جمع بندی منبع حدیث: « اشبه الناس برسول الله ... »

با نام و یاد دوست         کارشناس بحث: استاد میقات

حدیث: «اشبه الناس برسول الله ... » در مورد علی اکبر (علیه السلام) در کدام منابع آمده است؟

  با سلام و درود این نقل قول از امام حسین (علیه السلام) در شباهت علی اکبر (علیه السلام) با رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، در منبع ذیل آمده است: «فَلَمَّا لَمْ يَبْقَ مَعَهُ إِلَّا الْأَقَلُّ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ خَرَجَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) وَ كَانَ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً وَ لَهُ يَوْمَئِذٍ أَكْثَرُ مِنْ عَشْرِ سِنِينَ فَاسْتَأْذَنَ أَبَاهُ فِي الْقِتَالِ فَأَذِنَ لَهُ وَ نَظَرَ إِلَيْهِ وَ أَرْخَى عِبْرَتَهُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ أَنَّهُ قَدْ بَرَزَ إِلَيْهِمْ غُلَامٌ يُشْبِهُ رَسُولَ اللَّهِ خَلْقاً وَ خُلُقاً وَ مَنْطِقا» (ابن نما حلی، مثير الأحزان، ص 68) زمانى كه جز شمارى اندک از خاندان امام حسين (عليه السلام)، ديگر يار و ياورى براى آن حضرت نمانده بود، علی بن الحسین (علی اکبر) آماده جهاد شد. او كه زيباترين و خوش‏ سيماترين مردم بود و روز شهادت، فراتر از ده سال از عمرش مى‏ گذشت، نزد پدر گرانقدرش آمد و اجازه رفتن خواست. امام حسين (عليه السلام) به او اجازه رفتن دادند و در همان حال به جمال نورافشان و قامت زيبنده ‏اش نگريستند و باران اشک از ديدگانشان فرو ريخت. آن گاه زمزمه كردند: بار خدايا! گواه باش كه اينک جوانى به‏ سوى آنان روان است كه در سيما و اخلاق و رفتار و سخن و گفتار، به پيامبرت مى‏ ماند.

  نکته: لازم به ذکر است که شباهت داشتن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) باعث مباهات و از  افتخارات خاندان پیامبر بوده است؛ در همین رابطه در نقل های روایی و تاریخی، افراد متعددی از جهات مختلف اعم از سیره و روش و اخلاق و قیافه، به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) تشبیه شده اند؛ مانند:   امام علی (علیه السلام) «قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام)‏ ... فَكَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)»(مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج ‏4، ص 2)   امام حسن (علیه السلام) «وَ كَانَ الْحَسَنُ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خُلُقاً وَ سُؤْدُداً وَ هَدْيا» (الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 5) «الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ كُنْيَتُهُ‏ أَبُو مُحَمَّدٍ وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ رَمَضَانَ سَنَةَ ثَلَاثٍ مِنَ الْهِجْرَةِ كَانَ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)» (كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط - القديمة)، ج ‏1، ص 514)   امام باقر (علیه السلام) «وَ إِنَّهُ الْإِمَامُ أَبُو الْأَئِمَّةِ مَعْدِنُ الْحِلْمِ وَ مَوْضِعُ الْعِلْمِ يَبْقُرُهُ بَقْراً وَ اللَّهِ لَهُوَ أَشْبَهُ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏» (كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر، ص 238)   امام رضا (علیه السلام) «وَ كَانَ الرِّضَا (علیه السلام) أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ وَ كُلُّ مَنْ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِي الْمَنَامِ رَآهُ فِي صُورَتِه‏» (بشارة المصطفى لشيعة المرتضى (ط - القديمة)، النص، ص 81)   امام زمان (علیه السلام) «سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيَّ (علیه السلام) يَقُولُ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يُخْرِجْنِي مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى أَرَانِيَ الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِي ما أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَلْقاً وَ خُلُقاً يَحْفَظُهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي غَيْبَتِهِ وَ يُظْهِرُهُ فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً» (كفاية الأثر في النص على الأئمة الإثني عشر، ص 295)   جعفر برادر امام علی (علیه السلام) «و هو جعفر الطيار، و كان أشبه الناس برسول الله صلّى الله عليه [و آله] و سلم خلقا و خلقا، أسلم بعد إسلام أخيه عليّ بقليل‏» (أسدالغابة، ج ‏1، ص 341)

جمع بندی پرسش: حدیث «اشبه الناس برسول الله...» در مورد علی اکبر (علیه السلام) در کدام منابع آمده است؟ پاسخ: این نقل قول از امام حسین (علیه السلام) در شباهت علی اکبر (علیه السلام) با رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، در منبع ذیل آمده است: «فَلَمَّا لَمْ يَبْقَ مَعَهُ إِلَّا الْأَقَلُّ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ خَرَجَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ (علیه السلام) وَ كَانَ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً وَ لَهُ يَوْمَئِذٍ أَكْثَرُ مِنْ عَشْرِ سِنِينَ فَاسْتَأْذَنَ أَبَاهُ فِي الْقِتَالِ فَأَذِنَ لَهُ وَ نَظَرَ إِلَيْهِ وَ أَرْخَى عِبْرَتَهُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ أَنَّهُ قَدْ بَرَزَ إِلَيْهِمْ غُلَامٌ يُشْبِهُ رَسُولَ اللَّهِ خَلْقاً وَ خُلُقاً وَ مَنْطِقا»(1) زمانى كه جز شمارى اندک از خاندان امام حسين (عليه السلام)، ديگر يار و ياورى براى آن حضرت نمانده بود، علی بن الحسین (علی اکبر) آماده جهاد شد. او كه زيباترين و خوش‏ سيماترين مردم بود و روز شهادت، فراتر از ده سال از عمرش مى‏ گذشت، نزد پدر گرانقدرش آمد و اجازه رفتن خواست. امام حسين (عليه السلام) به او اجازه رفتن دادند و در همان حال به جمال نورافشان و قامت زيبنده ‏اش نگريستند و باران اشک از ديدگانشان فرو ريخت. آن گاه زمزمه كردند: بار خدايا! گواه باش كه اينک جوانى به‏ سوى آنان روان است كه در سيما و اخلاق و رفتار و سخن و گفتار، به پيامبرت مى‏ ماند. مطلب دیگر؛ لازم به ذکر است که شباهت داشتن به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) باعث مباهات و از  افتخارات خاندان پیامبر بوده است؛ در همین رابطه در نقل های روایی و تاریخی، افراد متعددی از جهات مختلف اعم از سیره و روش و اخلاق و قیافه، به رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) تشبیه شده اند؛ مانند: ـ امام علی (علیه السلام) «قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ (علیه السلام)‏ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى‏ فِي أَيِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَكَّبَكَ‏ قَالَ صَوَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فِي ظَهْرِ أَبِي طَالِبٍ عَلَى صُورَةِ مُحَمَّدٍ فَكَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)»(2) ـ امام حسن (علیه السلام) «وَ كَانَ الْحَسَنُ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خُلُقاً وَ سُؤْدُداً وَ هَدْيا»(3) «الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ كُنْيَتُهُ‏ أَبُو مُحَمَّدٍ وُلِدَ بِالْمَدِينَةِ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ رَمَضَانَ سَنَةَ ثَلَاثٍ مِنَ الْهِجْرَةِ كَانَ أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)»(4) ـ امام باقر (علیه السلام) «وَ إِنَّهُ الْإِمَامُ أَبُو الْأَئِمَّةِ مَعْدِنُ الْحِلْمِ وَ مَوْضِعُ الْعِلْمِ يَبْقُرُهُ بَقْراً وَ اللَّهِ لَهُوَ أَشْبَهُ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏»(5) ـ امام رضا (علیه السلام) «وَ كَانَ الرِّضَا (علیه السلام) أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ وَ كُلُّ مَنْ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِي الْمَنَامِ رَآهُ فِي صُورَتِه‏»(6) ـ امام زمان (علیه السلام) «سَمِعْتُ أَبَا مُحَمَّدٍ الْحَسَنَ بْنَ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيَّ (علیه السلام) يَقُولُ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يُخْرِجْنِي مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى أَرَانِيَ الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِي ما أَشْبَهَ‏ النَّاسِ‏ بِرَسُولِ‏ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَلْقاً وَ خُلُقاً يَحْفَظُهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي غَيْبَتِهِ وَ يُظْهِرُهُ فَيَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً»(7) ـ جعفر برادر امام علی (علیه السلام) «و هو جعفر الطيار، و كان أشبه الناس برسول الله (صلّى الله عليه و آله و سلم) خلقا و خلقا، أسلم بعد إسلام أخيه عليّ بقليل‏»(8)   پی نوشت ها: 1. ابن نما حلى، جعفر بن محمد، مثير الأحزان‏، محقق/مصحح: مدرسه امام مهدى (عليه السلام‏)، ناشر: مدرسه امام مهدى ‏ـ قم‏، 1406ق‏، چاپ سوم‏، ص 68. 2. ابن شهر آشوب مازندرانى، مناقب آل أبي طالب (عليهم السلام)، ناشر: علامه‏ ـ قم‏، 1379ق، چاپ اول‏، ج ‏4، ص 2. 3. مفيد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، محقق/مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ناشر: كنگره شيخ مفيد ـ قم‏، 1413 ق‏، چاپ اول‏، ج ‏2، ص 5. 4. اربلى، على بن عيسى، كشف الغمة في معرفة الأئمة(ط- القديمة)، محقق/مصحح: رسولى محلاتى، ناشر: بنى هاشمى‏ ـ تبريز، 1381ق‏، چاپ اول‏، ج ‏1، ص 514. 5. خزاز رازى، كفاية الأثر في النصّ على الأئمة الإثني عشر، محقق/مصحح: حسينى كوهكمرى، ناشر: بيدار ـ قم‏، 1401ق، بی نوبت، ص 238. 6. طبرى آملى، عماد الدين، بشارة المصطفى لشيعة المرتضى (ط- القديمة)، ناشر: المكتبة الحيدرية ـ نجف‏، 1383ق‏، چاپ دوم‏، ص 81. 7. كفاية الأثر، پیشین، ص 295. 8. عز الدين بن الأثير أبو الحسن على بن محمد الجزرى، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، دار الفكر ـ بيروت، 1409ق/1989م، بی نوبت چاپ، ج ‏1، ص 341.