جمع بندی چگونگی اثبات خوب بودن مطلق خدا

با سلام و عرض ادب و آرزوی قبولی طاعات و عبادات دوست عزیز پرسش شما از چند بخش تشکیل شده است و در ادامه، تلاش می شود با ارائه نکاتی، به برخی از آنها بپردازیم:

نکته اول: همانطور که مرقوم فرمودید خداوند عالم و قادر است و از این جهات، محدودیتی ندارد. حال که چنین است، اثبات می شود جز خوبی از خداوند صادر نمی شود چرا که انجام کارهای بد، یا ناشی از جهل و نادانی به خیر و خوبی است و یا ناشی از نقصان و عجز ما است که نمی توانیم از طریق انجام کارهای خوب به مقاصدمان برسیم. کسی که می داند و می تواند مقاصدش را از طریق خوبی ها تحقق ببخشد، هیچ وقت مرتکب بدی نمی شود.

نکته دوم: بر همین اساس، مشخص می شود چرا خداوند از وعده هایی که داده تخلف نمی کند و انسانهای پاک را به بهشتی که وعده داده می رساند و آنها را غرق نعمت می سازد. دلیلش واضح است: تخلف از وعده يا بخاطر جهل است كه مطلبى پنهان بوده سپس آشكار گرديده و مايه تغيير عقيده شده است، و يا به خاطر ضعف و ناتوانى است كه وعده دهنده از عقيده خود باز نگشته ولى توانايى بر انجام وعده خود ندارد. اما خدايى كه هم از عواقب امور آگاه است و هم قدرتش ما فوق همه قدرتها است هرگز از وعده‏اش تخلف نخواهد كرد.(1) به همین جهت است که خداوند در آیه 6 سوره مبارکه روم فرموده: «وَعْدَ اللَّهِ  لَا يخُلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لَاكِنَّ أَكْثرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُون؛ خدا این وعده را داده است؛ و خدا از وعده اش تخلف نمی کند، ولی بیشتر مردم معرفت و شناخت [نسبت به وفای قطعی خدا در مورد وعده اش] ندارند.»

نکته سوم: اما درباره صفت سبحان گفتنی است که خداوند سبحان است بدین معنا که از هر گونه نقصی مبراست؛ خواه این نقص در ساحت صفات ذاتیه باشد(مثلا خداوند پاک و سبحان است از جهل داشتن)، خواه در ساحت صفات فعلیه(مثلا خداوند پاک و سبحان است از ظلم نمودن).

نتیجه: بنابراین، خداوند از هر گونه نقصی مبراست و چون عالم و قادر است و هیچ محدودیتی در این زمینه ندارد، از بدی کردن و ظلم نمودن پاک و مبراست و به همین جهت باید او را از هر گونه نقصی تسبیح نمود و پاک دانست.  

پی نوشت ها: 1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، 1374، دار الكتب الإسلاميه، ج16، ص364

جمع بندی پرسش من پذیرفته‌ام که ویژگی‌هایی که خدا دارد، بی‌نهایت است. منظورم این است که مثلا اگه خدا علم دارد، علمش بی‌نهایت است. اگه قدرت دارد، قدرتش بی‌نهایت است. هم‌چنین فعلا فقط همین دوتا از ویژگی‌های خدا برایم اثبات شده: علم، قدرت؛ بقیه‌ی صفات خدا برایم اثبات نشده است؛ مثلا: خوبیِ خدا چطوری اثبات می‌شود؟ از کجا معلوم که خدا هیچ بدی ندارد؟ مثلا از کجا معلوم که خدا، به وعده‌اش عمل می‌کند و نیکوکاران را به بهشت می‌برد؟ و سایر جلوه‌های خوبی. سبحان بودن خدا به چه معناست؟ پاسخ پرسش از چند بخش تشکیل شده است و در ادامه، تلاش می شود با ارائه نکاتی، به برخی از آنها بپردازیم: نکته اول: همانطور که مرقوم فرمودید خداوند عالم و قادر است و از این جهات، محدودیتی ندارد. حال که چنین است، اثبات می شود جز خوبی از خداوند صادر نمی شود چرا که انجام کارهای بد، یا ناشی از جهل و نادانی به خیر و خوبی است و یا ناشی از نقصان و عجز ما است که نمی توانیم از طریق انجام کارهای خوب به مقاصد و منافعی که داریم برسیم. کسی که می داند و می تواند مقاصدش را از طریق خوبی ها تحقق ببخشد، هیچ وقت مرتکب بدی نمی شود. نکته دوم: بر همین اساس، مشخص می شود چرا خداوند از وعده هایی که داده تخلف نمی کند و انسانهای پاک را به بهشتی که وعده داده می رساند و آنها را غرق نعمت می سازد. دلیلش واضح است: تخلف از وعده يا بخاطر جهل است كه مطلبى پنهان بوده سپس آشكار گرديده و مايه تغيير عقيده شده است، و يا به خاطر ضعف و ناتوانى است كه وعده دهنده از عقيده خود باز نگشته ولى توانايى بر انجام وعده خود ندارد. اما خدايى كه هم از عواقب امور آگاه است و هم قدرتش ما فوق همه قدرتها است هرگز از وعده‏ اش تخلف نخواهد كرد.(1) به همین جهت است که خداوند در آیه 6 سوره مبارکه روم فرموده: «وَعْدَ اللَّهِ  لَا يخُلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لَكِنَّ أَكْثرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُون؛ خدا این وعده را داده است؛ و خدا از وعده اش تخلف نمی کند، ولی بیشتر مردم معرفت و شناخت [نسبت به وفای قطعی خدا در مورد وعده اش] ندارند.» نکته سوم: اما درباره صفت سبحان گفتنی است که خداوند سبحان است بدین معنا که از هر گونه نقصی مبراست؛ خواه این نقص در ساحت صفات ذاتیه باشد(مثلا خداوند پاک و سبحان است از جهل داشتن)، خواه در ساحت صفات فعلیه(مثلا خداوند پاک و سبحان است از ظلم نمودن). نتیجه: بنابراین، خداوند از هر گونه نقصی مبراست و چون عالم و قادر است و هیچ محدودیتی در این زمینه ندارد، از بدی کردن و ظلم نمودن پاک و مبراست و به همین جهت باید او را از هر گونه نقصی تسبیح نمود و پاک دانست.   پی نوشت : 1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلاميه، 1374ش، ج16، ص364