa بــا معنـــاي نامـــشخص
)7(
(يشت 5 بند 90 )

خرفستران زميني2-3-2-

ايــن نــوع از خرفــستران در محــيط خــشكي زنــدگي مــي كننــد و از ايــن نــوع،
اژدهــاي بــسيار ســر از همــه بــدتر اســت .
در مــتن پهلــوي بنــدهش تقــسيم بنــدي كاملتري از اين نوع خرفستران نسبت به دو نوع ديگر ارائه شده است

- مــار ســرده mAr sardag: مثــل مــار mAr، اژدهــا azdahAg،
اژدهــاي دو ســر azdahAg I dO kamAl و هفــت ســر haft
kUk كوتـاه گـرزه ،garzag I dumb syA سـياه دم وگـرزه kamAl
garzag و زهرابـــه دار بيـــشه اي SEbAg I wESagIg ، مـــاران-
. mArAn-SAh شاه-ماران ،mArAn-dOS دوش
-كژدم سرده gazdumb sardag: مثل كژدم gazdumb .
كربــسو ســرده karbunag sardag: مثــال كربــسو karbunag، بــرگ
مار warg-mAr، مار هنج؟، دشتي daStIg .
پــزوك ســرده pazUg sardag: مثــال پــزوك گــه گــردان pazUg I
. gUh-girdag
كرم سرده kirm sardag: مثال كرم ابريشم kirm I abrESom .
مـور سـردهmOr sardag: مثـال مـور دانـه كـش mOr I dAnag-kiS،
. mOr I gil-ayAr سواري مورچه ،mOr I gazAg گزنده مور
مگـــس ســـرده magas sardag: مثـــل مگـــس كاســـكيني magas I
magas I انگبـين مگـس ،magas I syAسـياه مگـس ،kAskEnEn
angubEn و بوز wabz

ملخ سردگان mayg sardagIhA: مثل ملخ mayg.
پشه سردگانpaxSag sardagIhA: مثل پشه paxSag .
كيك سردگان kayk sardagIhA: مثل كيك kayk.
پروانه سردگان parragIg sardagIhA: مثل پروانه parragIg.
وزغ سردگان wazaG sardagIhA: مثال وزغwazaG.

-چلپاســه يــا مارمولــك : اوســتايي: -kahrpuna ، پهلــوي: karbunag يــاkarbāš يــا karbōk*، دري: كرپــو(در گــويش كرمــاني كِ: رپــو و كَلپــك به معني مارمولك) (روايت پهلوي ، 21: 9 و و12 و13 و14 و16(. -مـــار(ســـياه ):
اوســـتايي: -māra يـــا -mairya ، صـــفت اوســـتايي :-xšvaēwa « زود خزنــده يــا تنــد رونــده »، پهلــوي mār يــا garzag، دري:مــار.
انــواع مــار -1: آرشــن (آبــان يــشت ، بنــد -90
(2 شــكم رونــده -
3 ســگشــكل -
4 كــشف (ونديــداد ،بــاب ،14 بنــد -
5 (5 پــردار(يادداشــتهاي روايــت پهلــوي:
6- 130) شــاخدار(مينــوي خــرد ، پرســش ،26 بنــد و50 ( 49 خرفــستران همه جـ ادو هـستند، مـار از همـه جـادوتر اسـت امـا او را كـشتن نگويـد .

اهـريمن او را عليــه اولــين ســرزمين اهــورايي يعنــي آريــاوج آفريــد ( ونديــداد 3 و بــاب14 :5 و بــاب 18 :4 و 73 و بـــاب 9و7و6و20 :3 و بـــاب 22 :2 ؛ شـــكند گمانيـــك:106 و 101 15 :83 و بــــــــــــاب و 141 و 44 43و 42و 37و و 13 :21 و36 و 11 :6756 :1 ، 37 :2 ، و 5 ، 36 : 1 2 :19 :1، نامــــــــه ارداويــــــــراف ؛141,142 و 107 و ؛250:نشايــــــست شايــــــست 90 :1 ؛ 86 :1 و 81 :1 ، 71 :1 ، 69 :3 ، 66 :1 ، 60 :5 ،صـــد در نثـــر 43: ؛ ياداشـــتهـــاي روايـــت پهلـــوي : 130؛ روايـــت پهلـــوي: : 218و7و6و4و3 و 48 :9 و 26؛ فــروردين يــشت بنــد 131؛ مينــوي خــرد پرســش1 بنــد 191 و 192؛ انــدرز ماراســپندان بنــد 113؛ انــدرز آذربــاد مارســپندان بنــد100؛ صــد در نثــر بــاب 43 ؛
گزيــده هــاي زادســپرم 2 و 11؛ ماتيكــان يوشــت
فريان پيوست بند 2؛ يسنا هات 9 بند 11؛گجستك اباليش قسمت 3، باب -گـــرزههـــار=گـــرزه مگـــوبيس : اوســـتايي پ- هلـــوي : garzag īhār)8(، garzag ī magōbēs، دري: گــرزه، منظــور مــار يــا مــوش اســت و هــار يــا مگــوبيس صــفت آن اســت (گزيــده هــاي زادســپرم : 3:49؛
شايـــست نشايـــست : 31 2 و 33؛ دينكـــرد ســـوم: 48 :3 ؛ روايـــت پهلـــوي: : 2116(. 15و 14و 13و 12و و11 10و 9-مــور يــا مورچــه : اوســتايي: -maoiri، صــفت اوســتايي: dānō-karša«دانـــه كـــش » و araēka « گزنـــده» ، پهلـــوي: mōr، دري: مـــور. ويژگـــي:

خرفستران پردار
ايــن نــوع از خرفــستران داراي بــال و پــر هــستند و در هــوا پــرواز مــي كننــد
كـه از ايـن نـوع، مـار پـردار اسـت و زمـاني كـه آشـيان مـور 300 سـال خـراب
نشود ه بـ ، وجـو د مـي آيـد، و از همـه نـوع بـدتر اسـت . در بنـدهش از ايـن گـروه
خرفـستران نـام مگـس سـردگان چـون مگـس كاسـكيني، مگـس سـياه، مگـس
انگبــين، بــوز، ملــخ ســردگان، پــشه ســردگان، كيــك ســردگان و پروانــه
سردگان آمده است .
-مگـــس يـــا مـــرجش : اوســـتايي: -maxši صـــفت اوســـتايي: -ereɤant
«خــشمگين »، پهلــوي : magas يــا maxš، دري؛ مگــس . از انــواع آن ســگ
مگـس اسـت (بـاب 7 بنـد ).26 اهـريمن بـا ايـن كالبـد بـه همـه آفـرينش هرمـزد
تاخــت (ونديــداد بــاب 7 بنــد 5و3و2 و بــاب 8 بنــد 69 و 70 و 71؛ شايــست
نشايــست : 14 :9؛ صــد در نثــر بــاب 43؛ ياداشــت هــاي روايــت پهلــوي : 130؛
روايــت پهلــوي قــسمت 48 بنــد 9 و 26؛ ونديــداد بــاب 3 بنــد 4 و بــاب 5 بنــد
6 3 و و بــاب 8 بنــد و16 و17 و71 18 و بــاب 14 بنــد 6؛ ارداويــراف نامــه فــصل
69 بند 3؛ صد در نثر باب 43؛ زند وهومن يسن بخش 1 بند .)60
-ملــخ: اوســتايي: -maδaxa يــا -suna، پهلــوي: mayg يــا kullag،
دري: ملـخ. اهـريمن ايـن خرفـستر را عليـه دومـين سـرزمين اهـورايي يعنـي گـاو
با پايتختي سغد آفريد (ونديداد .)1
-پــازوك گنــد -گــردان يــا شــپش گنــدم يــا ســوس : اوســتايي: -pazdu،
پهلــوي: pazūg، صــفت: gūh-girdag حــشرهاي كــه روي ســرگين و
پليدي انسان جمع ميشود (روايت پهلوي: و21 :9 و11 10و .)17
-پــشه: اوســتايي:-pazdu، پهلــوي: paxšag، دري: پــشه (ونديــداد: : 14
6) (ايـن كلمـه همـان پـزدو سـرگين گـردان اسـت كـه كانگـا پـشه نوشـته اسـت
يـا كـرم گنـدم خـوار، شـپيگل مـوش ترجمـه كـرده اسـت، دارمـستتر بـه كـرم و
بارتولومــه بــه سوســك برگردانــده اســت (رضــي، 1440-1441 :1376) داعــي
الاسلام نيز پشه ترجمه كرده است
كيــك:اوســتايي-، پهلــوي: kayk، دري: كيــك، كَــك (روايــت پهلــوي:
17(. 21 :
-مگــس كاســكين(=لاجــوردي): اوســتايي-، پهلــوي: magas kāskēnēn
ī، دري: مگـس كاسـكين. اگـر بـه گوشـت ريـد، كـرم و اگـر بـه زمين،كيـك و
اگــر انــدر واي، پــشه و اگربــه نــشيمن كبــوتر، مــار كــوك از او پديــد آيــد و
اگر به آب ريد، زالو ب( ندهش : 98(. :9
-مگـــس انگبـــين : اوســـتايي-، پهلـــوي: magas ī angubēn، دري:
مگس انگبين (بندهش : 98(. :9
-مگــس ســياه : اوســتايي- ، پهلــوي: magas ī syā، دري: مگــس ســياه
98(. :9 : بندهش)
-زنبـور درشـت سـياه يـا مگـس قرمـز (=بـوز): اوسـتايي:-vawžaka ، پهلـوي :
wabz، دري: بــوز . اهــريمن آن را عليــه چهــارمين ســرزمين اهــورايي يعنــي
بلــــخ آفريــــد (ونديــــداد 1 ؛ بنــــدهش : 98 :9؛ روايــــت پهلــــوي : 21:9و
16(. 15و 14و 13و 12و
-تارتنـه : در فرهنـگ نامـه دهخـدا فقـط در تعريـف خرفـستر بـه عنـوان مثـال
آورده شده است و منظور از آن عنكبوت است.(دهخدا ← تارتنه )
-رشك: اوستايي-،پهلوي: rišk، دري: رِشك (ارداويراف نامه .)34
-ساس: اوستايي - ، پهلوي sās ، دري: ساس (نك ← سوسك .)
-كـــركس
12( )
: اوســـتايي: -kahrkāsa، پهلـــوي: kargas يـــا karkās ،
دري: كــركس . ويژگــي: مــرده خــواري و ناپــاك بــودن ( ونديــداد 3: : ؛ 20
روايـــت پهلـــوي: 46 : و15 21؛ گزيـــده هـــاي زادســـپرم : 3 34 : ؛ دينكـــرد 5 :
:2/5(. نشايست شايست ؛ 14 :3
-كـــلاغ ســـياه: اوســتايي -: ، پهلــوي: warāk يــا varāg، دري: كــلاغ.
ويژگـــي: مـــرده خـــواري و ناپـــاك بـــودن ( روايـــت پهلـــوي: : 15 46 و 21 .
:2/5(. نشايست شايست ؛ 14 :3 5 : د
-ســـارگر(=ســـار كـــوهي ): اوســـتايي -، پهلـــوي: sār ī gar ، دري:
ســاركوه .ي ويژگــي: مــرده خــوار و ناپــاك بــودن ( روايــت پهلــوي : : 15 46 و
14 :3(. 5 : دينكرد ؛ 21
-بــوف: اوســتايي-، پهلــوي: būf يــا būg، دري: بــوف ( بنــدهش : 9:
(. 100
- زالــو: اوســتايي -، پهلــوي: zālūg يــا dēwōk، دري: زالــو (بنــدهش:
98(. 9 :
-پروانــــه : اوســــتايي -، پهلــــوي: parwānag، دري: پروانــــه ، پرمانــــه
98(. :9 : بندهش)

در متــون بــسياري بــه ايــن نكتــه اشــاره شــده اســت كــه زردشــتيان ، بــه خــصوص روحــانيون ايــن ديــن ، بــا وســيله اي بــه نــام خرفــسترغَ ن يــا خرفــسترز ن،خرفستران را مي كـشتند
و بـا انجـام ايـن كـار ، كفـار ة گناهـاني چـون بـي احترامـي بـه آب و آتــش و صــدمه زدن بــه آفــرينش هرمــزدي را مــي ادد نــد و همچنــين بــا اين كار، كرفـه و ثـواب بدسـت مـي آوردنـد و ايـن چنـين بـه بهـشت مـي ر فتنـد .
خرفـــــسترغَن -xrafstra-gan اســـــم مـــــذكّ ر متـــــشكل از -xrafstra وريـشة -gan√: زدن، كـشتن، ابـزاري اسـت كـه بـراي كـشتن حيوانـات مـ وذي و كوچـــك بـــه كـــار مـــي رود.
از ايـــن وســـيله در مـــتن اوســـتايي ونديـــداد(ونديــداد18،بنـ� �د2 و ونديــداد14،بنــد ) 8 نــام بــرده شــده اســت و در متــون فارســـي ميانـــه بـــا نـــام mārgan ترجمـــه و آورده شـــدهاســـت. (بارتولومـــه :538 :1961). ايـــن واژه در متـــون زنـــد بـــه هـــر دو صـــورت خرفـــسترگن و مـارگن آمـده اسـت.
تعريـف ديگـر ذكـر شـده دربـاره خرفـسترغن اينـست كـه عــصائي اســت كــه بــر ســر ســيخي دارد بــراي كــشتن حــشره (دهخــدا: ج : 79695).
عـلاوه بـر وسـيلة يـاد شـده، موبـدان را وسـيلهاي ديگـر بـوده اسـت بـه نــــام -astar mairya كــــه در پهلــــوي مــــارگن margan/ مــــارغَنmaryan يــا مــاركش بــوده اســت .
در فرگــرد هجــدهم ونديــداد از ايــن ابــزارجداگانـه يـاد شـده اسـت (رضـي : 787 : 1381). گذشـته از دعـا و نمـاز، عمـلاًهــم در مزديــسنا نــابود كــردن حــشرات توصــيه شــده و كــشتن كلّيــه جــانوران زيــان رســان ، از اعمــال نيــك و ثــواب شــمرده شــده اســت (پــورداود :1340 :/356 2 ). در ضـمن كيفـر برخـي از گناهـان نيـز ،كـشتن خرفـستران بـوده اسـت ؛

به عنـوان مثـال ، كفـار ة گنـاه صـدمه زدن بـه سـگ آبي،كـشتن ده هـزار مـار، ده هــزار كهرپونــه، ده هــزار ســنگ پــشت، ده هــزار وزغ خــاكي، ده هــزار وزغ آبــي، ده هــزار مــور دانــه كــش، ده هــزار مــور گزنــده، ده هــزار حــشره و ده هــزار مگــس و ويــران كــردن ده هــزار لانــه خرفــستر بــوده اســت .
همچنــين كفــارة گنــاه آلــودن آتــش وآب توســط زن دشتان،كــشتن دويــست خرفــستربـوده و كفـارة طـولاني شــدن زمـان دشـتان زن، او مــي بايـد دويـست خرفــستربكشد؛
نيز اگـر مـردي بـه زن دشـتان نزديـك شـود، كفـارة آن كـشتن سـه هـزارمار و سـه هـزار وزغ و سـه هـزار مـور اسـت .
در حالـت عـادي نيـز از وظـايف مـردم بــه ويــژه موبــدان كــشتن خرفــستران بــوده اســت . آگاســياس مــي گويــد يكــي ازجــشنهــاي بــزرگ ايرانيــان ، جــشني اســت كــه در آن روز مــردم جــانوران وم ذي و خزندگان را مـي كـشند، و كـشته هـا را بـه موبـدان نـشان مـي دهنـد . هـركــس كــه بيــشترين ايــن جــانوران را بكــشد ، بيــشتر ثــواب كــرده اســت . جــشن خرفستركـشي تـا حـدود هـشتاد سـال پـيش دركرمـان و يـزد رايـج بـود .

اسـتادپـورداوود بـه نقـل از جمـشيد سروشـيان گفتـه اسـت :
در آغـاز تابـستان در روزمعينــي زنــان و مــردان جامــة ســفيد در بــر كــرده و مــارغن در دســت در شــهر وبيـرون از شـهر بـه خرفـستر كـشتن مـيپرداختنـد و آنهـا را رويهـم ريختـه داروهـايي بـراي از ميـان بـردن آنهـا بـه كـار مـي بردنـد .

هـر جـا هـم كـه جـانوري مـيكـشتند نـوعي روغـن گيـاهي آميختـه بـا روغـن كرچـك و كتيـرا دود مـيكردنـد و سـير وســداب و ســركه هــم بــه كــار مــي بردنــد (رضــي:781:1381). در واقــع ايــن جـــشن يكـــي از مهمتـــرين جـــشن هـــاي زردشـــتيان اســـت، بـــه نـــام جـــشن
خرفستركــشي، كــه عمومــأ در ديــن روز از هــر مــاه برگــزار مــي شــده اســت،دين روز خرفستر بيوژن (= بكش) (متون پهلوي : 108 :1371 ).

در آثــار الباقيــه نقــل شــ ده اســت كــه در روز پــنجم اســفند مــاه ، زرتــشتيان مراســمي انجــام داده و طلــسمهــايي مــيســاختهانــد جهــت دفــع جــانوران زيانكــار.
بــدين ترتيــب كــه در بامــداد روز پــنجم اســفند، دانــة انــار و مــويزمخلــوط كوبيــده اي آمــاده مــي شــد، بــراي خــوردن ، و افــسونهــايي بركاغــذ چهــارگوش نوشــته در ســه جهــت خا نــه بــر ديــوار مــي چــسباندند و جهــت ورودي را خــالي مــي نهادنــد، تــا خرفــستران بتواننــد از آنجــا خــارج شــوند و به مدت يك سال از آن خانه دور بمانند .

در روايــت كوشــيار، ايــن جــشن در پــنجم شــهريور مــاه تحــت عنــوان هــاي ذوالزبيــب و حــب الرمــان المــد قوقين، يعنــي روز مــويز و دانــة انــار كوبيــده وذوالعقـارب و الحـشرات، يعنـي روز كـژدم و حـشرات ناميـده مـي شـد (بيرونـي356-355 :1363 « ).

در ايــن روز شــعاير و رســومي نيــز انجــام مــي دادنــد كــه در فرهنــگهــا و كتــاب هــا تحــت عنــوان «رقعــه كژدم،كتيبــه الرقــاع و كتــب رقــاع العقــارب » ضــبط شــده اســت ا. يــن مراســم ، بــه ويــژه در ســرزمين هــا ونقــاطي بيــشتر بايــد رواج داشــته كــه عقــرب و كــژدم زيــاد بــوده اســت ».( 781:1381:رضي)

در فرضــياتنامــه كــه منظومــهاي اســت در مــورد بايــسته هــاي دينــي ازدستور داراب پالن درباره ثواب خرفستركشي مطالبي آمده است :
«همي در كشتن خرفستران را / بكن كوشش تو خود بهر روان راكزان يزدان و هم امشاسپندان/
شوند بسيار دل خشنود و شادانكه تا يابي توجاي خود گرودمان /خوشت دارند هم امشاسفندان

هميدون نفع كشتنهاي ايشان / بگويم با شما پاك و اشوان كه جان

ايزدي رسته شود زان/ شود بشكسته قالبهاي شيطان هميدون
كرفه هاي جان رهاندن / به دين مازديسنان نيك خواندن
هر آنكو هست و باشد پاك و بهدين/خراستر كشتنش در دين وآيين تــو
اي داراب بــن پــالن فريــدون /بكــش تــو خراســتر هــر حــال ايــدون »( 33:1924،پالن)

از آنجــاييكــه خرفستركــشي كفــارة برخــي از گناهــان بــوده، همچنــين ثــواب بــسياري را عايــد شــخص مــي كــرده اســت، نيرنــگهــاي فراوانــي بــراي ايـن عمـل دينـي بـاقي مانـده اسـت كـه يـا در جهـت دفـع آنـان ، يـا در هنگـام كـشتن خرفـستران بايــد خوانـده شـوند تــا كرفـه كامـل گــردد ) 1:
1- نيرنـگ دفــع كـردن زهــر خرفـستران، )
2 نيرنــگ زهـرخرفــستران زدن و جـادويي بــستن، )
3نيرنــگ بــراي درختــي كــه خرفــستر در آن پيــدا شــده، كــه نيرنــگ را بــركاغـذي نوشـته بـر درخـت مـيآويختنـد، )
4 نيرنـگ خرفـستر زدن يـا سـنگريزهيشتن، )
5 نيرنگ وزغ زدن، )
6 نيرنگ مار زدن، )
7 نيرنگ مور زدن .
در ضـــمن بـــه زبـــان آوردن نـــام و نَنـــد و ســـتودنش بـــراي برانـــداختنخرفـــستران مفيـــد اســـت و خوانـــدن وننـــد يـــشت (يـــشت )20 بـــه هنگـــامخرفستركــشي ســفارش شــده اســت .

ايــن ســتاره ، بخــصوص بــراي دفــع زيــانحــشرات مــوذي ، (=خرفــستر) ســتوده و اســتغاثه مــي شــود : ســتاره مــزدا آفريــده ،پـاك و سـرور راسـتي وننـد نيرومنـد و درمـان بخـش را مـي سـتاييم از بـراي مقابلـه كردن با خرفستران اهريمني كه زشت و پليد هستند (وننديشت، بند ).1در نيرنــگهــا ازامــشاسپند ارديبهــشت، اســپندارم ذ امــشاسپند، هــوم ايــزد، اريــامن ايزد، زرتشت، فريدون و جم نام برده ميشود و به ياري خوانده ميشوند :«بــه نــام اورمــزد و اســفندرم ذماه و اســفندرمذ روز بــستم دم و رفــت و زيــرو زبـر از همـه جـز سـتوران، بـه نـام يـزدان و بـه نـام جـم و افريـد (»ون بيرونـي ،
.( 355:1377مــاه ســپندارمذ، روز ســپندارمذ، روز ســپندارمذ، مــاه ســپندارمذ، ســپندارمذ مــاه، ســپندارمذ روز، بــستم زهــر بــسيار و زور همــه خرفــستران را بــه نــام ونيـروي فريـدون تـگ و يـاري سـتاره ونَنـد، قـانون مطمـئن هرمـزد روا بـاد. و يـا اينكــه بگوينــد؛ زنــم، كــشم بــراي تــرك گ نــاه و دوســتي كرفــه روان (متــون .( 198 :1371 : پهلوي

«بـه نـام يـزدان اورمـزد خـداي افـزون بخـش فـرّه افـزاي و بـا نـام سـپندارم ذامـشاسپند و هــوم ايــزد، اشــم وهــو 3( بـار)، فرورانــه گفــتن، در اســفندماه اســفندروز، بــستم زهــر و زفــر همــه خرفــستران را بــه نــام نيــروي فريــدون، اهونــور،اشم وهو (» سنگريزه يشتن: متنهاي پازند ).
«بـه نـام يـزدان اورمـزد خـداي افـزون گـر فـره افـزاي و بـا نـام ارديبهـشتامـشاسپند و هـوم شـاه ايـزد، اشـم وهـو 3( بـار )، فرورانـه گفـتن، بـه نـام فريـدوننيــو بــستم زهــر همــه خرفــستران را در نــوروز خــرداد روز بــا بــستن هفــتريـسمان و گفـتن هفـت بـار در نـورروز خـر داد روز، و بـا نـام اورمـزد خـداي،اهونور، اشم وهو (» خرفستران زدن و جادويي بستن: متنهاي پازند ).

«بــا خــشنودي اورمــزد خــداي، اشــم وهــو 3( بــار) فرورانــه گفــتن، بــا نــام ارديبهــشت امــشاسپند و اريــامن ايــزد و زردشــت اســپيتمان بــستم زهــر همــه خرفــستران را (23 بــار) اهونــور 2( بــار) اشــم وهــ (»و دفــع خرفــستر از درخــت :متنهاي پازند ).
از ديگــر مــواردي كــه از اعتقــادات مــردم اســت مــي تــوان بــه ايــن مطلــب اشــاره كــرد كــه بــه اســتفاده از مهــرة ســبز ســفارش شــده اســت ؛ زيــرا بــر ايــن اعتقادنــد كــه كــسي كــه ايــن مهــره را دارد، خرفــستري او را نخواهــد گزيــد(روايت پهلوي : 81(. :1367)

بــر مبنــاي تحقيــق انجــام شــده بــر روي تمــام متــون اوســتايي و دورة ميانــه،خرفــستر موجــودي اســت آفريــدة اهــريمن، كــه تــن از هرمــزد يافتــه اســت،خرفــستر در متــون اوســتايي داراي دو مفهــوم اســت، در متــون گاهــان واژه اي اســت بــا معنــاي اســتعاري و منظــور از آن انــسان هــاي بــدكار اســت ؛ امــا درديگـر قــسمتهــاي اوســتا بــه موجــودات زيانكــار اشــاره دارد و بيــشتر از انــواع خــرد و كوچــك مــي باشــد و شــامل : وزغ (خــشكي و آبــي )، مورچــه، پــزدو(پــزدك=شپــشة گنــدم، ســوس )، مگــس، شــپش، كــسيپ (لاك پــشت)، مــار،گــرگ، اژي شــپاك (افعــي)، اژدهــا، كــرم، شــغال، روبــاه، عنكبــوت، ملــخ،پــشه، زنبــور، اســ ب ســياه، كــركس اســت، خرفــستر در متــون پهلــوي كــه ازانــواع كوچــه و بــزرگ مــي باشــند شــامل : وزغ (آبــي)، لاك پــشت، ســمورآبـي، زالـو، كوسـه، سوسـمار، مـار، مارمولـك، گـرزه، مورچـه، گـرگ، افعـي،اژدهــا، شــير، شــپش، كــرم، كــرم ابريــشم، اســب ســياه، فيــل، شــغال، روبــاه،گربـه، يـوز، پلنـگ، خـر و شـتر مـا ده بـا ويژگـي بانـگ اهريمنـي، ببـر، كفتـار،گــز، كــژدم، گــرگ-شــير، گــرگ-يــوز، ســگ-گــرگ، مگــس، ملــخ،كــركس، كــلاغ و ســ ارگر كــوهي بــا ويژگــي مــرده خــواري و ناپــاك بــودن،سوسـك، بـوف، كيـك، زنبـور، رشـك و در متـون فارسـي نـو شـامل : عقـرب،رتيــل، سوســك، بيــد، تارتنــه، ســاس .
خرفــستران در تمــامي مــوارد آز ار رســان هـستند و طبـق آنچـه در متـون گفتـه شـده اسـت در جـشن خرفـستر كـشي كـه بــه گفتــه روايــت كوشــيار در پــنجم شــهريور و يــا بــه روايتــي ديگــر درســپندارمذ روز از ســپندارمذ مــاه برگــزار مــي شــود، جــشني كــه در آن بــه كــشتن خرفـستران مـيپرداختنـد كـه ايـن كـار بـراي آنهـا ثـواب فـراوان بـه همـراه داشـت.

در پايــان جهــان كــه ســه منجــي ديــن زردشــتي بــه ترتيــب يكــي بعــد از ديگــري خواهنــد آمــد، در زمــان هــر كــدام از آنهــا گروهــي از خرفــستران نــابود خواهنــد شـد و در نهايـت در زمـان فرجـامين منجـي يعنـي سوشـيانس تمـام خرفـستران نـابود ميشوند و در پايان جهان ديگر وجود نخواهند داشت .

يادداشتها
۱-asar-rōšnīh پهلوي و an.aγra- raočah- اوستايي .
۲-asar-tārīk/gīk پهلوي و an.aγra- təmah- اوستايي .
.meh-dAdestAn-Ih ۳-: امر و عمل بزرگ.

۴-ارتولومه اين جانور و سه جانور كه در ادامه آمده و معني آنها مشخص نيست را
جانوران اهريمني ميداند. (يشت : ها ج اول: پاورقي: 275).
.5 احتمال دارد كه كلمة ووژَك تركيب خراب شدة كلمة وزغ ماده باشد. بارتولومه
احتمال ميدهد كه منظور از آن زنبور است (همان).
.6 از نظر بارتولومه، ورِنَو، عنكبوت است (همان).
.7 از نظر باتولومه، ورِنَو .يش يك قسم عنكبوت زهردار است (همان).
.8 از ريشه har√:آزار رساندن و صدمه زدن است.
.9 ابريشم كه مادة پرنيان است از كرم ابريشم به دست مي آيد كه جزو خرفستران است
(تفضلي 39 :1379، پاورقي).
.10 سگ از گروه خرفستران نمي باشد بلكه از موجودات هرمزدي است اما با توجه به
ويژگيهاي سگ شكارگر كه ويژگي هاي اهريمني است اين نوع سگ را در گروه
خرفستران قرار داديم.
.11 خر و شتر نيز با توجه به ويژگي ذكر شده براي آن يعني بانگ اهريمني، جزء خرفستران
آورده شده است.
.12 كركس، كلاغ و سارگر كوهي را بعلت دارا بودن ويژگي مرده خواري و ناپاك
بودن در گروه خرفستران آورديم.
.13 اوستايي -srūtat.fəδrī و پهلوي nāmīg pid به معناي داراي پدر نامدار.
Ušidar پهلوي و uxšyaţ. ərəta- اوستايي 14.
.15 اوستايي -vanghu.fəδrī و پهلوي weh pid به معناي داراي پدر خوب.
Ušidar-māh پهلوي و uxšyaţ.nəmah- اوستايي 16.
.17 اوستايي -ərəδat.fəδrī و پهلوي rawāg pid به معني داراي پدر موفق.
.18 اوستايي -saošyant و پهلوي Sōšāns به معني كسي كه داراي تقوايي تن يافته باشد .

فهرست منابع
منابع فارسي

-1 احمدي، داريوش، (1386 ،) پايان جهان و ظهور موعود در اديان ايران باسـتان ،
تهران: انتشارات جوانه توس .
-2 اصفهاني، نزهت صفاي، (1376 ، ) روايت اميد اشو هيشتان، تهران: نشرمركز .
-3 امـام شوشـتري، سـيد محمـدعلي ؛ احـسان عبـاس، (1348 ، ) عهـد اردشـير ، تهـران :
انتشارات انجمن آثار ملي .
-4 آموزگـار، ژالـه و تفـضّلي، احمـد، (1370 ، ) اسـطوره زنـدگي زردشـت، تهـران:
انتشارات معين

5 ، ) زبان پهلوي ادبيات و دستور آن، تهران: انتشارات معين.
-1386) ،__________ 6 ، ) كتاب پنجم دينكرد، تهران: انتشارات معين.
-7 اورنگ، م : بررسي يسنا، بخش يكم از هات 1 تا پايان هات 8، بي .نا
-8 اورنگ، م : بررسي يسنا، بخش دوم، هات 9، بي .نا
-9 بهار، مهرداد، (1387 ، ) پژوهشي در اساطير، تهران: انتشارات آگاه .
-10 بيروني، ابوريحان، (1363 ، ) آثارالباقيه، ترجمه اكبر دانا سرشت، تهران: انتشارات اميركبير .
-11 پورداود، ابراهيم، (1340 ، ) يسنا ج اول، جزوي از نامه مينوي اوستا، تهران: انتشارات ابن .سينا
-1343) ،_________ 12 ، ) ويسپرد، به كوشش بهرام فره وشي، تهران : انتشارات ابن سينا.
-1377) ،_________ 13 ، ) يشت ها ( )2و1ج ، تهران: انتشارات اساطير .
-1381) ،_________ 14 ، ) يادداشتهاي گاتها، تهران: انتشارات اساطير .
-15 تفضلي، احمد، (1348 ، ) واژه نامه مينوي خرد، تهران: انتشارات بنياد فرهنگ ايران .
-1361) ،________ 16 ، ) پيشگفتار كتاب ونديداد، ترجمه داعي الاسلام، تهران .
-1376) ،________ 17 ، ) تاريخ ادبيات ايران پيش ازاسلام، تهران: انتشارات سخن.
-1379) ،________ 18 ، ) مينوي خرد، تهران: انتشارات توس .
-19 جاماسب آ سانا، جاماسب جي دستور منوچهر جي (، 1371 ، ) متون پهلوي ، گـزارش
از سعيد عريان ، تهران: انتشارات كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران .
-20 جعفري، محمود، (1365 ، ) ماتيكان يوشت فريان، تهران ا: نتشارات فروهر .
-21 حسن دوست، محمد، (1383 ، ) فرهنگ ريشه شناسي زبان فارسي ( )1ج ، زير نظـر
بهمن سركاراتي. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسي، نشر آثار.
-22 دهخدا، علي اكبر، (1377 ، ) لغت نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .
-23 راشد محصل، محمد تقي، (1385 ، ) گزيدههاي زادسپرم ، تهران: پژوهـشگاه علـوم
انساني و مطالعات فرهنگي.
-24 رضائي باغ بيدي، حسن، (1384 ، ) مجموعه پژوهش هـاي ايـران باسـتان روايـت
آذرفرنبغ فرخزادان، تهران : انتشارات مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامي .
-25 رضي، هاشم، (1381 ، ) دانشنامة ايران باستان (ج دوم)، تهران: انتشارات سخن .
-1389) _، ______ 26 ، ) سوشيانت/سوشيانس: موعود و پيامبر آخرالزمـان در ديـن
زردشتي، تهران: انتشارات بهجت .
-27 ژينيو، فيليپ، (1386 ، ) ارداويراف نامـه (ارداويرازنامـه ) ، ترجمـه و تحقيـق از ژالـه
آموزگار، تهران: انتشارات معين.
-28 ساسانفر، آبتين، (1383 ، ) اوستاي كهن -سـرودهاي زرتـشت، گاتاهـا، بر گـردان
هفت هات نخستين، تهران: انتشارات بهجت
وران زيانكار (خَرَفستَران) بر پاية متون اوستايي و ...
-29 عفيفي، رحيم، (1372 ، ) ارداويراف نامه يـا بهـشت و دوزخ در آيـين مزديـسني ،
تهران: انتشارات توس .
-30 فرنبغ دادگي، (1378 ، ) بندهش، ترجمه مهرداد بهار ، تهران: انتشارات توس.
-31 فره وشي، بهرام، (1386 ،) كارنامه اردشير بابكان، تهران ان: تشارات دانشگاه تهران .
-1386)،_________ 32 ، ) فرهنگ زبان پهلوي، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-1386) ،_________ 33 ، ) فرهنگ فارسي به پهلوي، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-34 آذرفرنبغ پسر فرخـزاد و آذربـاد پـسر اميـد آراسـتاي، (1381)، كتـاب سـوم دينكـرد
(درس نامة دين مزدايي ، ) فريدون فضيلت، تهران: انتشارات فرهنگ دهخدا .
-35 مزداپور،كتايون، (1369 ، ) شايست نشايست، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي .
-36 معين، محمد، (1363 ، ) فرهنگ فارسي ( )6تا1ج . تهران: مؤسسه انتشارات امير كبير.
-37 مكنـزي، ديويـد نيـل، (1383 ، ) فرهنـگ كوچـك زبـان پهلـوي، ترجمـه مهـشيد
ميرفخرايي. تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
-38 ميرفخرايي، مهشيد، (1367 ، ) روايت پهلوي، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي .
-1371)،__________ 39 ، ) بررسـي هادخــت نــسك. تهـران: مؤسـسه مطالعـات و
تحقيقات فرهنگي .
-1382) ،__________ 40 ، ) بررسي هفتها، ته : ران مؤسسه فرهنگي انتشاراتي فروهر .
-41 هدايت، صادق، (1343)، وهومن يسن و كارنامه اردشير پاپكان، تهران: انتشارات اميركبير .
-1943) ،__________ 42 ، ) چهارباب از كتـاب شـكند گمـاني ويچـار (گـزارش
گمان شكن)، تهران: انتشارات جاويدان.
-43 هرن، پاول و هوبشمان، هـاينريش، (1356 ، ) اساس اشـتقاق فارسـي ( )1ج . ترجمـه
جلال خالقي مطلق، تهران: انتشارات بنياد فرهنگ ايران.