جمع بندی چگونه صفات کمال و جمال خداوند رو از هم تشخیص بدیم؟

با سلام و عرض ادب و آرزوی تندرستی و سلامتی برای شما دوست عزیز، یکی از پرسشهای مطرح در حوزه خداشناسی، بحث از اوصاف خدا و دسته بندی  و نحوه شناخت آنها است. بر همین اساس، متفکران مسلمان نیز در حوزه اوصاف خدا، دسته بندی های مختلفی ارائه کرده و برای بازشناسی هر قسم، معیارهایی را عرضه داشته اند.

یکی از این تقسیمات، تقسیم اوصاف خدا به ثبوتی و سلبی است که آن را صفات جمالیه و جلالیه نیز می نامند: صفات ثبوتیه و جمالیه، صفاتی هستند که مفادشان ثبوت وصفی برای موصوف است؛ خواه آن صفت، کمال خداوند باشد مانند صفت علم و قدرت(صفات ذاتیه)؛ و خواه کمال خداوند نباشد مانند خالق و رازق(صفات فعلیه). (البته در این زمینه دیدگاه دیگری هم وجود دارد و هر صفت ثبوتی را بیانگر کمالی برای خدا می داند). صفات سلبیه و جلالیه، صفاتی هستند که مفادشان سلب وصفی برای موصوف است؛ خواه آن صفت، مشتمل بر نقص و فقدان کمال در موصوف باشد(صفات ذاتیه) مانند عجز و جهل؛ و خواه مشتمل بر نقص موصوف نباشد(صفات فعلیه) مانند ظلم و بُخل.(1)

اما در مورد جلالیه یا جمالیه بودن صفت سلام گفتنی است: این صفت گاهی به معنای اعطاکننده سلامتی است که در این صورت، صفت ثبوتیه و جمالیه برای خدا است؛ آنهم از قسم صفات فعلیه نه ذاتیه؛ یعنی مفادش ثبوت صفتی برای موصوف است که کمال ذات نیست بلکه ناظر به فعلی از افعال خدا است. گاهی هم این صفت به معنای کسی است که به دیگران گزند و ظلمی وارد نمی کند؛ که در این صورت، صفت سلبیه و جلالیه است؛ آنهم از قسم صفات فعلیه نه ذاتیه؛ یعنی مفادش سلب صفتی از موصوف است که ناظر به مقام فعل است نه ذات.(2)

پی نوشت ها: 1. نبویان، محمدمهدی، جستارهایی در فلسفه اسلامی، انتشارات حکمت اسلامی، 1397ش، ج3، صص516-537. 2. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلاميه، 1374ش، ج23، ص552.

جمع بندی   پرسش آیا می شود صفات کمال و جمال خداوند را از هم تشخیص داد؟ مثلا سلام چه نوع صفتی  است؟ تفاوت صفات کمال و جمال چیست؟   پاسخ  یکی از پرسشهای مطرح در حوزه خداشناسی، بحث از اوصاف خدا و دسته بندی  و نحوه شناخت آنها است. بر همین اساس، متفکران مسلمان نیز در حوزه اوصاف خدا، دسته بندی های مختلفی ارائه کرده و برای بازشناسی هر قسم، معیارهایی را عرضه داشته اند. یکی از این تقسیمات، تقسیم اوصاف خدا به ثبوتی و سلبی است که آن را صفات جمالیه و جلالیه نیز می نامند: صفات ثبوتیه و جمالیه، صفاتی هستند که مفادشان ثبوت وصفی برای موصوف است؛ خواه آن صفت، کمال خداوند باشد مانند صفت علم و قدرت(صفات ذاتیه)؛ و خواه کمال خداوند نباشد مانند خالق و رازق(صفات فعلیه). [البته در این زمینه دیدگاه دیگری هم وجود دارد و هر صفت ثبوتی را بیانگر کمالی برای خدا می داند]. صفات سلبیه و جلالیه، صفاتی هستند که مفادشان سلب وصفی برای موصوف است؛ خواه آن صفت، مشتمل بر نقص و فقدان کمال در موصوف باشد(صفات ذاتیه) مانند عجز و جهل؛ و خواه مشتمل بر نقص موصوف نباشد(صفات فعلیه) مانند ظلم و بُخل.(1)   اما در مورد جلالیه یا جمالیه بودن صفت سلام گفتنی است: این صفت گاهی به معنای اعطاکننده سلامتی است که در این صورت، صفت ثبوتیه و جمالیه برای خدا است؛ آنهم از قسم صفات فعلیه نه ذاتیه؛ یعنی مفادش ثبوت صفتی برای موصوف در مقام فعل است. گاهی هم این صفت به معنای کسی است که به دیگران گزند و ظلمی وارد نمی کند؛ که در این صورت، صفت سلبیه و جلالیه است؛ آنهم از قسم صفات فعلیه نه ذاتیه؛ یعنی مفادش سلب صفتی از موصوف است که ناظر به مقام فعل است نه ذات.(2)   پی نوشت ها: 1. نبویان، محمدمهدی، جستارهایی در فلسفه اسلامی، انتشارات حکمت اسلامی، 1397ش، ج3، صص516-537. 2. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، دار الكتب الإسلاميه، 1374ش، ج23، ص552.