ویژگی های عصر غیبت

ویژگی های عصر غیبت یکی از علت های غیبت امام(ع) از امّت این است که تمامی زاده های مؤمنین از صلب اجدادشان خارج شود تا جایی که اگر حتّی یک مؤمن باقی باشد که در نسل کافران وجود داشته باشد، غیبت آن قدر به طول خواهد انجامید که آن مؤمن نیز به دنیا بیاید و نسل کافران از مؤمنان کاملا جدا و مشخص شود. چنانکه امیر المؤمنین در جنگهای اسلام، اگر متوجه می شدند از نسل این کافران و دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) در آینده مؤمنی متولّد خواهد شد از کشتن آن اجتناب می کردند. «هُمُ الَّذینَ کَفَروا وَ صُدّوکُم عَن المسجِدِ الحَرام وَالهَدیَ مَعکوفآ اَن یَبلُغَ مَحِلَّهُ وَ لَولا رِجالُ مؤمِنون وَ نِساءُ مؤمناتُ لَم تَعلَموهُم اَنتَطَوُهُم فَتُصیبِکُم مِنهُم مَعَرَّةَ بِغَیرِ عِلمِ لِیُدخِلَ الله فی رَحمَتِهِ مَن یَشاء…» اگر آنان از هم جدا می شدند (عناصر کفر و ایمان) همانا افراد کافر از ایشان را به عذابی دردناک معذّب می ساختیم. فتح ۲۵ امام صادق(ع) فرمودند: همانا خداوند عزّوجلسپرده های مؤمنی در اصلاب کافر و منافق داشت، پس علی(ع) پدران را نمی کشت تا اینکه آن ودیعه ها بیرون آیند و چون آن ودایع بیرون آمدند، آن حضرت به کشتن آنان اقدام کرد و همین طور قیام کننده ما اهل بیت ظاهر نخواهد شد تا اینکه سپرده های خداوند بیرون بیایند و چون ظاهر گردند آن جناب نیز ظهور خواهد نمود و مخالفان راخواهد کشت.(تمام النعمة ج۲ ص۴۶۱ ) مهلت به ستمگران امام صادق(ع) فرمودند: سبب غیبت و تأخیر این امر آن است که زمان دولت های باطل بگذرد تا اینکه یکی از ایشان نگویند که اگر من مالک و حکمران بودم هر آینه عدالت و احسان به زیر دستان خود می کردم، پس خداوند ایشان را قبل از آن حضرت مالک گردانید زیرا دولت مهدی آل محمّد(ص) آخرین دولت هاست و متّصل به قیامت می شود چنانچه در اخبار متواتره وارد شده تا آنکه از برای احدی از ایشان بر خدا حجّت نباشد.( دارالسلام ) ابتلاء و امتحان به فرموده بسیاری از احادیث و روایات اهل بیت(ع)، امتحان، یکی از حکمت ها و علّت هایی است که برای غیبت ذکر شده است. این امتحان خاصّ معتقدان به امامت است، اراده خداوند عزّوجل بر این است که ثابت قدم ها را از افراد سست ایمان و سطحی نگر جدا نماید. چرا که برای اثبات خصلت هر چیز ابتدا باید آن را آزمود. «وَ لَنَبلُوَنَّکُم بشَیء مِنَ الخوفِ وَ الجوعِ وَ نَقصِ مِنَ الاَموالِ وَالاَنفُسِ وَالثّمَراتِ وَ بَشِّرِالصّابِرین» شما را امتحان می کنیم به چیزی از ترس و گرسنگی و کاستن اموال و خطر جانی و ثمرات زندگی و نوید بده به آنها که ثابت قدم هستند.بقره۱۵۵ امام صادق(ع) فرمودند: قبل از آمدن مهدی، علاماتی برای امتحان مؤمنین خواهد بود. این امتحان که خداوند می فرماید: به چیزیاز ترس، که این ترس بیماری های گوناگون خواهد بود و گرسنگی، بالا رفتن قیمت ها، کاستن مال، قحطی، خطر جانی، مرگ شایع و زیاد، نقص ثمرات زندگی و نیامدن باران است. پس در آن موقع به آنها که در عقیده به ما ثابت می مانند، نوید بده، سپس فرمود: این تأویل آیه است و هیچکس جز آنها که راسخ در علم هستند تأویل قرآن را نمی دانند و ماییم راسخان در علم.(بحارالانوار ج ۱۳ ص ۲۷۰) «فَلا اُقسمُ بالخُنَّس، اَلجَوار الکَُنَّس»چنین نیست، قسم یاد می کنم به ستارگان باز گرداننده! که به گردش آیند و در مکان خود رخ پنهان کنند.تکویر ۱۵و۱۶ امام باقر(ع)فرمودند: این مولودی در آخرالزمان است، او مهدی این عترت است و برای او حیرت و غیبتی خواهد بود که اقوامی در آن گمراه شوند و اقوامی نیز هدایت یابند و خوشا بر تو اگر او را دریابی و خوشا بر کسی که او را دریابد.(کمال الدین ج۱ص۶۰۲) امیرالمؤمنین(ع)فرمودند: هر آیینه مبتلاء شوید مبتلاء شدنی، و غربال شوید، غربال شدنی و تازیانه زده شوید چنانکه دیک را تازیانه می زنند تا آنکه بالای شما پایین شود و زیر شما بالا گردد.(نهج البلاغه خطبه ۱۶) امیرالمؤمنین(ع)فرمودند: آن حضرت از چشم مردم نهان خواهد شد تا مردمان گمراه از غیر گمراه مشخص شوند.(بحارالانوارج۲۸ص۷۰)
امام سجاد(ع)فرمودند: مدت غیبت دوم آنقدر طول می کشد که اکثر مردم از اعتقادی که به آن حضرت دارند برگردند و در آن ثابت نمانند مگر کسی که به یقین قوّتی داشته باشد و معرفتش درست باشد و در نفس خود در احکام ما ننگی نبیند و به ما اهل بیت تسلیم نماید.(کمال الدین ج۱ص۲۲۳) امام باقر(ع)فرمودند: هیهات! هیهات! فرج نخواهد رسید تا شما غربال شوید (و سه بار تکرار کردند) و افراد پاک و مخلص باقی بمانند.(بحارالانوار ج۵۱ ص ۱۱۳) امام باقر(ع)فرمودند: بپرهیزید از فاش کردن خصوصیات قیام کننده که روزگاری امام شما از دیده ها پنهان خواهد شد و شما در فشار آزمایش قرار گیرید تا آنجا که بگویند او وفات کرد، کشته شد، به کدام درّه افتاد، ولی دیده اهل ایمان بر او اشک بارد و شما مانند کشتی های گرفتار امواج دریا متزلزل و سرنگون شوید و نجات و خلاصی نیست جز برای کسی که خدا از او پیمان گرفته و ایمان را در دلش ثبت کرده و به وسیله روحی از جانب خود تقویّتش نمود.(اصول کافی ج۱ص۳۳۶)
امام صادق(ع)فرمودند: هیهات! هیهات! نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه غربال شوید. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه مؤمن و متزلزل شما از هم جدا شوند. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه آزمایش شوید. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه ناامید شوید. نه به خدا قسم آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از آنکه شقی و بدبخت به شقاوتش برسد و سعید و نیک انجام به سعادتش دست یابد. (اثبات الهدات ج۳ص۵۱۰) امام صادق(ع)فرمودند: حال قیام کننده ما چنین خواهد بود و ایّام غیبتش طولانی خواهد بود تا آنکه حق خالص شود و ایمان از کدورت کفر و نفاق جدا گردد. زیرا که به سبب غیبت آنان که از شیعه دانسته شدندو در واقع اهل نفاق و صاحبان طینت خبیثه باشند، از دین خارج شوند و مرتد گردند.(دارالسّلام ص۲۲۹) امام صادق(ع)فرمودند: سبب این امتحان شدید در این عصر آن است که روی زمین از کثافات باطن در زمان ظهور آن بزرگوار بالمدّت(به طور کلّی) پاک گردد چنانکه در زمان نوح(ع) گردید. (دارالسّلام ص۱۴۵) امام صادق(ع)فرمودند: به خدا سوگند که ایّامی فرا خواهد رسید که امامتان از دیده ها پنهان خواهد شد و شما امتحان خواهید شد. عدّه ای گویند مُرد یا کشته شد و عدّه ای گویند کجا رفته است؟ چشم های مؤمنان برای او اشک خواهد ریخت و دچار امواج حوادث و بلاها خواهید شد، همان طور که کشتی ها دچار امواج دریاها می شوند. پس کسی نجات می یابد که خداوند از او پیمان گرفته باشد و ایمان در قلبش حک شده باشد و به وسیله روحی از جانب خود آن را یاری نماید.(بحارالانوارج۵۲ص۱۴۷) امام کاظم(ع)فرمودند: صاحب این امر غیبتی دارد که در آن معتقدان به امامت هم از اعتقاد خود بر می گردنند. این چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدای عزّوجل که خلق خود را به وسیله آن می آزماید.(اصول کافی ج۲ص۱۳۲) ابتلاء و امتحان به فرموده بسیاری از احادیث و روایات اهل بیت(ع)، امتحان، یکی از حکمت ها و علّت هایی است که برای غیبت ذکر شده است. این امتحان خاصّ معتقدان به امامت است، اراده خداوند عزّوجل بر این است که ثابت قدم ها را از افراد سست ایمان و سطحی نگر جدا نماید. چرا که برای اثبات خصلت هر چیز ابتدا باید آن را آزمود. «وَ لَنَبلُوَنَّکُم بشَیء مِنَ الخوفِ وَ الجوعِ وَ نَقصِ مِنَ الاَموالِ وَالاَنفُسِ وَالثّمَراتِ وَ بَشِّرِالصّابِرین» شما را امتحان می کنیم به چیزی از ترس و گرسنگی و کاستن اموال و خطر جانی و ثمرات زندگی و نوید بده به آنها که ثابت قدم هستند.بقره۱۵۵ امام صادق(ع) فرمودند: قبل از آمدن مهدی، علاماتی برای امتحان مؤمنین خواهد بود. این امتحان که خداوند می فرماید: به چیزیاز ترس، که این ترس بیماری های گوناگون خواهد بود و گرسنگی، بالا رفتن قیمت ها، کاستن مال، قحطی، خطر جانی، مرگ شایع و زیاد، نقص ثمرات زندگی و نیامدن باران است. پس در آن موقع به آنها که در عقیده به ما ثابت می مانند، نوید بده، سپس فرمود: این تأویل آیه است و هیچکس جز آنها که راسخ در علم هستند تأویل قرآن را نمی دانند و ماییم راسخان در علم.(بحارالانوار ج ۱۳ ص ۲۷۰) «فَلا اُقسمُ بالخُنَّس، اَلجَوار الکَُنَّس» چنین نیست، قسم یاد می کنم به ستارگان باز گرداننده! که به گردش آیند و در مکان خود رخ پنهان کنند.تکویر ۱۵و۱۶ امام باقر(ع)فرمودند: این مولودی در آخرالزمان است، او مهدی این عترت است و برای او حیرت و غیبتی خواهد بود که اقوامی در آن گمراه شوند و اقوامی نیز هدایت یابند و خوشا بر تو اگر او را دریابی و خوشا بر کسی که او را دریابد.(کمال الدین ج۱ص۶۰۲) امیرالمؤمنین(ع)فرمودند: هر آیینه مبتلاء شوید مبتلاء شدنی، و غربال شوید، غربال شدنی و تازیانه زده شوید چنانکه دیک را تازیانه می زنند تا آنکه بالای شما پایین شود و زیر شما بالا گردد.(نهج البلاغه خطبه ۱۶) امیرالمؤمنین(ع)فرمودند: آن حضرت از چشم مردم نهان خواهد شد تا مردمان گمراه از غیر گمراه مشخص شوند.(بحارالانوارج۲۸ص۷۰)
امام سجاد(ع)فرمودند: مدت غیبت دوم آنقدر طول می کشد که اکثر مردم از اعتقادی که به آن حضرت دارند برگردند و در آن ثابت نمانند مگر کسی که به یقین قوّتی داشته باشد و معرفتش درست باشد و در نفس خود در احکام ما ننگی نبیند و به ما اهل بیت تسلیم نماید.(کمال الدین ج۱ص۲۲۳) امام باقر(ع)فرمودند: هیهات! هیهات! فرج نخواهد رسید تا شما غربال شوید (و سه بار تکرار کردند) و افراد پاک و مخلص باقی بمانند.(بحارالانوار ج۵۱ ص ۱۱۳) امام باقر(ع)فرمودند: بپرهیزید از فاش کردن خصوصیات قیام کننده که روزگاری امام شما از دیده ها پنهان خواهد شد و شما در فشار آزمایش قرار گیرید تا آنجا که بگویند او وفات کرد، کشته شد، به کدام درّه افتاد، ولی دیده اهل ایمان بر او اشک بارد و شما مانند کشتی های گرفتار امواج دریا متزلزل و سرنگون شوید و نجات و خلاصی نیست جز برای کسی که خدا از او پیمان گرفته و ایمان را در دلش ثبت کرده و به وسیله روحی از جانب خود تقویّتش نمود.(اصول کافی ج۱ص۳۳۶) امام صادق(ع)فرمودند: هیهات! هیهات! نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه غربال شوید. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه مؤمن و متزلزل شما از هم جدا شوند. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه آزمایش شوید. نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر اینکه ناامید شوید. نه به خدا قسم آنچه چشم انتظار آن هستید نخواهد شد مگر بعد از آنکه شقی و بدبخت به شقاوتش برسد و سعید و نیک انجام به سعادتش دست یابد. (اثبات الهدات ج۳ص۵۱۰) امام صادق(ع)فرمودند: حال قیام کننده ما چنین خواهد بود و ایّام غیبتش طولانی خواهد بود تا آنکه حق خالص شود و ایمان از کدورت کفر و نفاق جدا گردد. زیرا که به سبب غیبت آنان که از شیعه دانسته شدندو در واقع اهل نفاق و صاحبان طینت خبیثه باشند، از دین خارج شوند و مرتد گردند.(دارالسّلام ص۲۲۹) امام صادق(ع)فرمودند: سبب این امتحان شدید در این عصر آن است که روی زمین از کثافات باطن در زمان ظهور آن بزرگوار بالمدّت(به طور کلّی) پاک گردد چنانکه در زمان نوح(ع) گردید. (دارالسّلام ص۱۴۵) امام صادق(ع)فرمودند: به خدا سوگند که ایّامی فرا خواهد رسید که امامتان از دیده ها پنهان خواهد شد و شما امتحان خواهید شد. عدّه ای گویند مُرد یا کشته شد و عدّه ای گویند کجا رفته است؟ چشم های مؤمنان برای او اشک خواهد ریخت و دچار امواج حوادث و بلاها خواهید شد، همان طور که کشتی ها دچار امواج دریاها می شوند. پس کسی نجات می یابد که خداوند از او پیمان گرفته باشد و ایمان در قلبش حک شده باشد و به وسیله روحی از جانب خود آن را یاری نماید.(بحارالانوارج۵۲ص۱۴۷)
امام کاظم(ع)فرمودند: صاحب این امر غیبتی دارد که در آن معتقدان به امامت هم از اعتقاد خود بر می گردنند. این چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدای عزّوجل که خلق خود را به وسیله آن می آزماید.(اصول کافی ج۲ص۱۳۲ بهره بردن از امام عصر(عج) در زمان غیبت
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: به خدایی که مرا به پیامبری مبعوث گردانید، شیعه از وجود او (مهدی(ع)) منتفع می شوند و از نور ولایتش در طول غیبت طلب نور می کنند، چنانکه از آفتاب پشت ابر بهره می برند.(کمال الدین ص۲۵۳)
امام صادق(ع) فرمودند: امام چون خورشید فروزان است که با نور خود جهان را شکوه و جلال می بخشد و خود در افقی است که دست ها به او نرسد و دیده ها او را نتوان دید.(اصول کافی ج۱ص۲۰۰)
امام زمان(عج) فرمودند: بهره بردن از من در عصر غیبتم، مانند بهره بردن از آفتاب است، هنگامی که زیر ابرها باشد.(بحارالانوار ج۵۳ص۱۸۱)
علّامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه فرمودند:
تشبیه آن حضرت در حال غیبت به آفتاب که در زیر در زیر ابر پوشیده شده، اشاره به نکات چندی دارد:
اوّل: این که نور وجود و علم و هدایت توسّط آن حضرت به خلایق می رسد، زیرا که ایشان برای ایجاد، علت غائیه هستند، یعنی اگر ایشان نمی بودند، هر آینه نور وجود به احدی نمی رسید، و از برکت و شفاعت ایشان علوم و معارف برای خلق ظاهر و منکشف می شود و بلاها از ایشان زایل گردد و اگر وجود ایشان در این عالم نبود، هر آینه مخلوقات به سبب اعمال قبیحه و افعال شنیعه ی خودشان مستحق انواع عذاب بودند چنان که خداوند متعال فرموده:
«و ما کان الله لیعذّبهم و أنت فیهم»
خدای تعالی ایشان را عذاب نمی کند، مادامی که تو در میان ایشانی.انفال۳۳
دوم: این است که در وقتی که آفتاب در زیر ابر پنهان گردید، خلایق با اینکه از او نفع می برند باز ساعت به ساعت انتظار می کشند که از زیر ابر درآید و ظاهر شود برای اینکه انتفاع ایشان بیشتر شود. همچنین در ایّام غیبت هم، مخلصان شیعه در هر وقت و زمان، انتظار ظهور و خروج او را می کشند، و از ظهورش مأیوس و نا امید نمی شوند.
سّوم: آنکه، منکر وجود شریف او با بسیاری ظهور آثار وی مانند کسی است که وجود آفتاب را انکار نماید در وقتی که در زیر ابر پنهان است.
چهارم: گاه می شود که پنهان شدن آفتاب در زیر ابر برای بندگان اصلح و انفع باشد از ظاهر شدن، همچنین غیبت آن حضرت در این زمان اصلح است برای ایشان از ظهورش، از این جهت غایب گردیده.
پنجم: کسی که می خواهد به آفتاب نظر کند، او را ممکن نمی شود، نظر کردن به آن در حالتی که آشکار است و ابر آن را نپوشیده، بسا می شود به سبب نظر نمودن به آن کور شود، زیرا که قوّه باصره اش از احاطه نمودن به آن ضعف و عجز دارد. همچنین آفتاب ذات مقدّسه ی آن حضرت، بسا می شود که ظهورش به دیده ی دلهای بندگان ضرر برساند و باعث کوری ایشان باشد از ادراک حق، لیکن در حال غیبتش به ایمان آوردن به او متصّل می توانند بشوند چنان که ایشان به آفتاب در حالتی که در زیر ابر است نظر می کند و متضرّر نمی شود.
ششم: آنکه آفتاب گاه از زیر ابر بیرون می آید، یکی به آن نگاه می کند و دیگری نمی کند. همچنین ممکن است این که آن حضرت در ایّام غیبت برای بعضی ظاهر شود و برای دیگری نشود.
هفتم: ائمه(ع) نظر به اینکه نفعشان به همه مخلوقات عموم و شمول دارد، مانند آفتاب از ایشان بی بهره نمی شود، مگر کسی که دیده ی حق بینش کور باشد، چنان که خداوند
می فرماید:
«من کان فی هذه أعمی فهو فی الآخرة أعمی و اضّل سبیلاً»
هر که در دنیا دیده ی دلش کور باشد، هر آینه در آخرت هم کور و گمراه خواهد شد.اسراء۷۲
هشتم: آنکه افتادن شعاع آفتاب به خانه ها به قدر روزنه های آنها، به قدر ارتفاع موانع است از افتادن آن به آن خانه ها، همچنین منتفع شدن مخلوقات به انوار هدایت به قدر ارتفاع موانع است از حواس و مشاعرشان که به منزله ی روزنه ها هستند، نسبت به دلهاشان.
وآن موانع عبارت است از شهوات نفسانیّه و علایق جسمانیّه و رفع علایق جسمانیّه و رفع شهوات نفسانیّه و دفع حجابات کثیفه به جایی منتهی می شود که صاحب این صفت به منزله ی کسی می شود که در زیر آسمان بایستد و شعاع آفتاب از هر طرف به او احاطه نماید، همچنین است حال شیعه نسبت به ایشان، وقتی که حجاب شهوات نفسانیّه و علایق جسمانیّه را از خود بالمدّه دور نمود هر آینه شعاع آفتاب فیض ایشان او را از هر طرف فرا می گیرد.