جمع بندی چرا نباید خدا را پدر و مادر آسمانی خود بدانیم؟

کارشناس بحث: استاد هادی

پرسش:
با توجه به اینکه خداوند مثل مادر انسان را پرورش داده و پلیدی ها را از انسان دور می کند و ... آیا می توان خدا را پدر و مادر آسمانی دانست؟

پاسخ:
اگر چه در میان عامه مردم مشهور است که می گویند خداوند مانند پدر و مادر نسبت به بندگان خود مهربان است؛ اما این تشبیه و تمثیلی بیش نیست چرا که پدر و مادر فقط بستر را برای تولد نوزاد فراهم کرده و وسیله ای برای تولد فرزند هستند اما وجود نوزاد را خداوند به وی عطا فرموده است و به اصطلاح فلاسفه خداوند، علت تامه نوزاد است؛ تمام وجود نوزاد از خداست و خداست که به وی وجود می بخشید، پدر و مادر تنها بستر را برای رشد جنین فراهم کردند که البته همین کار را نیز خداوند انجام داد؛

اگر اراده خداوند نبود هیچ نوزادی متولد نمی شد؛ این خواست و اراده خداوند بود که پدر و مادر را به گونه ای بیافریند تا بستر برای تولد نوزاد فراهم گردد؛ لذا نسبت انسان با خدا بسیار فراتر از نسبت پدر و مادری است؛ تشبیهی که ذکر می کنند برای افراد غافل است که متوجه رأفت خداوند باشد و الا خداوند فراتر از این سخنان است. اهل معرفت می فرمایند هیچ بچه ای نگران این نیست که از آسمان به زمین بیافتد چون یقین دارد که آنکه وی را به آسمان انداخته جلوی افتادنش را می گیرد اما آیا ما هم یقین این چنینی نسبت به خدا داریم؟

رأفت و مهربانی پدر و مادر نسبت به فرزندان عرضی است، ولی رأفت و عطوفت خداوند نسبت به انسان ذاتی است؛ یعنی رأفت پدر و مادر صفتی است که عارض بر پدر و مادر شده و ممکن است با دلایلی این رأفت رخت بربندد؛ (مانند فراموشی و ... ) قرآن کریم می فرماید:«يَوْمَ يَفِرُّ المَْرْءُ مِنْ أَخِيهِ*وَ أُمِّهِ وَ أَبِيهِ*وَ صَحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ(1)» روزى كه آدمى از برادرش مى‏گريزد*و از مادرش و پدرش*و از زنش و فرزندانش.
اما عطوفت خداوند ذاتی است و تا ابد این عطوفت وجود دارد، خداوند در هیچ شرایطی بندگان خود را رها و فراموش نمی کند و همیشه الطاف الهی(توفیق و رحمت و رفقی که بر بندگان نازل میکند) شامل حال بندگان بوده و خواهد بود.

تفكر و تأمّل در مهر و عطوفت پدر و مادر و همچنین تفکر در سایر اوصاف پدر و مادر نسبت به فرزندان مانند تربیت و پرورش و ...، انسان را به مهر و محبت بى كران الهى و ربوبیت ذاتی الهی و در نتيجه، شكرگزارى از درگاه آن معبود بى همتا رهنمون مى سازد. اما این بدین معنی نیست که خداوند را پدر و مادر معنوی خود بدانیم خداوند بسیار بالاتر از پدر و مادر است، عطوفت پدر و مادر و ... در مقابل صفات باری تعالی قابل مقایسه نیست.[2]

توجه به عواطف و محبت هاى پدر و مادر ابزارى است براى شناخت محبت خداوند به انسان. توجه به لطف و محبت معبودى كه رشحه اى از درياى بى كران محبت خود را در دل مادر قرار داده كه در پرتو آن حاضر است، هستى خود را فداى فرزند خود كند. حال اگر ما همه محبت هاى مادران عالم از بدو پيدايش انسان تا پايان جهان را بر روى هم گرد آوريم، به اندازه قطره اى از درياى بى كران محبت خدا نيز به حساب نمى آيد.

منابع:
...........................................................................................
[1] عبس آیات 36-34
[2] به نقل از آيت اللّه علّامه محمدتقى مصباح، معرفت سال بيست و يكم ـ شماره 174 ـ خرداد 1391، 5ـ11