پای درس «جهاد با نفس» شیخ حر عاملی

838 : از امام صادق علیه السلام یا از امام باقر علیه السلام در حدیثی آمده است :
همانا خداوند عزوجل به حضرت آدم علیه السلام فرمود : این مزیت را برای تو قرار دادم که هر کس از فرزندانت مرتکب گناهی شود سپس استغفار کند او را می بخشایم . حضرت آدم علیه السلام عرض کرد : ای پروردگار من را بیش از این ده . خداوند فرمود : برای فرزندانت توبه را قرار دادم یا برای آنان باب توبه را گشودم و گستراندم تا آن هنگام که جان به گلویشان رسد . حضرت عرض کرد : ای پروردگار من مرا بس است .

839 : امام باقر علیه السلام فرمود :
آنگاه که جان به اینجا برسد – و دست مبارکش را به سوی حلق خود کشید – توبه شخص عالم پذیرفته نیست ولی توبه جاهل پذیرفته می شود .

840 : امام صادق علیه السلام فرمود :
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرموده است : کسی که یک سال به مرگش مانده توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک سال زیاد است ؛ هرکس یک ماه به مردنش مانده توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک ماه زیاد است ؛ کسی که یک جمعه به مرگش مانده توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک جمعه زیاد است ؛ کسی که یک روز پیش از مردنش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : به راستی که یک روز هم زیاد است ؛ کسی که پیش از آنکه مرگ را به چشم خود ببیند توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد .

841 : معویه بن وهب در حدیثی روایت کند که :
بر پیرمردی از مخالفین در هنگام مرگش توسط پسر برادرش ولایت ائمه علیهم السلام عرضه شد و آن پیرمرد به ولایت معصومین علیهم السلام اقرار نموده و نعره ای برکشید و جان داد – راوی گوید : - پس از آن ما بر امام صادق علیه السلام وارد شدیم و علی بن سری این قضیه را به حضرت عرضه داشت . حضرت فرمود : آن پیرمرد مردی از اهل بهشت است . علی بن سری عرض کرد : اوکه چیزی از ولایت شما را جز همان ساعت مردنش در نیافته بود ( چگونه اواز اهل بهشت است ؟ ) حضرت فرمود : شما از او چه می خواهید ؟ به خدا سوگند که او وارد بهشت شد .

842 : امام صادق علیه السلام فرمود :
زمانی که خداوند به ابلیس آن قدرت را (قدرت اغواگری و فریب مردم را ) بخشید حضرت آدم علیه السلام عرض کرد : ای پروردگار من !ابلیس را بر فرزندان من مسلط نمودی و همانند خون که در رگها جریان دارد او را با آنان همراه ساختی و به او آن نیروی آنچنانی را بخشیدی پس برای من و فرزندانم چه گذارده ای ؟ خداوند فرمود : برای تو و فرزندانت مقرر ساخته ام که یک گناهتان یک عقوبت داشته باشد ولی یک نیکی شما ده برابر پاداش داده شود . عرض کرد : ای پروردگار! مرا بیش از این ده . فرمود : (باب) توبه را برای شما تا زمانی که جان به گلویتان برسد گسترانده و گشوده ام . عرض کرد : ای پروردگار! مرا بیش از این ده . فرمود : می بخشم و مرا باکی نیست . عرض کرد : مرا بس است.

843 : امام محمد باقر علیه السلام فرمود :
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرموده است : کسی که یک سال پیش از مردنش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد، سپس فرمود : همانا یک سال زیاد است ؛ کسی که یک ماه به مرگش مانده توبه کند توبه اش را می پذیرد، سپس فرمود : یک ماه هم زیاد است ؛ کسی که یک روز پیش از مرگش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک روز هم زیاد است ؛ کسی که ساعتی پیش از مرگ توبه کند توبه اش پذیرفته می گردد، سپس فرمود : یک ساعت هم زیاد است ؛ کسی که توبه کند در حالی که جانش به اینجا رسیده باشد – و با دست مبارکش به گلویش اشاره فرمود : خداوند توبه اش را می پذیرد .

844 : از امام صادق علیه السلام درباره گفتار خدای عزوجل که می فرماید :
( برای آن کسانی که گناهان را مرتکب می شوند تا آنجا که هنگامی که مرگ یکی از آنان فرا می رسد می گوید : اکنون توبه نمودم، توبه ای در کار نیست (توبه آنان پذیرفته نیست) )پرسیده شد . حضرت فرمود : این پذیرفته نشدن توبه مربوط به آن هنگامی است که شخص امر آخرت را به چشم خود می بیند .

845 : امام باقر علیه السلام در حدیثی فرمود :
رسول خدا صلی الله علیه و اله مردی از یهود را که در حال جان کندن و احتضار بود به سوی اقرار به شهادتین (وحدانیت خدا و رسالت پیامبر) فرا خواند او نیز اقرار نمود و از دنیا رفت پس رسول خدا 9 صحابه اش را دستور داد که او را غسل داده و کفن کنند سپس خود بر او نماز خوانده و فرمود : حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که امروز به وسیله من موجودی را از آتش دوزخ رهایی بخشید .

846 : ابراهیم بن محمد همدانی گوید :
به امام علی بن موسی الرضا علیه السلام عرض کردم : به چه علتی خداوند عزوجل فرعون را در دریا غرق کرد در حالی که او به خداوند ایمان آورد و به یگانگی او اقرار نمود ؟ حضرت فرمود : زیرا او در هنگام دیدن عذاب الهی ایمان آورد و ایمان آوردن در وقت دیدن عذاب ، پذیرفته نمی شود و این حکم خداوندی است که ذکر او در میان گذشتگان و آیندگان بلند مرتبه است . خدای تعالی می فرماید : ( پس آنگاه که عذاب ما را دیدند گفتند : ما به خداوند یگانه ایمان آوردیم و به آنچه پیش از این شرک می ورزیدیم کافر گشتیم ، پس ایمان آنان به حالشان سودمند نبود چرا که آنان عذاب ما را به چشم دیدند) و خدای عزوجل می فرماید : ( روزی که بعضی از نشانه های پروردگارت می آید در آن روز ایمان کسی که پیش از آن ایمان نداشته یا در ایمان خود خیری را کسب نکرده، به او سودی نمی بخشد )

847 : محمد بن ابی عمیر گوید :
به امام موسی بن جعفر علیه السلام عرض کردم : مرا درباره گفتار خدای عزوجل آگاه ساز که خطاب به موسی علیه السلام می فرماید : ( ای موسی و ای هارون! بروید به سوی فرعون که او طغیان و سرکشی نموده است )
(چرا با اینکه خداوند در آیه بعد توصیه می فرماید که با فرعون به نرمی سخن گویید اما سرانجام وی را در دریا غرق می سازد ؟) حضرت پس از بیان و تفسیر آیه بعد فرمود : زیرا خداوند دانست که فرعون پند نمی پذیرد و خدا ترس نمی گردد مگر زمانی که عذاب الهی را به چشم خود ببیند آیا نشنیده ای که خداوند فرموده است : ( تا هنگامی که غرقه شدن او را فراگرفت گفت : ایمان آوردم که هیچ معبودی جز آنکه بنی اسرائیل به او ایمان آورده اند نیست و من تسلیم اویم ) پس خداوند ایمانش را نپذیرفت و فرمود : (آیا اکنون ایمان می آوری در حالی که پیش از این عصیانگر و از فساد کنندگان بودی ) .

848 : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
من درباره امت خود با پروردگار رویارو شدم ، پروردگار به من فرمود : همانا باب توبه تا زمانی که در صور دمیده شود باز گذاشته می شود – سپس بعد از این سخن رسول خدا صلی الله علیه و اله بر ما رو آورد و فرمود : به راستی که کسی که یک سال پیش از مرگش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک سال زیاد است ، کسی که یک ماه قبل از مردنش توبه کند خداوند توبه اش را قبول می کند ، سپس فرمود : یک ماه هم زیاد است ،هر کس یک جمعه به مرگش مانده توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : جمعه هم زیاد است ، کسی که یک رو پیش از مرگش توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : یک روز هم زیاد است ، کسی که ساعتی به مردنش مانده توبه کند خداوند توبه اش را می پذیرد ، سپس فرمود : ساعت هم زیاد است ، کسی که توبه کند در حالی که جان به گلویش رسیده باشد خداوند توبه اش را قبول می کند .

849 : امام موسی بن جعفر علیه السلام از پدران بزرگوارش و ایشان از علی علیه السلام روایت فرمود که :
به راستی که هرگاه خداوند عزوجل اراده می کند که به اهل زمین عذابی برساند می گوید : اگر آن کسانی که به خاطر جلالت و بزرگی من یکدیگر را دوست دارند و مساجد مرا آباد می کنند و در سحرگاهان به استغفار می پردازند نبودند عذاب خود را بر زمینیان فرو می فرستادم .

850 : امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش و ایشان از علی علیه السلام روایت فرمود که :
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود : همانا خداوند جل جلاله هرگاه ببیند که اهل قریه ای در انجام گناهان زیاده روی می کنند در حالی که در آن قریه سه نفر از مؤمنین وجود دارند به آن اهل زمین قریه خطاب می کند که : ای اهل نافرمانی من! اگر در بین شما مؤمنین نبودند همان مؤمنینی که به خاطر جلال و بزرگی من یکدیگر را دوست دارند و به وسیله نمازشان زمین من و مساجد مرا آباد می کنند و از خوف من سحرگاهان به استغفار می پردازند، عذاب خود را بر شما نازل می ساختم سپس باکی ندارم (که چه می شود ) .

851 : روایتی دیگر شبیه به روایت گذشته از عبدالله بن جعفر روایت شده است با این اضافه که فرموده است :
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود : کسی که زشتکاری اش او را بدحال کند و نیکوکاری اش او را شادمان سازد چنین کسی مؤمن است .

852 : امام علی بن حسین زین العابدین علیه السلام فرمود :
امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمود : همانا روزگار سه روز است که تو (ای انسان خواه ناخواه ) در میان این سه روز خواهی بود ، دیروز با هر آنچه در آن بود گذشت پس هرگز باز نمی گردد پس اگر تو کار خیری در آن انجام داده ای از رفتنش اندوهگین نیستی و از روی آوردن آن روز بر خودت شادمانی ، و اگر در آن روز (در انجام وظایف خود ) کوتاهی کرده ای به خاطر رفتن آن روز کوتاهی خودت حسرت زیادی خواهی داشت ، و تو از فردای خودت در امیدی بیهوده به سر می بری، نمی دانی شاید به فردا نرسی و اگر هم برسی شاید همانند دیروزت بهره ای در آن جز تفریط و کوتاهی کردن (در انجام وظایفت) نداشته باشی – تا آنجا که فرمود : همانا امروزت را دریاب همین روزی که در آن صبح کرده ای و حقیقتا بر تو سزاوار است که اندیشه کنی و در کوتاهی های دیروز گذشته ات تفکر کنی که چه نیکی هایی از دست تو رفت و آنها را برای خود کسب نکردی و از چه بدیهایی باز نایستادی – تا آنجا که فرمود : - پس عمل کن یا (از بدیها) باز ایست و خداوند در این راه یاور توست .

853 : امام صادق علیه السلام فرمود :
هنگامی که روز فرا می رسد (خطاب به انسان) می گوید : ای فرزند آدم ! تو در این روزت کار خیر کن تا من در روز قیامت نزد پروردگارت به نفع تو گواهی دهم زیرا من در گذشته بر تو نیامده ام و در باقی مانده عمرت نیز دیگر نخواهم آمد. و هنگامی که شب فرا می رسد شب نیز همین سخنان را می گوید .

854 : حفص بن غیاث گوید : از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود :
اگر بتوانی ( به گونه ای رفتار کنی ) که شناخته نشوی این کار را انجام ده و اگر در نزد خداوند نیکنام باشی بر تو عیبی نیست که در نزد مردم از تو به خوبی یاد نشود – سپس فرمود : پدرم علی بن ابی طالب علیه السلام فرمود : خیری در زندگانی نیست مگر برای دو نفر : یکی کسی که در هر روز خیری را (بر خیرهای خود ) بیفزاید و دیگری کسی که به وسیله توبه مرگ خود را اصلاح کند .

855 : امام صادق علیه السلام فرمود :
فریب خورده (حقیقی ) کسی است که درباره ساعت به ساعت عمرش فریب خورده باشد .

856 : امام صادق علیه السلام فرمود :
کسی که دو روزش با هم مساوی باشد (و در روز دوم پیشرفتی معنوی ننموده باشد ) چنین کسی فریب خورده است و کسی که پایان دو روزش (برای او ) بهترین ساعات و حالات آن دو روز باشد سعادتمند است و کسی که پایان دو روزش بدترین حالات آن دو روز باشد ملعون است (و از رحمت الهی دور است ) و کسی که در نفس خود ( نسبت به گذشته ) زیادتی مشاهده نکند چنین کسی به سوی کمبود و نقصان پیش می رود و کسی که همواره در حال نقصان است مرگ برایش از زندگانی بهتر است .

857 : امام موسی کاظم علیه السلام فرمود :
کسی که در هر روز از نفس خود حساب نکشد از ما نیست (کسی که محاسبه نفس می کند ) اگر عمل نیکی به جای آورده است از خداوند طلب زیادتی آن را کند و اگر کردار بدی از او سر زده از خداوند طلب مغفرت کند و به سوی او توبه آورد.

858 : امام صادق علیه السلام فرمود :
هرگاه کسی از شما اراده کرد که از خداوند چیزی را درخواست نکند مگر اینکه خداوند آن چیز را به او عطا کند پس باید از تمامی مردم نومید گردد و امید او جز به خداون جل ذکره نباشد پس هرگاه خداوند بزرگ و عزتمند دانست که او از ته قلبش چنین اراده ای را نموده هیچ چیزی را آن بنده از خدا نمی خواهد مگر اینکه خداوند به وی عطا می کند پس شما پیش از اینکه مورد حسابرسی واقع شوید از نفسهایتان حساب بکشید زیرا قیامت پنجاه توقفگاه دارد که مقدار هر یک از آنها هزار سال است – سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمود : - ( در روزی که مقدار آن برابر با هزار سال از سالهایی است که شما در این دنیا می شمارید )

859 : ابوحمزه ثمالی گوید :
امام سجاد علیه السلام می فرمود : ای فرزند آدم! راستی که تو پیوسته در خیر و خوبی خواهی بود تا زمانی که :1 – واعظ و پند دهنده ای از درون خود داشته باشی 2 – سعی و کوشش در محاسبه نفس خود کنی 3 – خوف و ترسی از خداوند را زیر پوش خود قرار دهی و 4 – حزن و اندوه راروپوش خود کنی . ای فرزند آدم!تو خواهی مرد و بر انگیخته خواهی شد و در پیشگاه خداوند خواهی ایستاد پس جوابی را (برای خداوند) آماده ساز.

860 : ابوذر روایت کند که :
به رسول خدا صلی الله علیه و اله عرض کردم : ای رسول خدا ! صحف ابراهیم چه بود ؟ فرمود : همه آن مثلهایی بود (از جمله: ) ای پادشاهی که گرفتار گشته و فریب خورده ای من تو را برای اینکه دنیا را بخش بخش گرد آوری کنی بر نیانگیختم بلکه تو را بر انگیختم تا دعای ستمدیده را از من بازگردانی (ستمدیده ای نباشد تا از درگاه من فریاد رسی خواهد ) زیرا من دعای ستمدیده را اگر چه کافر باشد باز نمی گردانم (دعایش را اجابت می کنم). (مثلی دیگر اینکه : )بر شخص خردمندی که مغلوب و مقهور نگشته است ( و سرگرم دنیا طلبی نشده ) سزاوار است که ساعات خود را تقسیم کند : ساعتی را به مناجات با پروردگارش بگذراند و در ساعتی از نفس خود حساب کشد و در ساعتی به نیکویی هایی که خداوند با او نمده است اندیشه کند و ساعتی را به بهره بردن نفسش از حلال خلوت کند زیرا این ساعت یاری گر بقیه ساعات است و دلها را نیرویی تازه می بخشد و جدیت در کار را در پی دارد ( دلها را فارغ و آسوده می سازد ) .

861 : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
همانا یاد کردن خداوند در صبحگاهان و شامگاهان از شکستن شمشیرها در راه خدای عزوجل بهتر است یعنی کسی که خداوند را در هنگام بامداد یاد کند و کردار بد شبانگاهش را به یاد آورد و از خداوند طلب مغفرت کند و به سوی او توبه آرد آن روز در حالتی بر روی زمین سیر می کند که بدی هایش پاک شده و گناهانش بخشیده گردیده است و کسی که شبانگاه خدای را یاد کند و درباره غفلتی که از نفس خویش در طول روز داشته و ضایع نمودن فرمان پروردگارش به نفس خود مراجعه کند پس خدای را به یاد آورد و از او طلب مغفرت کند و به سوی خدا باز گردد آن شب در حالتی به سوی خانواده اش می رود که گناهانش بخشیده شده است .

862 : امیر المؤمنین علیه السلام فرمود :
کسی که از نفس خود مواظبت کند و از او حساب کشد سود می برد و کسی که از او غافل شود زیان می بیند و کسی که ( از نفس خود ) بیمناک باشد در سلامت و امان قرار می گیرد و کسی که عبرت گیرد بینا شود و کسی که بینا باشد هوشیار و زیرک است و کسی که زیرکی دارد آگاهی می یابد .

863 : پیامبر صلی الله علیه و اله در وصیتش به ابوذر فرمود :
ای ابوذر! از نفس خود حساب بکش پیش از اینکه از تو حساب کشیده شود زیرا حساب رسی امروزت بسی آسانتر از حسابی است که فردا از تو کشند و به نفس خود رسیدگی کن پیش از آنکه در ترازوی سنجش نهاده شوی و برای آن روز بزرگی که کردارها نمایان می شود خود را مهیا و آماده ساز همان روزی که اعمال هویدا می شود و هیچ چیز بر خداوند پوشیده نیست ، ای ابوذر! کسی از گروه پرهیزکاران شمرده نمی شود مگر اینکه از نفس خود حساب کشد حسابرسی و دقتی شدید ، شدیدتر از حسابی که شریکی از شریک خود می کشد، پس باید بداند که خوردنی و نوشیدنی و پوشاکش از کجاست ؟ آیا از حلال است یا از حرام ؟ ای ابوذر ! کسی که باکی ندارد که از کجا و چه راهی مال به دست می آورد خداوند نیز درباره او باکی ندارد که وی را از چه راهی وارد آتش سازد .

864 : امام حسن عسکری علیه السلام در تفسیر خود از پدران بزرگوارش علیهم السلام و آنان از علی علیه السلام و ایشان از پیامبر صلی الله علیه و اله روایت فرمود که :
زیرک ترین زیرکان کسی است که نفس خود را به پای حساب کشد و برای بعد از مرگ خویش کار کند ، مردی عرض کرد : ای امیرالمؤمنین! چگونه از نفس خود حساب کشد ؟ فرمود : هرگاه صبح می کند سپس وارد شب می شود به نفس خود مراجعه کند و بگوید : ای نفس من! این روزی بود که بر تو گذشت و دیگر هرگز باز نمی گردد و خداوند از تو درباره این روز می پرسد که چگونه آن را گذراندی و چه کاری در آن انجام دادی؟ آیا خداوند را یاد کردی یا ستایش نمودی؟ آیا در این روز نیازهای مؤمنی را بر آورده ساختی ؟ آیا از مؤمنی اندوهش را بر طرف نمودی ؟ آیا در نبود مؤمنی در میان خانواده و فرزندانش او را محافظت کردی ؟ آیا بعد از مرگ مؤمنی در میان بازماندگانش (حق) او را محفوظ داشتی ؟ آیا از غیبت نمودن برادر دینی ات دست برداشتی که مسلمانی را یاری کرده باشی؟ در این روز چه کردی؟ پس هر انچه از خود می داند به یاد آورد پس اگر به یاد آورد که خیری از او صادر شده خداوند را سپاس گوید و او را بر توفیقی که به وی بخشیده تعظیم کند و اگر به یاد آورد که گناهی یا کوتاهی کردنی از او سر زده از خداووند طلب مغفرت کند و تصمیم بگیرد که دیگر به آن گناه باز نگردد .

865 : علی بن موسی بن طاوس در کتاب (محاسبه النفس) گوید :
در حدیث نبوی مشهور برای ما نقل شده است که فرمود : از نفسهایتان حساب بکشید پیش از آنکه شما را به پای حساب کشند و آنها را با دقت بسنجید پیش از اینکه با دقت بازرسی شوید و برای روز بزرگ قیامت خود را مهیا سازید .

866 : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
بنده ای مؤمن (حقیقی) شمرده نمی شود مگر اینکه از نفس خود حساب کشد آن هم حساب کشیدنی که به مراتب سخت تر و دقیقتر از حسابی باشد که شریک از شریک خود و آقا از بنده خود می کشد .

867 : امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش و ایشان از پدران گرامی اش :
روایت فرمود : هیچ روزی بر فرزند آدم نمی آید جز اینکه خطاب به آدمی می گوید : ای فرزند آدم!من روز جدیدی هستم و من بر تو گواه و شاهدم پس در من کردار نیکو انجام ده تا من در روز قیامت به نفع تو گواهی دهم زیرا تو پس از این هرگز مرا نخواهی دید.

868 : امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش علیه السلام روایت فرمود :
هرگاه شب روی می آورد ندا دهنده ای با صدایی که همه مخلوقات به جز جن و انس آن را می شنوند ندا در می دهد که : ای فرزند آدم!من مخلوق جدیدی هستم ، به راستی که من بر آنچه در من انجام می شود گواهم پس (فرصتهایم را) از من بستان زیرا اگر خورشید طلوع کند دیگر من به سوی دنیا باز نمی گردم و تو نمی توانی در من بر نیکی ات نیکی ای بیافزایی و نمی توانی از بدی ای بازگردی (پس مرا غنیمت شمار) و همچنین هرگاه شب پشت می کند و روز می آید روز نیز این سخنان را می گوید .

869 : امام سجاد علیه السلام فرمود :
به راستی که فرشته ای که نگاهبان بنده است در نامه اعمال او (کارهایش را) می نویسد پس شما در اول و آخر آن نامه ، نیکی را بر او دیکته کنید (که بنویسد) تا آنچه که در بین اول و آخر است بر شما بخشیده شود .

870 : امام صادق علیه السلام فرمود :
به راستی که بنده (از آغاز تکلیف) تا چهل سالگی در فراخی و وسعت است (و جبران لغزشها و خطاهایش آسانتر است) پس زمانی که به چهل سالگی رسید خداوند عزوجل به دو فرشته نگاهبان او وحی می فرستد که به این بنده ام چنین عمری دادم پس از این بر او سخت بگیرید و با دقت او را زیر نظر داشته باشید و عمل کم و زیاد و کوچک و بزرگ وی را بنویسید .

871 : امام باقر علیه السلام فرمود :
هرگاه مرد به چهل سالگی برسد به او گفته می شود که احتیاط پیشه کن که دیگر عذری نخواهی داشت و شخص چهل ساله از شخص بیست ساله به احتیاط کردن سزاوار تر نیست زیرا آن خدایی که از هر دو طالب عمل است یکی است و خواب نیست پس برای آن هراسی که در قیامت در پیش روی توست کار کن و سخن زیادی را واگذار.

872 : امام صادق علیه السلام فرمود :
برای نفس خودت (توشه) برگیر ، در زمان سلامتی پیش از بیماری و در زمان توانایی پیش از ناتوانی و در زندگانی پیش از مردن .

873 : امیر المؤمنین علیه السلام فرمود :
آن مدت عمری که خداوند برای فرزند آدم جای عذر و بهانه را باقی گذارده است شصت سال است .

874 : محمد بن علی بن حسین گوید :
از امام صادق علیه السلام درباره گفتار خدای عزوجل پرسیده شد که می فرماید : ( آیا به شما آن مقدار عمر ندادیم که در آن پند می گیرد کسی که پند پذیر است؟) حضرت فرمود : این آیه در بردارنده سرزنش و توبیخ کسی است که به هجده سالگی رسیده است .

875 : امام صادق علیه السلام فرمود :
سه چیز هست که هر کس این سه در او نباشد درباره او هرگز امید خیر و خوبی برده نمی شود : کسی که درنهان از خدا نترسد و در پیری ورع و پارسایی نداشته باشد و از عیب و نقص شرمگین نباشد .

876 : امام صادق علیه السلام فرمود :
هنگامی که بنده به سی و سه سالگی رسید به دوران قوت و توانایی خود رسیده است و آنگاه که به چهل سالگی برسد (گوئیا) به انتهای عمر خود رسیده پس هنگامی که وارد چهل و یک سالگی شود چنین کسی در (سراشیبی) نقصان است و کسی که عمرش به پنجاه رسیده سزاوار است همانند کسی باشد که در حال نزع و جان کندن است .

877 : امام صادق علیه السلام در ضمن حدیثی فرمود :
هر کس دوست دارد که بداند چه (منزلتی) در نزد خدا دارد پس باید بنگرد که خداوند چه منزلتی در نزد او دارد و کسی که با عمل خود خلوت کرد (در پنهانی عملی انجام داد) پس در آن نظر کند اگر آن عمل نیکو و زیبا بود و به آن ادامه دهد و اگر بد و زشت بود از آن اجتناب و دوری کند زیرا خداوند از هر کس دیگری سزاوارتر سات به اینکه (به وعده ای که درباره نیکوکاران داده ) وفا کند و به آنان زیادتی بخشد، و کسی که در پنهانی عمل بدی انجام دهد باید عمل نیکی نیز در پنهانی انجام دهد و کسی که عمل زشتی آشکارا به جای آورد باید کار نیکی نیز آشکارا انجام دهد .

878 : امام صادق علیه السلام فرمود :
امام سجاد علیه السلام می فرمود : وای بر کسی که یکی یکی های او بر ده تایی های او غالب شود – راوی گوید : - عرض کردم : این چگونه باشد ؟ فرمود : آیا نشنیده ای که خداوند عزوجل می فرماید : ( کسی که کار نیکی انجام دهد پاداش او ده برابر آن است و کسی که مرتکب کار بدی شود تنها به همان اندازه جزایش را خواهد دید) پس هرگاه یکی نیکی انجام دهد برای او ده نیکی نوشته می شود و هرگاه یک بدی به جای آورد برایش یک بدی ثبت می شود پس به خدا پناه می بریم از کسی که در یک روز مرتکب ده گناه می شود ولی یک کار نیک انجام نمی دهد تا در نتیجه بدیهایش بر نیکی هایش غالب می شود .

879 : امام صادق علیه السلام فرمود :
خداوند عزوجل به عیسی علیه السلام وحی فرستاد که : هیچ مردمی را به چیزی همانند دین خود گرامی نداشته ام و بر هیچ مردمی به چیزی همانند رحمت خود نعمت نبخشیده ام ، به وسیله آب ظاهر خود را بشوی (و پاکیزه کن) و به کمک نیکوکاری ها (بیماری های) درون خود را درمان کن زیرا تو با شتاب به سوی من باز می گردی، پس آینده نزدیک است ، و از خودت صدایی غمناک به من بشنوان (راز و نیازی با صوتی حزین با من داشته باش تا از تو چنین صدایی بشنوم) .

880 : محمد بن مسلم گوید :
از امام باقر علیه السلام شنیدم که فرمود : چه نیکوست نیکی ها بعد از بدیها و چه زشت است بدیها پس از نیکی ها .

881 : ابوذر گوید : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
در هر جا و هر حالی از خدا بترس و با مردمان با اخلاق نیکو معاشرت کن و هرگاه مرتکب گناهی شدی پس از آن کار نیکی انجام ده تا آن گناه را از بین ببرد .

882 : امام باقر علیه السلام فرمود :
کسی که با ایمان باشد و در زمان ایمانش کار خیری انجام دهد سپس فتنه ای به او برسد و کافر شود پس از آن از کفر خویش توبه کند و مؤمن گردد آن عمل خیر و هر کاری که در وقت ایمانش انجام داده برای او نوشته شده و حساب می گردد و هرگاه پس از کفر توبه کند کفر او کار خیر او را (که در زمان مؤمن بودنش به جای آورده ) باطل نمی کند .

883 : امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود :
به راستی که فرزند آدم آنگاه که در آخرین روز از روزهای دنیا و اولین روز از روزهای آخرت قرار می گیرد مال و فرزندان و عملش در مقابل او به نمایش گذاشته می شود پس به سوی مال و دارایی خود رو می کند و می گوید : سوگند به خدا که من بر تو حریص و بخیل بودم پس هر چه چیزی برای من در نزد توست؟ مال خطاب به گوید : از من تنها کفن خود را برگیر، پس به فرزندان خود رو می کند و می گوید : به خدا سوگند که دوستدار شما بودم و همواره حمایت و پشتیبانی شما را می نمودم پس حال چه چیزی در نزد شما برای من هست ؟ فرزندان گویند : (پس از مرگت) تو را به (کنار) قبرت می رسانیم و در آن پوشیده و پنهانت می سازیم، پس رو به سوی عملش می کند و می گوید : به خدا به خدا سوگند که من به تو اعتنایی نداشتم اگر چه تو سنگین (و ارزشمند) بودی، عمل خطاب به او گوید : من در قبرت با تو همدم خواهم بود و تا روز برانگیخته شدن با تو همراهم تا اینکه من و تو بر پروزدگارت عرضه شویم .

884 : امام صادق علیه السلام از پدرانش که درود و سلام بر آنان باد روایت فرمود که :
علی علیه السلام فرمود : همانا شخص مسلمان سه دوست دارد یکی دوستی که به وی می گوید : من در زندگی و مرگ با تو هستم ، و آن دوست عمل اوست. و دیگری دوستی که به وی می گوید : من تا زمان مرگ با تو هستم، و آن مال و دارایی اوست که زمانی که مرد به وارث منتقل می شود . سوم دوستی که به وی می گوید : من تا در قبرت با تو هستم سپس تو را تنها می گذارم، و او فرزند وی است .

885 : امام صادق علیه السلام فرمود :
اعمال بندگان چه نیکوکاران و چه نابکاران در هر صبحگاه بر رسول خدا صلی الله علیه و اله عرضه می شود پس، از اعمال خود بیمناک باشید و گفتار خدای عزوجل که می فرماید : ( و بگو عمل کنید که به زودی خداوند و رسولش عمل شما را می بینند) همین است، و حضرت با خواندن این آیه تا اینجا سکوت فرمود .

886 : وشاء گوید : از امام رضا علیه السلام شنیدم که فرمود :
همانا اعمال بر رسول خدا صلی الله علیه و اله عرضه می شود چه اعمال نیکوکاران و چه اعمال نابکاران .

887 : یعقوب بن شعیب گوید :
از امام صادق علیه السلام درباره این آیه که می فرماید : ( عمل کنید به زودی خداوند و رسولش و مؤمنان عمل شما را خواهند دید ) پرسیدم که مراد از مؤمنان کیانند؟ فرمود : آنان ائمه علیهم السلام هستند .

888 : سماعه گوید : از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود :
شما را چه شده است که رسول خدا را اندوهگین می سازید ؟ مردی به حضرت عرض کرد : چگونه رسول الله را اندوهگین می کنیم؟ حضرت فرمود : آیا نمی دانید که اعمال شما بر او عرضه می شود ؟ پس هرگاه در اعمال شما گناهی مشاهده کند اندوهگینش می سازد ، پس رسول خدا صلی الله علیه و اله را غمگین نسازید و او را (با اعمال خوب خود ) خوشحال بگردانید .

889 : عبدالله بن ابان روغن فروش که در نزد امام رضا علیه السلام صاحب مقام و منزلتی بود گوید :
به امام رضا علیه السلامعرض کردم : خدای را برای من و خانواده ام بخوان ( و ما را دعا کن) حضرت فرمود : آیا چنین کاری نمی کنم؟! همانا اعمال شما در هر روز و شب بر من عرضه می شود . عبدالله گوید : این سخن امام را بزرگ شمردم (و در نزد من امری عظیم جلوه کرد ) پس حضرت فرمود : آیا کتاب خدای عزوجل را نخوانده ای که می فرماید : ( و بگو عمل کنید که زود باشد که خداوند و رسول او و مؤمنان عمل شما را ببینند) به خدا سوگند که مراد از مؤمنون در این آیه علی بن ابی طالب علیه السلام و (ائمه طاهرین ) هستند .

890 : امام باقر علیه السلام این آیه را ذکر نمود و فرمود :
سوگند به خدا که مراد از (مؤمنون) علی بن ابی طالب علیه السلام (و امامان پس از ایشان ) است .

891 : امام باقر علیه السلام فرمود :
رسول خدا صلی الله علیه و اله فرموده است : زندگانی و مرگ من هر دو برای شما مایه خیر است – تا آنجا که فرمود : - اما اینکه جدایی من از شما برایتان مایه خیر است زیرا اعمال شما هر روز بر من عرضه می شود پس آن اعمالتان که نیکوست از خداوند برای شما طلب زیادتی آنها را می نمایم و برای آن اعمالی از شما که زشت است از خداوند طلب آمرزش می کنم .

892 : و روایت شده است که :
اعمال بندگان در هر روز بر رسول خدا صلی الله علیه و اله و ائمه علیهم السلام عرضه می شود اعمال نیکوکاران و نابکاران،پس بترسید و این روایت معنای گفتار خدای عزوجل است که می فرماید : ( و بگو عمل کنید که به زودی خداوند و رسول او و مؤمنان عمل شما را خواهند دید ) .

893 : ابی بصیر گوید : به امام صادق علیه السلام عرض کردم :
همانا اباالخطاب می گوید که : بر رسول خدا صلی الله علیه و اله اعمال امتش در هر روز پنج شنبه عرضه می شود ، امام صادق علیه السلام فرمود : چنین نیست بلکه اعمال امت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله چه نیکوکاران و چه بدکاران در هر صبحگاه بر ایشان عرضه می گردد و معنای گفتار خدای عزوجل نیز همین است که می فرماید : ( وبگو عمل کنید که زود باشد عمل شما را خدا و رسول او و مؤمنان ببینند) و حضرت صادق علیه السلام سکوت فرمود . ابو بصیر گوید : همانا از (مؤمنون) ائمه علیهم السلام را قصد کرده است .

894 : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
زندگی و مرگ من هر دو برای شما خیر است ، اما خیر زندگی ام برای شما این است که با من سخن می گویید و من نیز با شما سخن می گویم (و دینتان را از من می آموزید) و اما خیری که در مرگ من برای شماست این است که اعمال شما غروب دوشنبه و پنج شنبه بر من عرضه می شود پس بر عمل شایسته شما خدای را سپاس می گویم و از عمل ناشایست شما برایتان از خداوند طلب مغفرت می نمایم .

895 : رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود :
هر کس برای من ضمانت ما بین دو فک خود ( یعنی دهان خود) و ما بین دو پای خود (یعنی فرج خود ) را کند من نیز ضامن بهشت او خواهم بود .

896 : امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت فرمود که :
امام سجاد علیه السلام فرمود : به راستی که هیچ صبحی نیست جز اینکه اعمال این امت بر خداوند تعالی عرضه می شود .

897 : امام باقر علیه السلام فرمود :
رسول خدا صلی الله علیه و اله در حالی که در میان چند تن از اصحابش بود فرمود : به راستی که اقامت من در بین شما برایتان مایه خیر است و جدا شدن من نیز از شما خیر شما را در بر دارد . اما ( اینکه گفتم ) اقامتم در بین شما مایه خیر شماست ؛ زیرا خداوند می فرماید : ( خداوند آنان را تا زمانی که تو در بین آنان هستی عذاب نمی کند و خداوند تا زمانی که آنان استغفار می کنند آنان را به عذاب نمی رساند ) یعنی آنها را با شمشیر (جنگ و خونریزی) عذاب می کند (نه اینکه مانند اقوام گذشته بر آنان عذاب بفرستد ) و اما ( اینکه گفتم ) جدایی من از شما موجب خیر برای شماست ؛ زیرا عملهای شما هر دوشنبه و پنج شنبه بر من عرضه می شود پس هر عملی از عملهای شما نیکو باشد خدای را بر آن سپاس می گویم و هر عملی بد باشد برای شما درباره آن از خداوند طلب مغفرت می کنم .

898 : ابن اذینه گوید : در نزد امام صادق علیه السلام بودم که به ایشان عرض کردم :
( مراد از مؤمنون در ) گفتار خدا عزوجل (چیست ؟ ) که می فرماید : ( و بگو عمل کنید که به زودی خداوند و رسول او و مؤمنان عمل شما را می بینند ) حضرت فرمود : مراد از مؤمنون ماییم و خداوند ما را قصد کرده است .

899 : داود بن کثیر رقی گوید :
در نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودم که ناگهان ایشان بدون مقدمه و از جانب خود آغاز سخن نمود . فرمود :ای داود! در روز پنج شنبه عملهای شما بر من عرضه می شود و من در بین اعمال تو که بر من عرضه شد دیدم که صله و رابطه با پسر عمویت را به جا آوردی و این کار تو مرا خوشحال کرد و من دانستم که این عمل تو عمر او را زودتر و سریعتر فانی می سازد و مرگش را فرا می رساند . داود گوید : من پسر عمویی داشتم که با اهل بیت علیهم السلام دشمنی داشت و فرد خبیثی بود و به من خبر رسیده بود که او و خانواده اش در وضعیت بدی به سر می برند و من پیش از بیرون آمدن به سوی مکه هزینه ای برای زندگی آنان قرار دادم و زمانی که به مدینه بازگشتم امام صادق علیه السلام مرا از عمل خودم خبردار ساخت .

900 : ابن طاوس در رساله (محاسبه النفس) گوید :
در عده ای از روایات موافق با هم دیده ام و برایم روایت شده است که در روز دوشنبه و پنج شنبه اعمال مردمان بر خداوند و رسولش و ائمه علیهم السلام عرضه می شود .

901 : احمد بن عمر روایت کند که از حضرت رضا علیه السلام درباره گفتار خدای عزوجل پرسیده شد که می فرماید :
( عمل کنید که به زودی خداوند و رسول او و مؤمنان عمل شما را می بینند) حضرت فرمود : به راستی که اعمال بندگان چه نیکوکاران و چه بدکاران هر صبحگاه بر رسول خدا صلی الله علیه و اله عرضه می شود پس بترسید و بر حذر باشید .

902 : امام باقر علیه السلام فرمود :
به راستی که اعمال بندگان هر شامگاه پنج شنبه بر پیامبر شما عرضه می شود پس هر کس از شما از اینکه بر پیامبرش عمل زشتی از او عرضه شود باید شرم داشته باشد .

903 : از حفص بن بختری و عده ای دیگر از راویان روایت است که :
اعمال در روز پنج شنبه بر رسول خدا صلی الله علیه و اله و ائمه علیهم السلام عرضه می شود .

904 : برید عجلی گوید : نزد امام صادق علیه السلام بودم که از ایشان درباره گفتار خدای عزوجل پرسیدم که می فرماید :
( عمل کنید که به زودی خداوند و رسول او و مؤمنین عمل شما را می بینند ) حضرت فرمود : خداوند در این آیه از (مؤمنون) ما را اراده کرده است .

905 : امام صادق علیه السلام درباره گفتار خدای تعالی که می فرماید :
( عمل کنید که به زودی خداوند و رسولش و مؤمنین عمل شما را ببینند ) حضرت فرمود : هیچ مؤمن و کافری نیست که بمیرد و در قبرش نهاده شود مگر اینکه عملش بر رسول خدا صلی الله علیه و اله و بر علی علیه السلام و همینطور تا آخر بر همه آنانی که خداوند طاعت آنان را بر بندگان واجب ساخته است عرضه می شود .

907 : ابی بصیر گوید : به امام صادق علیه السلام عرض کردم :
در گفتار خداوند عزوجل که می فرماید : ( و بگو عمل کنید که به زودی خداوند و رسول او و مؤمنان عمل شما را می بینند ) مراد از مؤمنان چه کسانی است ؟ حضرت فرمود : چه کسی جز همین همدم تو امید آن می رود که مقصود از (مؤمنون) باشد ؟ (یعنی مراد از مؤمنون ما اهل بیت پیامبر هستیم ) .

908 : عبدالله بن ابان گوید :
به امام رضا علیه السلام عرض کردم : خداوند را برای من و دوستدارانت بخوان ( و ما را دعا کن ) حضرت فرمود : به خدا سوگند که من اعمال شما را در هر پنج شنبه به پیشگاه خداوند عرضه می کنم .

909 : عبدالله بن ابان گوید :
به امام رضا علیه السلام عرض کردم که : همانا گروهی از دوستداران شما از من درخواست نموده اند که (به شما عرض کنم) برای آنان در درگاه خداوند دعا کنی ، حضرت فرمود : به خدا سوگند که من در هر روز اعمال آنها را بر خداوند عرضه می کنم .