چه آياتى در قرآن در مورد زيبايى و آراستگى ذكر شده است ؟

پرسش:
چه آياتى در قرآن در مورد زيبايى و آراستگى ذكر شده است ؟
پاسخ:
انسان به اقتضای فطرت، جویای پاكیزگی، زیبایی، تمیزی و آراستگی است، از ژولیدگی، پلیدی، پلشتی و پریشانی نفرت دارد. از آنجا كه دین‌مقدس‌اسلام منطبق بر این فطرت الهی است. به پیروانش دستور می‌دهد تا همواره، مظاهر زشتی و پلیدی و بوهای بد و نفرت‌انگیز را از خود و محیط زندگی خویش دور سازند و خود را به ویژه هنگام برخورد با دیگران زینت كنند و با ظاهری آراسته و زیبا در معرض دید همنوعان خود ظاهر شوند.
از نظر قرآن كریم، استعداد درك زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در روح آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حكیم است.(1)
قرآن‌كریم در آیه‌ای(2) انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت می‌كند (كه البته این توصیه منحصر به آرایش‌ظاهری نبوده و زینت های معنوی مانند طهارت و تقوا را نیز شامل می‌شود.) سپس در آیه بعد، حكم كلّی‌تری را بیان كرده و نظر كسانی را كه به غلط آراستگی و زینت را، با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد.
«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللهِ الَّتی اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ‌ الطّیِّباتِ مِنَ الرِّزقِ قُلْ هیَ لِلَّذینَ امَنوا...»(3)
(ای رسول!) بگو چه كسی زینت‌خدا را كه برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاكیزه را حرام كرده است؟ بگو: این برای كسانی است كه ایمان آورده‌اند.
این دو آیه، بیانگر آن است که مسلمانان باید از پوشیدن لباس های پاک و مرتب و تمیز و شانه زدن موها و به کار بردن عطر و مانند آن، بهره مند شوند و این نعمت ها را هرگز بر خود حرام نکنند،بلکه از آن به نحو احسن بهره برداری کنند.آری، همان گونه که روانشناسان گفته اند:انسان دارای چهار حس روحی است که عبارتند از: زیبایی، نیکی، دانایی و مذهبی، باید همه این حس ها به صورت صحیح اشباع شود، بنابراین از نظر علمی اگر به حس زیبایی توجه نگردد، قطعاً آثار نامطلوبی به دنبال خواهد داشت!
پیشوایان عظیم‌الشأن اسلام نیز در این جهت توصیه‌های ارزشمندی به پیروان خود دارند. امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«لِیَتَزَیَّنْ اَحَدُكُمْ لاَخیهِ الُمُسلمِ اِذا اَتاهُ كَما یَتَزَیّنُ لِلْغَریبِ الَّذی یُحبُّ اَنْ یَراهُ فی اَحْسَنِ الهَیْئَه»(4)
آن گونه كه هر یك از شما خود را برای بیگانه‌ای می‌آراید كه دوست می‌دارد او را در بهترین شكل ببیند، باید برای برادر مسلمانش نیز خود را همان‌گونه بیاراید.
«یا اأیها الذین آمنوا لاتحرّموا طیبات ما أحل اللّه لکم و لاتعتدوا إنّ الله لایحبّ المعتدین؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! چیزهای پاکیزه ای را که خداوند برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید و از حد تجاوز ننمایید، زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی دارد».(5)
در شأن نزول این آیه روایت شده، عثمان بن مظعون که از اصحاب مؤمن پیامبر بود با چند نفر دیگر تحت تأثیر بیانات پیامبر (ص) در مورد قیامت قرار گرفتند و تصمیم گرفتند خود را از پاره ای از لذت های دنیا، از جمله معاشرت با همسران محروم سازند و به روزه و عبادت بپردازند.در همین ایام همسر عثمان بن مظعون به خانه پیامبر در آمد، در حالی که ظاهری ناآراسته و ژولیده داشت، همسر پیامبر (ص) (عایشه) از او پرسید: چرا به خود نمی رسی و زینت نمی کنی؟ او ماجرای همسرش را بیان کرد.پیامبر از موضوع آگاه شد و همه مسلمانان را به مسجد دعوت کرد و گفت: «آگاه باشید من هرگز شما را دستور نمی دهم که هم چون کشیشان مسیحی و رهبان ها دنیا را ترک کنید این گونه مسائل در آیین من نیست…»
در آیه 157سوره اعراف ضمن شمارش اهداف پیامبر می فرماید:«و یحّل لهم الطّیبات و یحرّم علیهم الخبائث؛ و پاکیزه ها را برای مردم حلال می شمرد و ناپاکی ها را برای آنها حرام ».(6)
«و ثیابک فطهّر؛و لباست را پاک کن».(7)
امام صادق(ع) در ذیل این آیه فرمود:یعنی لباست را کوتاه کن.(8) همچنین فرمودند:«لباست را بلند نکن و نگذار در زمین کشیده شود».(9) در عصر جاهلیت معمول بود که لباس های خود را بسیار بلند می دوختند، به طوری که روی زمین می کشید و آلوده می گردید، آیه فوق در حقیقت خطاب به مردم است که پاکیزگی لباس ظاهر از مهم ترین نشانه های شخصیت و تربیت فرهنگ انسان است.(10) بدیهی است که آیه مختص دوران جاهلیت نیست. افراط و تفریطی که امروزه در نوع پوشش مرسوم شده، ناشی از بی توجهی به اصول اسلامی است.عدم توجّه به پوشش و آراستگی صحیح به معضل بد حجابی منجر شده است.
«و أمّا بنعمة ربّک فحدّث؛ و نعمت های پروردگارت را بازگو و آشکار کن».(11)
یکی از مصادیق آشکار نمودن نعمت (که بخشی از شکر نعمت است) این است که انسان لباس مناسب و پاکیزه بپوشد و ظاهر آراسته داشته باشد.بر همین اساس روایت شده، یکی از مسلمانان با لباس نامرتب و ژولیده به محضر پیامبر آمد، پیامبر(ص) به او فرمود:«آیا ثروت داری؟» او گفت:«آری، خداوند همه گونه ثروت به من داده است. پیامبر(ص) فرمود:«هر گاه دارای ثروت هستی، باید اثر آن در تو دیده شود».(12)

منابع:
1 . ر.ك: نحل (16)، آیات 5 ـ 6، حج (22). آیه 5، كهف (18)، آیه 7، صافّات، (37)، آیه 6، فصّلت (41) آیه 12، ملك (67) آیه 5؛ حجر (15)،‌ آیه 16؛ ق (50)، آیه 6.
2. «یا بنی ادَمَ خُذُوا زینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدِ...» ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را در هر مسجدی برگیرید. (اعراف، آیه 31).
3. اعراف (76)، آیه 32.
4. بحارالانوار، ج 79، ص 298.
5. سوره مائده، آیه 87.
6. تفسیر نمونه، ج 27، ص 387.
7. سوره مدثر، آیه 4.
8. فروع کافی، ج 10، ص 385.
9. همان، ج 6، ص 456. 10.نمونه، ج 25، ص 212.
11. سوره ضحی، آیه 11.
12.سنن نسائی، ج 8، ص 196.